حالىق قاھارىنا ۇشىراپ، ەلىنەن بەزگەن جەتى بيلەۋشى

استانا. قازاقپارات - تاريحتا قاراشا حالىقتىڭ كارىنە ۇشىراپ، تاعىنان تايماق تۇگىلى، ەلىنەن تابانىن جالتىراتقان بيلەۋشىلەردىڭ مىسالى جەتەرلىك.

Korrespondent.kz ونىڭ سوڭعى عاسىردا ورىن العاندارىنا عانا توقتالىپ ءوتتى.

مەملەكەت باسشىسى - سول ەلدىڭ وركەندەۋى مەن وندا تۇرىپ جاتقان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنا تىكەلەي جاۋاپتى تۇلعا. ول بيلىكتە تۇرعان كەزدە ءۇش نارسە جاساۋعا مىندەتتى - ءوز جەرىنىڭ شەكاراسىن بەرىك قىلۋى، ءوز ەلىنىڭ شاڭىراعىن بيىك ەتۋى جانە ءوزى باسقارىپ وتىرعان ەلدە قايىرشىنىڭ بولماۋىن قاداعالاۋى ءتيىس.

ەگەر، ەل تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان مەيلى ول حان بولسىن، سۇلتان بولسىن، پاتشا بولسىن نە پرەزيدەنت بولسىن حالقى ءۇشىن وسى ءۇش جاعدايدى جاساپ بەرمەسە ونى قاراشا قانتالاپاي ەتەدى.

فۋلحەنسيو باتيستا

1940-جىلى كۋبانىڭ پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى. ءبىراق، ەلدىڭ ىقىلاسىنا بولەنە قويعان جوق. ەلدەگى دۇركىن-دۇركىن توڭكەرىستەردىڭ كومەگىمەن بيلىگىن ساقتاپ قالۋعا تىرىسىپ باقتى. ونىڭ كەزىندە كۋبادا تاپسىرىسپەن كىسى ءولتىرۋ مەن ادامنىڭ ءىزىم-عايىم جوعالۋى دەندەدى. بۇل باتيستانىڭ وپپوزيتسيانى اۋىزدىقتاۋ ءتاسىلى-تۇعىن.

اقىرى، ەرنەستو چە گيەۆارا مەن فيدەل كاسترو باستاعان ريەۆوليۋتسيونەرلەر ونى بيلىكتەن تايدىردى.

1959-جىلى باتيستا دومينيكان رەسپۋبليكاسىنا قاشىپ، كەيىننەن پورتۋگالياعا ءوتىپ كەتتى. سوڭعى تۇراعى يسپانيانىڭ گۋادالمينا قالاشىعى بولدى. جۇرەك تالماسىنان قايتىس بولىپ، مادريدتە جەرلەنگەن.

موحاممەد رەزا پەحليەۆي

يراننىڭ سوڭعى پاتشاسى دا قانتالاپايعا تۇسكەن. موحاممەد رەزا پەحليەۆي 1979-جىلى يراندا ورىن العان يسلام ريەۆوليۋتسياسىنان كەيىن ەلىن تاستاپ كەتۋگە ءماجبۇر بولعان. ءبىراز جىلدان سوڭ كايردە كوز جۇمدى.

بوكاسسا جان- بەدەل

20- عاسىردىڭ ەڭ جۇمباق تا «ءبىرتۇرلى» ساياساتكەرى - بوكاسسا جان-بەدەل. ءوزىن ورتالىق افريكا يمپەرياسىنىڭ يمپەراتورى دەپ جاريالاپ قانا قويماي، ءوزىن اتاقتى مۇسىلمان قولباسشىسى سالاح اد-دينگە تەڭەدى. حالقى اشتان قىرىلىپ جاتقاندا جاۋھار تاستارمەن كومكەرىلگەن ءتاج كيىپ ءجۇردى.

19 ايەلى مەن 77 پەرزەنتى (ءوزى رەسمي مويىنداعانى) بولدى. پىكىرىنە قارسى كەلگەندەردى ازاپتاپ، جازاعا كەستى. ءتىپتى، «بوكاسسا ادام جەيدى» دەگەن اڭگىمەلەر دە ايتىلدى. 1979-جىلى ونىڭ بۇيرىعىمەن وقۋشىلارعا ارنالعان مەكتەپ كيىمىنىڭ ءبىرىڭعاي ۇلگىسى ەنگىزىلدى. ءبىراق، نانىن ارەڭ تاۋىپ جۇرگەن حالىق ءۇشىن ونىڭ باعاسى تىم قىمبات بولاتىن.

سوندىقتان مەكتەپ وقۋشىلارى ءبىرىڭعاي مەكتەپ فورماسىنا قارسى نارازىلىعىن ءبىلدىردى. سول كەزدە بوكاسسانىڭ بۇيرىعىمەن ولارعا قارسى وق اتىلدى. بۇل وسى ۋاقىتقا دەيىن ونى قولداپ كەلگەن باتىستىڭ اشۋىن كەلتىرىپ، تەرىس اينالۋىنا ۇلاستى. وسى كەزدە قاتتى ىزالانعان حالىق ونى بيلىكتەن كەتىردى.

1979-جىلدىڭ 20- قىركۇيەگىندە بوكاسسا جان-بەدەل ليۆيادا ساپاردا جۇرگەن كەزىندە و ا ر- دا فرانسۋز جاساعىنىڭ كومەگىمەن قانتوگىسسىز توڭكەرىس جۇزەگە اسىرىلدى. ءوز ەلىندە بيلىكتەن ايىرىلعانىن بىلگەن بوكاسسا ليۆيادان كەيىن پاريجدەگى ارديكۋر قامالىندا تۇردى. ال ءوز ەلىندە ونى سىرتىنان سوتتاپ، ءولىم جازاسىنا كەسكەن بولاتىن.

سوعان قاراماستان، 6 جىلدان سوڭ ول حالىق كەشىرىمى مەن تاقتان دامەلەنىپ، و ا ر- نا ورالدى. ءبىراق، ويىنداعىسى بولعان جوق. دەرەۋ تۇتقىنعا الىنعان بوكاسسا قايتا سوتتالىپ، تاعى دا ءولىم جازاسىنا كەسىلدى. سوت كەزىندە بوكاسسا ادامنىڭ دەنە مۇشەلەرىن جەۋ ءۇشىن ەمەس، سەمانتيكالىق سەنىم تۇرعىسىنان (جاۋىنىڭ جۇرەگى ايبىن بەرەدى نەمەسە بۇيرەگى جولدى اشادى دەگەن سياقتى) ساقتاپ جۇرگەنىن دالەلدەي الدى.

سوندىقتان وعان تاعىلعان «كاننيباليزم» ايىبى الىنىپ تاستالدى. ءبىراق، وزگە قىلمىسى دا جەتكىلىكتى ەدى. 1987-جىلدىڭ 12- ماۋسىمىندا بوكاسسا جان-بەدەلدى و ا ر سوتى ءولىم جازاسىنا كەستى. ءبىراق، كەلەسى جىلى وعان راقىمشىلىق جاريالاندى. ۇكىم الدىمەن ءومىر باقي باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىنا الماستىرىلىپ، كەيىننەن 20 جىلعا سوتتالدى.

ەلدە دەموكراتيالىق قۇرىلىم قايتا ورناعان 1993-جىلى امنيستيانىڭ ارقاسىندا بوكاسسا بوستاندىققا شىقتى. ءۇش جىلدان سوڭ جۇرەك تالماسىنان كوز جۇمدى.

فەرديناند ماركوس

حالقىنىڭ كارىنە ۇشىراعان تاعى ءبىر باسشى - فيليپپين ارالدارىن 1965-جىلدان 1989-جىلعا دەيىن باسقارعان فەرديناند ماركوس. فەرديناند ماركوس فيليپپين پرەزيدەنتى بولىپ تۇرعان كەزدە ەلدە ونىڭ جەكە باسىنا تابىنۋشىلىق شىڭىنا جەتكەن ەدى. 1972-جىلى ەلدە كونستيتۋتسيانىڭ كۇشى توقتاتىلعاندا جاعداي، ءتىپتى ۋشىعىپ كەتتى.

ماركوس قارسىلاستارىنىڭ ءبارىن سوتسىز-اق تۇرمەگە جاپتى. 1986-جىلى ەلدە كەزەكتى سايلاۋ بولىپ، وندا زاڭدى بەلدەن باسقان ماركوس قايتا پرەزيدەنت بولىپ سايلاندى. ءبىراق، بۇل ونىڭ سوڭعى بيلىككە كەلۋى ەدى. سايلاۋدان كوپ ۋاقىت وتپەستەن، سول جىلى فيليپپيندە اسكەريلەر ودان بيلىكتى تارتىپ الدى. ال ماركوستىڭ ءوزى ەلىنەن قاشىپ كەتتى. الدىمەن گاۆاي ارالدارىنا بارعان فەرديناند ماركوس 1988-جىلى ا ق ش- تا كوز جۇمدى.

اسقار اقايەۆ

ال پوستكەڭەستىك مەملەكەتتەر اراسىندا ەلىنەن قاشىپ كەتكەن العاشقى باسشى - اسقار اقايەۆ. تاۋەلسىزدىك العالى قىرعىزستاندى باسقارىپ كەلگەن اقايەۆ 2005-جىلعى «جاۋقازىندار ريەۆوليۋتسياسىنىڭ» ناتيجەسىندە بيلىكتەن تايدىرىلدى. وپپوزيتسيا ونى جانە ونىڭ تۋىستارىن جەمقورلىقپەن ايىپتاپ، قۋدالادى.

سالدارىنان اسقار اقايەۆتىڭ ەلدەن قاشىپ كەتۋىنە تۋرا كەلدى. قازىر ميحايل لومونوسوۆ اتىنداعى م م ۋ- دە ۇستازدىق ەتەدى. ماسكەۋ مەن استانانىڭ اراسىندا كوشىپ-قونىپ ءجۇر دەگەن اقپارات بار.

قۇرمانبەك باكيەۆ

قۇرمانبەك باكيەۆ (سول جاقتا) پەن رەسەي پرەزيدەنتى دميتري مەدۆەدەۆ.

ال ونىڭ ورنىن باسقان قۇرمانبەك باكيەۆ تە بيلىكتە كوپ وتىرعان جوق. 2010-جىلى قىرعىز اعايىندار تاعى دا جاپپاي كوتەرىلىپ، ونى دا بيلىكتەن باس تارتۋعا ءماجبۇر ەتتى. بەلورۋسسيادا باس ساۋعالاعان باكيەۆتى قىرعىز پارلامەنتىنىڭ «ەلگە قايتارىلسىن» دەگەن تالابىنا قاراماستان، لۋكاشەنكو باۋىرىنا باسىپ، ساياسي باسپانا بەردى. قازىر قۇرمانبەك باكيەۆ مينسكىدە ويىنشىق شىعارىپ ءجۇر. سول ەلدىڭ ازاماتتىعىن العان.

ۆيكتور يانۋكوۆيچ

قىرعىزداردان كەيىن ءوز پرەزيدەنتىن بيلىكتەن تايدىرعان ۋكراينا بولاتىن. سول كەزدەگى پرەزيدەنت ۆيكتور يانۋكوۆيچتىڭ ۋكراينانىڭ ەۋرووداققا كىرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويۋدان باس تارتقانى 2013-جىلدىڭ سوڭىندا مايدانداعى ميتينگىگە مۇرىندىق بولدى.

سوڭى جاپپاي نارازىلىقتارعا ۇلاسىپ، اقىرى يانۋكوۆيچ ەلدەن قاشىپ كەتىپ، رەسەيدە جاسىرىندى. حالىق پەن ءتارتىپ ساقشىلارىن ءبىر-بىرىمەن قاقتىعىستىرىپ، قاشىپ كەتكەنىنە قاراماستان، ءوزىن ءالى دە ۋكراينانىڭ زاڭدى پرەزيدەنتى سانايدى.

ازىرگە قويناۋى قۇپياعا تولى قارت تاريح وزگە ەلدە سۇلتان بولىپ، ابىرويى بارىندا بيلىكتەن ءوز ەركىمەن باس تارتقان ءبىر عانا تۇلعانى تانيدى. ول - سۇلتان بەيبارىس. ول وزگە ەلدەگى بيلىگىن كىندىك قانى تامعان جەردە وسەتىن جۋسانىنىڭ يىسىنە ايىرباستادى.