تۇركيا كۇندەلىگى. سۇلتان سارايىندا سانانى سىلكىنتكەن ءسوز - فوتو

استانا. قازاقپارات - انكاراداعى رەسمي كەزدەسۋلەردەن كەيىنگى ساپارىمىز ىستامبۇلدا جالعاستى. ىستامبۇل مۇفتيلىگىنىڭ قىزمەتكەرى ماحمۇت تۇرىك ۇلى ءبىزدى ايگىلى توپكاپىعا (سۇلتاندار سارايى) اپاردى.

ءوزى ءارى جولباسشى بولدى. ءاربىر ءسوزى نىق، جان-جاقتى تۇسىندىرەدى. ارامىزدا وسى مۇراجايدا ءبىر ەمەس بىرنەشە رەت بولعان جىگىتتەر قۇددى تۇركياعا العاش رەت كەلگەندەي اسەر العانىن ايتىپ قالدى. جولباسشىمىز ءدىني قىزمەتكەر ەمەس، تاريحشى ما دەپ قالاسىڭ. اسىلىندا، بۇگىنگى مۇسىلماننىڭ تۇلعاسى كۇللى ادامزات بالاسىنا ۇلگى بولۋى ءتيىس دەپ تۇيسىندىك.

 

توپكاپىنى تۇرىكشەدەن ءتارجىمالاعاندا «زەڭبىرەك قاقپاسى» دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن. «وسمان يمپەرياسىن كورگىڭ كەلسە - توپكاپىعا بار»، - دەگەندى ءجيى ەستيتىنبىز. راسىندا، جارتى الەمدى التى عاسىردان استام ۋاقىت بيلەگەن وسمان يمپەرياسىنىڭ تاريحىنا قاراساق، وزىمىزگە الار ساباق پەن تاعىلىم كوپ. توپكاپى ءوز داۋرىندە شامامەن ءتورت عاسىرداي 25 سۇلتاننىڭ رەزيدەنسياسى قىزمەتىن اتقارىپتى.

 

بىزگە اسەر ەتكەن باستى نارسە - يمپەراتورلىق باسقارۋدىڭ يسلام قۇندىلىقتارىنا نەگىزدەلۋى. ساراي اۋلاسىندا سالىنعان ءاربىر نىسان، جازىلعان ءاربىر ءسوز سۇلتانعا رۋح بەرىپ، يمانىن كۇشەيتىپ تۇرعانداي. اسىرەسە، ءبىزدى تاڭقالدىرعان جاعداي - ساراي عيماراتىنىڭ باستى ماڭدايشاسىنا جازىلعان جازۋ. وسى ءۇش سويلەم بىزگە دە ەرەكشە اسەر ەتتى. سانامىزدى سىلكىنتكەندەي... سۇلتانداردىڭ ەل باسقارۋداعى نەگىزگى ۇرانى وسى بولعان- اۋ دەپ توپشىلادىق.

 

اراپشا جازىلعان ءبىرىنشى سويلەمدى بىزبەن بىرگە بارعان شاريعات جانە ءپاتۋا ءبولىمىنىڭ باس مامانى باۋىرجان ءالي ۇلى قازاقشاعا اۋدارىپ بەردى. وندا: «دانالىقتىڭ باستاۋى - اللادان قورقۋ» (سۋرەتتى قاراڭىز) دەپ جازىلىپتى. قانداي وسيەت دەسەڭشى؟! ءاربىر باسشىعا، ادامعا وشپەس ونەگە ەمەس پە؟ وسى كەزدە پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (اللانىڭ وعان سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) ادامدارعا ايتقان مىنا ءبىر وسيەتى ەسىمىزگە ءتۇستى: «قايدا جۇرسەڭ دە اللادان قورىق، ءاربىر جامان ءىستىڭ ارتىنان (ونى كەتىرۋ ءۇشىن) جاقسىلىق جاسا، ادامدارمەن جاقسى قارىم- قاتىناستا بول».

 

ءبىز سۋرەتكە ءتۇسىرىپ العان كەلەسى ءسوزدىڭ ماعىناسى: «پاتشا - اللانىڭ جەردەگى كولەڭكەسى» . مۇسىلمانداردىڭ العاشقى ءامىرشىسى ءابۋ باكىر (اللا وعان رازى بولسىن) ەل تىزگىنىن قولىنا العان كۇنى مىنبەرگە شىعىپ، اللا تاعالاعا ماداق، پايعامبارعا سالاۋات ايتقان سوڭ بىلاي دەگەن ەكەن:

«ەي، ادامدار! مەن سەندەرگە باسشى بولدىم. الايدا، سەندەردەن ارتىق جەرىم جوق. ەگەر ءبىر جاقسىلىق ىستەپ جاتسام، جاردەمشىم بولىڭدار. ال، جاماندىق ىستەسەم، مەنى تۇزەتىڭدەر. شىندىق -  امانات، ال جالعان -  قيانات».

 ءابۋ باكىردىڭ بايسالدى بۇل بايلامى، ساليقالى ءسوزى -  ءاربىر سالاعا جاۋاپتى باسشىلارعا، جالپى ەل باسقارۋ ىسىندە باستى باعدار بولسا يگى.

 ءبىزدىڭ نازارىمىزدى اۋدارعان ءۇشىنشى ءسوز (سۋرەتتى قاراڭىز): «ءاي، بارلىق ءجابىر شەگۋشىنىڭ قامقورشىسى». بۇل -  سۇلتانداردىڭ ءوزىن تاربيەلەۋ ماقساتىندا وزدەرىنە قاراتا ايتقان ەسكەرتپە ءسوزى ىسپەتتى. «ءاردايىم ءجابىر شەگۋشىگە قامقورشى بولا ءبىل» دەگەندى مەڭزەپ تۇرعانداي...

اعابەك قونارباي ۇلى، قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسىنىڭ باسپا ءسوز ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى

 سۋرەتتەردى تۇسىرگەن -  اۆتور