بۇگىن - قازاق ۇلتتىق كاسىبي تەاتر ونەرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى ايگىلى قاليبەك قۋانىشبايەۆتىڭ تۋعان كۇنى

استانا. قازاقپارات - بۇگىن اكتەر، ۇلتتىق كاسىبي تەاتر ونەرىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى، قوعام قايراتكەرى، قازاق ك س ر- نىڭ جانە ك س ر و- نىڭ حالىق ءارتىسى، ك س ر و مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى قالىبەك (قاليبەك) قۋانىشبايەۆتىڭ (1893-1968) دۇنيەگە كەلگەن كۇنى.
None
None

قازىرگى قاراعاندى وبلىسىنىڭ قارقارالى اۋدانىندا تۋعان. جاسىنان ءان- كۇي مەن ويىن- ساۋىققا، توي- تاماشاعا جانى قۇمار، دۋمانشىل بولعان. ول جالعىز ءوزى بىرنەشە ادامنىڭ كەيپىنە ءتۇسىپ، ءبىر وتىرىستا-اق «ەكەۋدىڭ تالاسىن، ۇشەۋدىڭ كەرىسىن، بەسەۋدىڭ جانجالىن» ورىنداپ، تىڭداۋشى كوپشىلىككە كۇلكىگە كەنەلتەتىن دارىندى ونەرپاز رەتىندە تانىلدى. حالىق ونەرپازدارى مۇحامەتالى، ماۋقاي مەن اباقتى ۇستاز تۇتىپ، ولاردان ونەر سىرىن ۇيرەنگەن. 1916 -جىلدىڭ 25 -ماۋسىمىنداعى پاتشا جارلىعىنا سايكەس قۋانىشبايەۆ تا قارا جۇمىسقا الىنعان. 1917 -جىلى ومبى قالاسىنا بارىپ، بىلعارى زاۋىتىندا ات ايداۋشى- كوشىر بولعان. مۇندا اتاقتى بالۋان قاجىمۇقانمەن تانىسقان. تۋعان جەرىندە اۋىلدىق كەڭەستى باسقارىپ، قوعامدىق جۇمىستاردا جۇرسە دە ونەردەن ءبىر ءسات قول ۇزبەگەن. «قىز ۇزاتۋ»، «قوي كۇزەتۋ» جانە «وگىز ساتۋ» سەكىلدى قىزىق، كۇلدىرگى اڭگىمەلەر شىعارىپ، ونى توي- جيىنداردا ورىنداپ جۇرگەن. جاتىپ ىشەر جالقاۋلاردى، كەيبىر كەرەناۋ، تەرىس پيعىلدى جانداردى وتكىر سىنعا الىپ ءاجۋالاعان. 1922-1924 -جىلدارى قوياندى جارمەنكەسىندە ع. ايتبايەۆ، ي. بايزاقوۆ، ق. مۇڭايتپاسوۆ، م. شامسۋتدينوۆا سياقتى ونەرپازدار ۇيىمداستىرعان ويىن- ساۋىققا قاتىسىپ، ونەر كورسەتكەن.

1926 -جىلى  قىزىلوردا قالاسىندا ىرگە كوتەرگەن قازاق مەملەكەتتىك دراما تەاترىن ۇيىمداستىرۋعا بەلسەنە قاتىسقان. اكتەر قازاقتىڭ مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا ءار جىلدارى قويىلعان م. اۋەزوۆتىڭ «ەڭلىك - كەبەك» تراگەدياسىنداعى قارامەندە ءبيدىڭ بەينەسىنەن باستاپ، وسى سپەكتاكلدەگى باستى كەيىپكەرلەردى (كوبەي ءبي، كەبەك، نىسان ابىز) تۇگەل دەرلىك ورىنداپ شىققان. بۇعان قوسا 20 عاسىردىڭ 30- جىلدارىنىڭ باسىندا اياتباي (ءى. جانسۇگىروۆ، «كەك»)، بەكبولات (ب. مايلين، «مايدان»)، بەيبىت (ق. بايسەيىتوۆ، ءا. شانين، «تارتىس») رولدەرىن ورىنداعان. 1936 -جىلى ماسكەۋ قالاسىندا وتكەن قازاق ادەبيەتى مەن ونەرىنىڭ ونكۇندىگىندە ە. برۋسيلوۆسكيدىڭ «قىز جىبەك» مۋزىكالىق دراماسىنان بازاربايدىڭ ءرولى مەن ءوزىنىڭ «قىز ۇزاتۋىن» ورىنداپ، كورەرمەن كوڭىلىنەن شىققان.

ن. گوگولدىڭ «رەۆيزورىنداعى» دۋانباسى، م. اۋەزوۆ پەن ل. س. سوبوليەۆتىڭ «اباي» تراگەدياسىنداعى اباي، م. اۋەزوۆ پەن ءا. ابىشەۆتىڭ «نامىس گۆاردياسىنداعى» گەنەرال پانفيلوۆ، ع. مۇسىرەپوۆتىڭ «امانگەلدىسىندەگى» ءابدىعاپپار بولىس، ۋ. شەكسپيردىڭ «اساۋعا تۇساۋىندا» موماقان باپتيستا - اكتەر ويىنىندا كوركەمدىك شەشىمىن تاپقان سوم تۇلعالار. ءاربىر ءرولدىڭ وزىنە ءتان قايتالانباس قيمىل- قوزعالىسىن، مىنەزى مەن ىشكى- سىرتقى جان قۇبىلىستارىن ءدال تاۋىپ، ويناۋ - قۋانىشبايەۆ شىعارمالارىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى.

 ونىڭ راديو، ەسترادا ءۇشىن جازعان شاعىن كۇلدىرگى اڭگىمە-پەسالار مەن ولەڭ-سىقاقتارى، تاقپاق-قاعىتپالارى «تۇيرەگىش» جانە «شانشارلار» دەگەن اتپەن جارىق كورگەن. 1937 -جىلدان كوركەم فيلمدەرگە ءتۇسىپ، قازاقتىڭ ۇلتتىق كينو ونەرىن دامىتۋعا مول ۇلەس قوسقان.

الماتى قالاسىنداعى كوشەگە جانە استاناداعى مۋزىكالىق دراما تەاترىنا قۋانىشبايەۆتىڭ ەسىمى بەرىلگەن.

 

سوڭعى جاڭالىقتار