قىتايدان كەلگەن قانداسىمىز «فوتوشەبەر» اتالىمىنىڭ باس جۇلدەسىنە يە بولدى - فوتو
اتالعان بىرلەستىك پرەزيدەنتى اسىلحان ءابدىرايىم «فوتو سىن-2015» بايقاۋىنىڭ قورىتىندىسىن جاريالاپ، جىل سوڭىنا دەيىن جالعاساتىن وسى جوبا اياسىندا بىرنەشە شارالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلاتىندىعىن اتاپ ءوتتى.
10 ايدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان بايقاۋعا ەڭ مىقتى دەگەن 10 فوتوگراف تاڭداپ الىنعان. 2015 -جىلى بىرلەستىكتىڭ 60-تان استام مۇشەسى اي سايىن ءبىر فوتوگرافتىڭ شىعارماشىلىق جۇمىستارىن جان- جاقتى تالقىلاپ وتىرعان. سودان داۋىسقا سالىنىپ، بايقاۋدىڭ قورىتىندىسى شىعارىلدى. سونىمەن، تۇڭعىش رەت قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ التاي ايماعىنان كەلگەن قانداسىمىز، 45 جاستاعى اۋەسقوي فوتوگراف باقىتحان اسەت ۇلى «فوتو- شەبەر-2015» اتالىمىنىڭ باس جۇلدەسىنە يە بولدى. «فوتو ونەر» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى اسىلحان ءابدىرايىم وعان ارنايى ديپلوم، مۇسىنشە جانە سىياقىنى تابىستاپ تۇرىپ، جۇرتشىلىققا باقىتحاننىڭ تاعى ءبىر جەڭىسىن پاش ەتتى.
سويتسە، بيىلعى جىلدىڭ باسىندا بەيجىڭدە مەملەكەتتىك فوتو سۋرەت قوعامى از ۇلتتاردان شىققان بەلگىلى فوتوگرافتاردىڭ باسىن قوسىپ، 10 كۇندىك شەبەردىك كۋرسىن وتكىزگەن ەكەن. 60-تان استام كىلەڭ مىقتىلاردىڭ اراسىندا التاي ايماعىنىڭ تۋماسى باقىتحان اسەت ۇلى دا بولىپتى. كۋرس سوڭىندا فوتوگرافتار بەيجىڭنىڭ ەسكى شاھارىنا 2 كۇندىك تۇسىرىلىمگە شىققان. سوندا قازىلار القاسى تاڭداپ العان ەڭ مىقتى دەگەن 10 فوتوسۋرەتكە باقىتحاننىڭ ءبىر ەمەس ەكى فوتوسۋرەتى ءىلىنىپتى.
ءوز كەزەگىندە قىتايلىق قانداسىمىز بۇگىنگى جۇلدە ءۇشىن ۇيىمداستىرۋشىلارعا «التاي تاۋىنىڭ سىلەمىندە جاساپ جاتقان قازاق ازاماتى بار ەكەنىن» ەلەپ- ەسكەرگەندەرى ءۇشىن زور ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى جانە كوپشىلىكتىڭ سۇراۋى بويىنشا بەيجىڭدەگى جەڭىسى جايلى بايانداپ بەردى.
« 8 كۇن ءدارىس الىپ بولعان سوڭ، ەكى كۇندىك ءتۇسىرىلىم بولدى. ءبىرىنشى كۇنى كونە شاھارعا، ەكىنشى كۇنى الاڭعا باردىق. الاڭنان مىڭداعان ادام ءارى- بەرى ساپىرىلىسىپ ءوتىپ جاتىر. «نە تۇسىرسەم ەكەن، قالاي تۇسىرسەم ەكەن؟» دەپ ويعا شومىپ تۇرعانىمدا، ءبىر وتباسىنا كوزىم ءتۇستى. شيزاڭ ءۇستىرتى دەگەن جەردە تەڭىز دەڭگەيىنەن 5000-8000 مەتر بيىكتىكتە تيبەتتىكتەر ءومىر سۇرەدى. سول جاقتان كەلگەن ءبىر ءۇيلى جاندى - اكەسىن، شەشەسىن جانە بالاسىن ءبىر تيبەتتىك ازامات فوتوعا ءتۇسىرىپ جاتىر ەكەن. بارلىعى ۇلتتىق كيىم كيىپ العان. مەن سول ارادا سىرتتارىنان كەلە قالىپ، فوتوعا باسىپ الدىم. كۋرستى ۇيىمداستىرۋشىلار بۇل سۋرەتتىڭ تەرەڭ ماعىناعا يە ەكەندىگىن، ودان بىرنەشە وي تۇيىندەۋگە بولاتىندىعىن ايتىپ، «التىن مەدال بەرىلەر بولسا» وسى سۋرەتكە بەرۋگە بولاتىندىعىن ايتتى»، - دەدى ب. اسەت ۇلى.
شارا سوڭىندا «قازاقپارات» ءتىلشىسى باقىتحان اسەت ۇلىن اڭگىمەگە تارتتى.
- باقىتحان، تۋىپ- وسكەن جەرىڭىز تۋرالى اڭگىمەلەپ بەرسەڭىز.
- مەن 1971 - جىلى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى، شىنجاڭ- ۇيعىر اۆتونوميالىق ولكەسى، التاي ايماعى، كوكتوعاي اۋدانىنىڭ قاراتۇڭكە اۋىلىندا تۋدىم. قازىر وسى اۋدان ورتالىعى - قۋ ەرتىس قالاشىعىندا تۇرامىن. مال شارۋاشىلىعى سالاسىندا تەحنيك بولىپ قىزمەت اتقارامىن. كەزىندە ىلە وبلىسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارى مەكتەبىن ءتامامداعانمىن. بۇگىنگى قۋانىشتى كۇنى ءبىرىنشى كەزەكتە مەنى 12 مۇشەمدى ساۋ قىلىپ، ومىرگە اكەلگەن، ازامات ەتىپ وسىرگەن مارقۇم انامدى ەسكە الامىن. رۋحىنا تاعزىم ەتەمىن.
- باقىتحان، «فوتو- سىن» بايقاۋىنا قانشا سۋرەت جىبەرىپ ەدىڭىز؟
- مەن بۇل بايقاۋعا ءار ءتۇرلى جانردا 200-گە تارتا فوتوسۋرەت جىبەردىم.
- جالپى، فوتوعا ءتۇسىرۋ ونەرىمەن اينالىسقانىڭىزعا قانشا ۋاقىت بولدى؟
- فوتومەن 1998 - جىلدان باستاپ اۋەستەنە باستادىم.
- بۇل ونەرگە دەگەن قۇمارلىعىڭىز نەدەن باستالدى؟
- فوتوسۋرەت مەنىڭ كاسىبىم ەمەس، اۋەستىگىم. مەنىڭ شىنايى سۇلۋلىققا دەگەن قۇشتارلىعىم فوتوگراف بولۋىما ىقپال ەتتى دەسەم بولادى. ەندى، مەنىڭ تۋعان جەرىم التاي ايماعى عوي. ەرتىس وزەنى وسى التاي تاۋ سىلەمدەرىنەن باستاۋ الادى. مەن وسى وزەننىڭ قاينار باستاۋىندا تۇرامىن. تابيعاتىنىڭ سۇلۋلىعىن ايتىپ جەتكىزۋ قيىن. ءبىزدىڭ التاي ايماعىندا ەرتىسكە 17 وزەن كەلىپ قۇيىلادى. وزەننىڭ ەكى جاعالاۋى دا جانىڭدى جادىراتار، جۇرەگىڭدى تولقىتار اسەم كورىنىستەرگە تۇنىپ تۇر. سول سۇلۋلىققا دەگەن قۇشتارلىق قولىما فوتاپپارات العىزدى. سودان، بىرتە- بىرتە ۇيرەنە باستادىم.
- ۇستازدارىڭىز بار ما؟
- بار ارينە. التاي ايماقتىق فوتوسۋرەت قوعامى باسشىلارىنىڭ ءبىرى سەرىك مۇقىش ۇلى، «شىنجاڭ فوتو سۋرەتى» دەگەن جۋرنالدىڭ رەداكتورى سەرىك نۇرلىباي دەگەن اعالارىمنان كوپ ءتالىم الدىم. ولارعا شەكسىز ريزامىن. الماتىداعى اسىلحان ءابدىرايىم اعا دا مەنىڭ اياۋلى ۇستازىم. ول كىسى التاي ايماعىنا كەلگەندە بىزگە كوپ ءدارىس وقىعان.
- باقىتحان، قانداي فوتواپپارات جانىڭىزعا جاقىن، ساندىق فوتواپپارات پا الدە بۇرعىنعى لەنتالىق فوتواپپارات پا؟
- ارينە، بۇرىنعى «قارا قاعاز»، ياعني لەنتالىق فوتواپپارات جانىڭا جاقىن عوي، ىستىق كورىنەدى. وندا، قاعازدى ۇنەمدەۋ ءۇشىن، «وبال بولماسىنشى» دەپ، ءار سۋرەتتى وتە مۇقيات تۇسىرۋگە تىرىساسىڭ. ءبىراق، تەڭشەۋ جولدارىن بىلسەڭىز، ساندىق فوتواپپارات تا كوڭىلىڭىزدەگىدەي ەتىپ ءتۇسىرىپ بەرە الادى.
- تۇسىرگەن فوتوسۋرەتتەرىڭىزدى گازەت- جۋرنالدارعا جىبەرىپ تۇراسىز با؟
- ءيا، «شىنجاڭ فوتو سۋرەتى» جۋرنالىنا جانە باسقا دا گازەت- جۋرنالدارعا ارا- تۇرا ءوز ەركىممەن جىبەرىپ تۇرامىن. كەيدە ولار وزدەرى حابارلاسىپ، تاپسىرىس بەرىپ تۇرادى. جۇمىسىما لايىقتى قالاماقى دا الىپ تۇرامىن. سۋرەتتەرىم شىققان كەزدە قۋانىپ، مارقايىپ قالامىن.
- باقىتحان، قازىر مۇراعاتىڭىزدا قانشا سۋرەت بار؟
- ولاردى ەندى ناقتى ساناپ كورگەن جوقپىن. ءبىراق، قورىمدا 10 مىڭنىڭ كولەمىندە سۋرەت بار دەپ ويلايمىن.
- نەگىزى قاي جانردا جۇمىس ىستەيسىز؟
- نەگىزى شىنايى تابيعات كورىنىستەرىن قاز- قالپىندا تۇسىرگەندى ۇناتامىن. ەكىنشىدەن، وسى التاي ايماعىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قازاق ۇلتىنىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىس- تىرشىلىگىن، سالت- ءداستۇرىن دە سۋرەتكە باسقىم كەلەدى. قازىر وسى باعىتتا كوپ ىزدەنىپ جاتىرمىن. ويتكەنى، بۇل كەيىنگى ۇرپاعىمىزعا شىنايى تاريح بولىپ قالاتىن دۇنيەلەر عوي.
- وتباسىڭىز، بۇل اۋەستىگىڭىزگە قالاي قارايدى؟
- ومىرلىك جارىم جاڭاگۇل مەكتەپتە مۇعالىم بولىپ قىزمەت اتقارادى. ءبىر ۇل، ءبىر قىزىم بار. ۇلىم قۋاندىق 16 جاستا، ال قىزىم ۇلپان 12 جاستا. ارينە، جان جارىم قولداماسا، مەن مۇنداي بيىككە كوتەرىلمەس ەدىم. قانداي اپپارات ساتىپ الۋ قاجەت بولسا دا قولداۋ كورسەتەدى. تۇسىرىلىمگە شىققاندا «ءۇيىم، جۇمىسىم، بالا- شاعام نە بولىپ جاتىر؟ » - دەپ الاڭدامايمىن. بۇل ءۇشىن ايەلىمە ريزامىن.
- الىس ساپارلارعا شىعىپ تۇراسىز با؟
- فوتوعا ءتۇسىرۋ، ارينە تۇيمەسىن باسا سالىپ تۇسىرە سالاتىن دۇنيە ەمەس. ونىڭ استارىندا تەرەڭ ءمان- ماعىنا جاتۋى كەرەك. سوندىقتان، ءار سۋرەتتى جاۋاپكەرشىلىكپەن، جان- جاقتى ويلاستىرىپ، كوركەمدىگىنە، تاريحي قۇندىلىعىنا كوڭىل ءبولىپ تۇسىرۋگە تىرىسامىن. مەن ساپارعا ايتەۋىر شىعا بەرمەيمىن. اۋا- رايىن بولجاپ، تىڭعىلىقتى دايىندالىپ شىعامىن. تابيعات اياسىندا، تاۋدا ءبىر اپتادان استام ۋاقىت ءجۇرىپ قالاتىن كەزدەرىم بولادى. ۇستىرتتە، 53 گرادۋس سۋىقتا تۇسىرگەن فوتوسۋرەتتەرىم بار. ارينە، توڭاسىڭ، قينالاسىڭ، كەيدە داۋىلعا تاپ بولاسىڭ نەمەسە جاۋىن- شاشىننىڭ استىندا قالاسىڭ. ياعني، ءار سۋرەتتىڭ ارعى جاعىندا ۇلكەن ەڭبەك جاتىر. ءبىراق، ءوز ءىسىڭدى سۇيە بىلسەڭ، قيىندىعىن ۇمىتىپ كەتەسىڭ. سوندا ەڭبەگىڭ دە شىنايى، جارقىن، جەمىستى بولا تۇسەدى.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت.
اۆتور: ايبوتا جاپپاربەرگەن
