سۇلتان سۇلەيەۆتىڭ «ەرتۇعرىل» فيلمىندە ايتىلاتىن قايى رۋى تۋرالى - فوتو

استانا. قازاقپارات - سۇلتان سۇلەيەۆتىڭ «ەرتۇعرىل» فيلمىندە ايتىلاتىن قايى رۋى تۋرالى سۇراعىنا جاۋاپ بەرە كەتكەندى ءجون كوردىم. ونداعى رۋدىڭ اتى «قايلى» ەمەس -  «قايى». قايى -  قاڭلى تايپاسىنىڭ ءبىر بولىگى (شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى).

قايى قاڭلىلار 1280 - جىلدارى بۇگىنگى قازاق توپىراعىنان اۋىپ، قازىرگى تۇركمەنستان ارقىلى جىلجىپ، فرات (ەفرات) وزەنىنەن وتكەن. وزەننەن ءوتۋ كەزىندە قايى قاڭلىلاردىڭ كوسەمى سۇلەيمەن سۋعا كەتىپ، دۋندار دەگەن بالاسى مۇنى جامان ىرىمعا جورىپ، 50 مىڭ ءتۇتىندى ەرتىپ كەرى قايتىپ كەتكەن. ال ەرتۇعرىل حايىم اناسىنىڭ قولداۋىمەن 440 ءتۇتىن قاڭلىلاردى باستاپ جورىق جولىن جالعاستىرعان. ماقسات -  قاڭلىلاردىڭ الدىڭعى لەگى سەلجۇكتەر بارىپ ورنىققان انادولى جەرىنە جەتۋ بولعان.

انادولىعا جەتكەندە قاتتى شايقاستىڭ ۇستىنەن تۇسەدى. «نە ىستەسەك بولادى؟ كىمگە كومەكتەسەمىز؟» دەگەن سۇراق تۋعاندا حايىم انا «قاي جاق جەڭىلىپ جاتسا - سوعان كومەكتەسىڭدەر!»، - دەيدى. ەرتۇعرىلدىڭ قولى جەڭىپ بارا جاتقان قولدىڭ تۋ سىرتىنان ءتيىسىپ بىت- شىتىن شىعارادى. سويتسە - قان مايدانعا ءتۇسىپ جاتقان سەلجۇكتەر مەن مونعول اسكەرى ەكەن. قايى قاڭلىلاردىڭ ارقاسىندا سەلجۇكتەر جەڭىپ، وعان قاتتى ريزا بولعان پاتشاسى الاەددين كەيقۋات قايى قاڭلىلارعا دومانيش دەگەن جەردى - جايلاۋ، سوگۇت دەگەن جەردى - قىستاۋ ەتىپ بەرىپتى.

قاڭلىلار ۇزاق جورىقتان توقتاعان جەرىندە قاڭلى پالاۋىن جاساپ «جورىق مەرەكەسىن» (تۇرىكشە يورۋك بايرامى) توي وتكىزىپتى. سول مەرەكە جىل سايىن قىركۇيەك ايىنىڭ ەكىنشى جەكسەنبىسىندە تۇركيانىڭ سوگۇت قالاسىندا ءالى كۇنگە وتكىزىلەدى. (2012 -جىلى ارنايى شاقىرۋمەن بارىپ سونداي ءبىر مەرەكەسىنە قاتىسقانىم بار) .

ەرتۇعرىل حالقىن ورنالاستىرىپ، ايماعىنا قوسىمشا جەر قوسىپ بيلىگىن كەڭەيتەدى. گرەكتەرمەن كەزەكتى سوعىستا سەلجۇكتەر تالقاندالىپ ەرتۇعرىل بولەك پاديشاحقا اينالادى. ول دۇنيەدەن وتكەن سوڭ 1299 -جىلى بيلىككە ونىڭ ۇلى وسپان (وسمان) كەلەدى. وسمان پاديشاح ءۇش قۇرلىققا، الەمنىڭ 57 مەملەكەتىنە جەتى عاسىرداي بيلىگى جۇرگەن ايگىلى وسمانلى يمپەرياسىنىڭ نەگىزىن قالايدى. قايى قاڭلىلاردىڭ قىسقاشا تاريحى وسىنداي!

P. S. تولىعىراق دەرەكتەردى مەنىڭ جەكە پاراقشامنان وتكەن جىلى جاريالانعان پوستتاردىڭ بىرىنەن تابۋعا بولادى.

مارات توكاشبايەۆتىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى.

***

«جاۋجۇرەك ەرتۇعرىل» تەلەحيكاياسى 22:00-دە 31 - ارنادان كورسەتىلىپ جاتىر. تەلەحيكايادان كيىز ءۇي، قازاقي ويۋ- ورنەكتەردى بايقاماۋ مۇمكىن ەمەس. باۋىرلاردىڭ حالىق قامىن ويلاۋى، ەل ساقتىعى، قانداسقا كومەك، تاسىعان كۇش، سايگۇلىكتەردىڭ شابىسى، اڭشىلىق كاسىپ، ەرگە دەگەن سىيلاستىق، اتا- اناعا دەگەن قۇرمەت وسى تەلەحيكايادان تابىلادى.

2016 -جىلدىڭ ۇزدىك بەس تەلەحيكاياسىنىڭ قاتارىنا ەنگەن «جاۋجۇرەك ەرتۇعرىل» تەلەحيكاياسىندا وسمان يمپەرياسى كەزەڭىندەگى شاپقىنشىلىقتار، يسلام مەملەكەتتەرىنىڭ سوعىسى تولىقتاي سۋرەتتەلەدى. ەرتۇعرىل، ءبىرىنشى وسماننىڭ اكەسى، كوپتەگەن مەملەكەتتەردىڭ ۇرەيىن قاشىرعان. باستى ماقساتى باسقىنشىلىق ساياساتىن قۇرماقشى بولعان ۆيزانتيالىقتاردى جاۋلاپ الۋ. بۇل جەر جاۋلاپ الىنعان سوڭ، ەرتۇعرىل ازيا مەن ەۋروپانىڭ جەرلەرىن جاۋلاپ الۋعا كىرىسىتى. ۇلى باسشى ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن تاقتا وتىرىپ، ال ۇلدارى مەملەكەتتەردى عاسىرلار بويى باسقاردى.













https://31.kz/project/about