ق. توقايەۆ: ديپلوماتيا جاڭاشا كوزقاراستاردى قاجەت ەتۋدە
سەنات ءتوراعاسى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «الەم. 21 - عاسىر» مانيفەسىنە فورۋمعا قاتىسۋشىلاردىڭ نازارىن اۋداردى. «بۇل جاھاندىق قاتاكليزمنىڭ جولىن كەسىپ، جويقىن اپاتتىڭ بەتىن قايتارۋ جولىندا بارشا الەم قاۋىمداستىعى باسشىلىققا الۋعا ءتيىس وزەكتى قاعيداتتار ۇسىنىلعان بىرەگەي ساياسي قۇجات بولىپ تابىلادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى.
ق. توقايەۆ قازاقستان پرەزيدەنتى قازىرگى كەزدەگى بىردە- ءبىر سوعىستا جەڭىمپاز بولمايتىنىن الدىن الا ەسكەرتىپ وتىر. جاڭا سوعىستا جاپپاي قىرىپ- جوياتىن قارۋدى قولدانباۋ مۇمكىن ەمەس بولادى. بەيبىت ديالوگ پەن سىندارلى كەلىسسوزدەر مەملەكەتتەر اراسىنداعى بارلىق تالاس- تارتىستاردى رەتتەۋدىڭ نەگىزى كۇشىنە اينالۋى كەرەك. سوندىقتان، ەلباسى يادرولىق قارۋدان تولىقتاي ازات الەمگە قاراي دايەكتى تۇردە ىلگەرىلەۋگە؛ ورنىقتى الەم گەوگرافياسىن قالىپتاستىرۋعا؛ اسكەري بلوكتاردى تۇبەگەيلى جويۋعا؛ قارۋسىزدانۋ ۇدەرىستەرىن جاڭا تاريحي جاعدايلارعا بەيىمدەۋگە؛ قارجى، ساۋدا- ساتتىق جانە دامۋ سالالارىنداعى جاھاندىق باسەكەلەستىكتىڭ ادىلەتتى پاراديگماسىن نىعايتۋعا شاقىرادى.
ق. توقايەۆ اليانستىڭ ادامزات وركەنيەتىنىڭ شىنايى قۇندىلىقتارىن جاستارعا تۇسىندىرۋدەگى قىزمەتىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، «كەلە جاتقان ونەركاسىپتىك توڭكەرىس پەن ەكونوميكاداعى تۇبەگەيلى وزگەرىستەر جاڭا كوزقاراسقا يە، ەسكىشىلدىكتەن، ارازدىق پەن داۋ- جانجالدان ازات جاستاردىڭ قالىپتاسۋىن تالاپ ەتەدى».
ق. توقايەۆ ەكسترەميزم مەن تەرروريزم قاۋپىنە قارسى ءىس- قيمىل بويىنشا كەشەندى جانە باتىل ارەكەت ەتىپ، زاڭنامالىق دەڭگەيدە شارالار قابىلداۋعا شاقىردى. «ءدىن مەن زورلىق- زومبىلىقتىڭ مۇلدەم بولەكتىگى تۋرالى سان مارتە ايتا بەرۋگە بولادى، بۇل ءوز الدىنا اقيقات نارسە، الايدا ءدىني ۇرانداردىڭ تاساسىندا ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنىڭ تاپتالۋى، تەرروريستىك شابۋىلداردىڭ جاسالۋى، ادامداردىڭ ۇرلانۋى، ۆانداليزم ورىن الىپ جاتقاندىعىن دا مويىنداۋ قاجەت» - دەپ اتاپ ءوتتى ءتوراعا. سەنات باسشىسى قازاقستان ب ۇ ۇ- نىڭ زورلىقشىل ەكسترەميزمدى بولدىرماۋ جونىندەگى تۇتاستاي ءىس- قيمىل جوسپارىن ىسكە اسىرۋعا ءوز ۇلەسىن قوسىپ جاتقانىن ەسكە سالدى.
جاھاندىق فورۋم بارىسىندا سەنات ءتوراعاسى تاۋلى قاراباق توڭىرەگىندەگى جاعداي تۋرالى ساۋالدارعا جاۋاپ بەرە كەلىپ، پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆ رەسەيدىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى ب. ەلتسينمەن بىرگە وسى ماسەلەمەن 1990- جىلدارى تىكەلەي اينالىسقانىن ەسكە سالدى. «ازەربايجان - ءبىزدىڭ دوسىمىز ءارى ارىپتەسىمىز، ءبىز ارمەنيامەن ىقپالداستىق بىرلەستىكتەردە وداقتاس بولىپ تابىلامىز. بۇل كۇردەلى ماسەلە رەسەيدىڭ ءرولى ەداۋىر ە ق ى ۇ- داعى مينسكى توبىنىڭ اياسىندا شەشىلۋى ءتيىس دەپ سانايمىز»، - دەپ اتاپ ءوتتى ق. توقايەۆ.
قازاقستان سەناتىنىڭ باسشىسى سونىمەن بىرگە ب ۇ ۇ وركەنيەتتەر اليانسى ساياسي قايشىلىقتار مەن داۋلى ماسەلەلەردەن ازات بولۋى ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتتى، جاھاندىق فورۋم جۇمىسىن ساياسيلاندىرۋعا بولمايدى. فورۋمدا سويلەگەن سوزىندە «ءبىز فورۋمنىڭ تاقىرىبىنا قاتىستى ماسەلەلەردى تالقىلاۋىمىز كەرەك، فورۋم ءبىزدى الشاقتاتىن حالىقارالىق ماسەلەلەر بويىنشا مالىمدەمە جاسايتىن تۇعىرناما رەتىندە پايدالانىلماۋى ءتيىس»، - دەدى.
باكۋدە ەكىجاقتى كەزدەسۋلەر اياسىندا سەنات ءتوراعاسى ازەربايجان ميللي مەدجليسىنىڭ ءتوراعاسى وكتاي اسادوۆپەن كەزدەسۋ بارىسىندا ەكى مەملەكەت پارلامەنتتەرىنىڭ ءوزارا ءىس- قيمىلىنىڭ كەلەشەگى تالقىلاندى. ق. توقايەۆ پەن گەيدار اليەۆ اتىنداعى قوردىڭ پرەزيدەنتى مەحريبان اليەۆامەن كەزدەسۋدە ەكى ەلدىڭ مادەني- گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىعى ماسەلەلەرى بويىنشا پىكىر الماسىلدى. ءتوراعا م. اليەۆانى استاناداعى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ كىتاپحاناسىن كورۋگە شاقىردى. جاھاندىق فورۋم اياسىندا ق. توقايەۆ ب ۇ ۇ وركەنيەتتەر ءاليانسى جونىندەگى ب ۇ ۇ جوعارعى وكىلى ناسير ابدۋلازيز ان- ناسەرمەن جانە بەلارۋس ۇلتتىق جينالىسى رەسپۋبليكا كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ميحايل مياسنيكوۆيچپەن كەزدەستى.
اۆتور: سەرىك قاراجان
