قازاقتان گەيتس، باففەت سەكىلدى بايلىعىن قايىرىمدىلىققا جۇمسايتىن جومارت ميللياردەرلەر قاشان شىعار ەكەن؟

 استانا. قازاقپارات - ادەتتە جەر ەمگەن، مال وسىرگەن قازەكەڭ قىستا قار مولىنان جاۋىپ، كوكتەم جاڭبىرلى بولسا قۋانادى. ءتىپتى تاسىعان وزەندەردىڭ جاعاسىنا بارىپ، ءبىر ءبىرىن قاتىر- كۇتىر كۇيرەتە سوعىپ قاتتى اعىسپەن تومەن قاراي جوڭكىلىپ جاتقانىن سەڭدەرگە قاراپ شۇكىرشىلىك ەتكەن قارتتاردى دا كوردىك.

 ال ارناسىنان اسقان سۋ سالا- سالانى باسقاندا بۋسانىپ جاتقان دالانىڭ كۇنى ەرتەڭ رەڭى جايقالعان شالعىنعا ورانارىنا كامىل سەنەسىز.

ىلعالدىڭ مولدىعى ەگىننىڭ دە، ءشوپتىڭ دە بىتىك شىعۋىنىڭ كەپىلى. ديقان قاۋىمى تەك جازدا ەگىننىڭ بالاقتايتىن كەزىندە قۋاڭشىلىق بولماسا دەپ تىلەيدى. تابيعات- انانىڭ كول- كوسىر جومارتتىق تانىتقان جىلدارى قازاقستاننىڭ ميلليارد پۇت استىق العانى دا ەستە. سول كەزدەرى دە قىزىل سۋ تۇتاستاي اۋىلدى باسىپ قالعان وقيعالار ۇشىراستى. ءبىراق سيرەك كەزدەسەتىن ءتارىزدى ەدى. ال قازىر شە... ءار جىل سايىن قىستىڭ اياعىنا تامان سۋدىڭ تاسيتىنى جايىندا كەلەڭسىز حابار تارايدى. ۇلكەندى- كىشىلى شەنەۋنىكتەر قاتەردىڭ الدىن الۋعا بىلەك سىبانا كىرىسەدى. اپتا ارالاتىپ توتەنشە جاعدايلار قىزمەتىندەگىلەر تابيعي اپاتتىڭ الدىن الۋ جۇمىستارىنا دايىندىقتارى تۋرالى ەسەپ بەرەدى.

ءبىرقاتار مينيسترلىكتەر مەن ۆەدوموستۆولار دا بۇدان تىس قالمايدى. مول قاراجات بولىنەدى. سودان ايقاي- سۇرەن باستالادى. تاسقىننان بولعان زارداپتى جويۋ مەن قالپىنا كەلتىرۋ، جاپا شەككەن تۇرعىندارعا ماتەريالدىق كومەك كورسەتۋ، ازىق- تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ شارالارى ۇزدىكسىز جۇرگىزىلەدى. كوكتەم وتەدى. بۇل دۇرمەك باسىلادى. باسىلادى دا كەلەسى كوكتەمگە دەيىن ۇمىتىلادى. قارعىن سۋدىڭ اۋىلدى، قالانىڭ شەتكى اۋماقتارىن، جول، كوپىرلەردى شايۋىنىڭ سەبەپ- سالدارى قانداي؟ مۇمكىن تۇرعىزىلعان بوگەتتەردىڭ ساپاسىزدىعىنان الدە سۋ اعاتىن ارىق- اتىزداردىڭ جوقتىعىنان، نە بولماسا وعان تۇرعىنداردىڭ كۇل- قوقىس توگۋىنەن. ەشكىم مۇنى قازبالامايدى. جابۋلى قازان جابۋلى كۇيدە قالادى. بيىل دا وسى جاعدايدى باستان كەشىپ وتىرمىز.

 اسىرەسە، 2010 - جىلعى  قىزىلاعاشتاعى بىرنەشە ادامنىڭ ءومىرىن قيىپ كەتكەن اپات. ارينە، بارشا حالىق جۇمىلىپ، قولدان كەلگەن كومەكتەرىن كورسەتتى. قيىندىقتى ءبولىستى. ۇكىمەت باستاپ ءار ايماقتاعى ءبىرقاتار ۇجىمدار مەن ونەر ادامدارى، مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى ازاماتتار وزدەرىنىڭ ءبىر كۇندىك جالاقىسىن  قىزىلاعاش تۇرعىندارىنا كومەككە اۋداردى. سول شاقتا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىن ءبىر مينۋت ۇنسىزدىكپەن باستاعان دەپۋتاتتار دا ءبىر كۇندىك جالاقىلارىن  قىزىلاعاش تۇرعىندارىنا اۋداردى. ەل ەكونوميكاسىن كوتەرۋگە باعىتتالاتىن قارجى، قۇرىلىس سالاسىنا ءتيىستى ماتەريالدار، تاعىسىن- تاعىلار اپات سالدارىن جويۋعا جۇمسالدى.

 ادەتتە، تابيعي اپاتتاردىڭ جەڭىلى جوق. وڭتۇستىك وڭىردەگى سارى اعاش، ورداباسى، وتىرار اۋداندارىنداعى سۋ شايعان جولدار، قيراعان ۇيلەر، شىعىس قازاقستاندا تارباعاتايداعى جۇزدەگەن وتباسىنىڭ ءۇيسىز قالىپ، ونداعان مىڭ مال قىرىلۋى.. . بۇل باتىس وڭىرگە دە ءتان قۇبىلىستار. ايتەۋىر و ق و- دا كوكساراي سۋ رەتتەگىشى سالىنىپ  قىزىلوردا وبلىسىندا سىرداريا وزەنى بويىنداعى كوپتەگەن ەلدى مەكەندەر بۇل اپاتتان قۇتىلدى.

وسى ارادا كوڭىلگە ءبىر كۇدىك ورالادى. مەملەكەت جىل سايىن سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن الۋعا ميللياردتاعان قارجى بولەدى. اكىمقارالار بۇل اقشاعا وزەندەر مەن سۋ قويمالارىنىڭ جاعالارىن كوتەرىپ، قاۋىپتى ۋچاسكەلەرگە قاپ- قاپ قۇم مەن تاس توسەگەندىكتەرىن، توقەتەرى قىرۋار ءىس- شارالاردى اتقارعاندىقتارىن بايانداپ، ەسەپ بەرەدى. ءبىراق نەگە جىل سايىن وسى تىرلىك قايتالانادى. نەگە 24 جىلدان بەرى تاۋسىلمايتىن، بىتپەيتىن ۋچاسكەلەر. بۇل جەرلەرگە تۇتاس قورعان تۇرعىزاتىنداي جۇمىس ىستەلەتىندەي بولعان جوق پا؟ وسىنشاما شارۋا جاسالسا دا نەگە سۋ باسا بەرەدى؟ نەلىكتەن مەملەكەتتىڭ بولگەن قىرۋار قارجىسىنان قايتارىم بولماي وتىر؟ ، - دەگەن دە وي كەلەدى ءبىراۋىق.

وبالى نەشىك، ءار جاعدايدا دا جۇرتشىلىق قاراپ قالعان ەمەس. باسقاسىن قويىپ، قيىن- قىستاۋ كەزەڭدە دالادا قالعان اعايىندارعا كومەك قولىن سوزعانداردىڭ اراسىندا ءتىپتى ايلىعى شايلىعىنا جەتپەيتىن مەدبيكەلەر مەن كۇزەتشىلەر دە قارا كورسەتتى. دارىگەرلەر مەن مۇعالىمدەر، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ءبىر كۇندىك جالاقىلارىن اۋداردى. زەينەتكەرلەرگە قالاي سۇيسىنبەسسىز. حالقىمىزدىڭ «باسىڭا ءىس تۇسسە، جاقسى كومەك ەتەدى» دەگەن ءسوزىنىڭ راستىعىنا تاعى ءبىر رەت كوزىڭىز جەتەدى.

ارينە، مۇنداي تابيعاتتىڭ توسىن مىنەز كورسەتۋى جۇمىر جەردىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىندە كەزدەسىپ جاتادى. بۇل ارادا ءبىزدى ويلانتاتىن ماسەلە، وزگە ەلدەردە، اسىرەسە باتىستا كومەك قولىن سوزعان جومارت جانداردىڭ اراسىندا اقشالى الپاۋىتتاردىڭ كوپتەپ كەزدەسۋى.

 اتاپ ايتساق، ا ق ش ميللياردەرلەرى فيلانتروپ دەۆيد روكفەللەر، CNN كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى تەد تەرنەر، رەجيسسەر دجوردج لۋكاس، نيۋ- يورك مەرى مايكل بلۋمبەرگ جانە Microsoft-تىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى پول اللەندەر اتىمتاي جومارتتىق تانىتىپ، بايلىقتارىنىڭ جارتىسىن قايىرىمدىلىققا ءبولدى.

ال الەمدەگى ەڭ باي 50 ادامنىڭ تىزىمىندە (Forbes جۋرنالى) ءبىرىنشى ورىندا تۇرعان، بايلىعى 76 ميلليارد دوللارعا باعالانعان امەريكاندىق كاسىپكەر جانە قوعام قايراتكەرى، فيلانتروپ بيلل گەيتستىڭ ورنى ەرەكشە.

ەندى بۇل ازامات تۋرالى ازداپ ايتا كەتسەك ارتىقتىق ەتپەس. بيلل گەيتس 1955- جىلى 28 - قازاندا ۆاشينگتون شتاتىنداعى سيەتل قالاسىندا ومىرگە كەلگەن. 2008 - جىلدىڭ ماۋسىمىنا دەيىن Microsoft كومپانياسىنىڭ جەتەكشىسى بولدى. سونداي- اق ول بيلل جانە مەليندا گەيتستىڭ قايىرىمدىلىق قورىنىڭ تەڭ ءتوراعاسى، Berkshire Hathaway جانە Cascade INVESTMENT باس ديرەكتورى.

1994 -جىلدان 2010 -جىلعا دەيىن ول بيلل جانە مەليندا گەيتستىڭ قورىنا 28 ميللياردتان استام دوللار سالدى. ال 2010 - جىلدىڭ قاڭتارىندا بارلىق ميللياردەرلەردى ءوز بايلىقتارىنىڭ تەڭ جارتىسىن قايىرىمدىلىق ءىس- شارالارعا بەرۋگە شاقىردى. 50 ميلليارد دوللاردىڭ يەسى ءوزىنىڭ ءۇش بالاسىنا 10 ميلليون دوللار عانا قالدىرىپ، قالعان سومانى قايىرىمدىلىق ماقساتقا - دەنساۋلىق، ءبىلىم جانە عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارىنا باعىتتاۋعا شەشىم قابىلدادى.

بىردە جومارت جاننىڭ بايلىق تۋرالى ءسوز قوزعالعاندا: «مەن تەك ءبىر نارسەگە عانا 100 پايىز سەنىمدىمىن. بۇل ءوز مۇراگەرلەرىمە كوپ اقشا قالدىرمايمىن دەگەنىم. مەنىڭ ويىمشا، وسىلاي ەتۋ ولار ءۇشىن دە پايدالى بولماق»، - دەگەنىنە قالايشا ريزا بولماسسىز.

تاعى ءبىر الپاۋىت ۋوررەن باففەت تە اتىمتاي جومارتتىق تانىتتى. ول وسىدان جەتى جىل بۇرىن گەيتستىڭ قورىنا 31 ميلليارد دوللار اۋدارۋعا مىندەتتەنگەن بولاتىن.

ا ق ش- تاعى تانىمال ينۆەستور، ميللياردەرلەر رەيتينگىندە ءۇشىنشى ورىندا كەلە جاتقان (بايلىعى - 72,7 ميلليارد دوللار) ۋوررەن باففەتتىڭ جۇمساعان سوماسى باس اينالارلىقتاي. 84 جاستاعى بيزنەسمەن ءوز ومىرىندە قايىرىمدىلىق ماقساتقا 25,5 ميلليارد دوللاردان استام قارجى جاراتتى.

 ونىڭ ەڭ سوڭعى قوسقانى 2015 -جىلى 6 - شىلدەدە قايىرىمدىلىق قورلارىنا ءوزىنىڭ Berkshire Hathaway حولدينگىنىڭ 20,64 ميلليون اكسياسىن بەرۋى. نارىق باعاسىنا قاراعاندا قايىرىمدىلىققا بەرىلگەن بۇل قارجىنىڭ سوماسى 2,8 ميلليارد دوللاردان استى.

 Berkshire باسشىسىنىڭ ءوزى بايلىعىنىڭ 99 پايىزىن (قازىرگى ۋاقىتتا بايلىعى 59 ميلليارد دوللار) وسى باعىتتا جۇمساۋعا ۋادە بەرىپ وتىر. بۇعان قالاي تاڭدانباسقا.

ايتا كەتەر جايت، 2010 - جىلعى ماۋسىمدا باففەت پەن گەيتس بىرىگىپ The Giving Pledge باعدارلاماسىنىڭ تۇساۋكەسەرىن وتكىزىپ، الەمنىڭ اقشالى الپاۋىتتارىن اتسالىسۋعا شاقىرعان بولاتىن. شارا بارىسىندا قوس ميللياردەر ءوز بايلىقتارىنىڭ كەم دەگەندە تەڭ جارتىسىن قايىرىمدىلىق ماقساتقا جۇمساماققا ۋادە بەرگەن ەدى.

 يگى باستاما بۇل كۇندە تامىرىن تەرەڭگە تارتتى. بيىلعى جىلدىڭ قاڭتارىندا باففەت پەن گەيتستىڭ باستاماسىن 105 ميللياردەر قولدادى.

 تاعى ءبىر سۇيسىنەرلىك، ءتىپتى جۇرەك تەبىرەنتەرلىك وقيعانى ايتا كەتپەسكە بولماس. ول ساۋد حانزاداسى ءال- ۆاليد يبن تالال يبن ابدەل ازيز اس- ساۋدتىڭ بارلىق جيعان- تەرگەنىن قايىرىمدىلىققا بەرۋگە شەشىم قابىلداۋى. ال ونىڭ بايلىعى 32 ميلليارد دوللارعا باعالانعان. وسى شەشىمىنە وراي وتكەن ارنايى باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا حانزادا قارجىسىن قايىرىمدىلىق ۇيىمدارىنا بىرنەشە ترانش بويىنشا بەرەتىندىگىن مالىمدەدى. ول الدىمەن ايەلدەر قۇقىن قورعاۋ، جازىلمايتىن دەرتتەردى زەرتتەۋ جۇمىستارىنا جانە تابيعي اپات قۇرباندارىنا كومەكتەسەتىندىگىن ايتتى.

 ەسكە سالا كەتسەك، Arabian Business جانە Forbes جۋرنالدارىنىڭ باعالاۋىنشا، ساۋد حانزاداسى اراب ەلدەرىندەگى ەڭ باي بيزنەسمەن جانە Forbes-تەگى ميللياردەرلەر تىزىمىندە 22- بولىپ تۇر. الەمدەگى ءبىرقاتار اقشالى الپاۋىتتاردىڭ وسىنداي اقجۇرەك تىرلىكتەرىن ءسوز ەتكەندە، كوكەيدە: «ال بىزدە شە؟. قازاقستانداعى بايلاردىڭ بۇگىنگى تاڭداعى احۋالى قانداي دەڭگەيدە؟ »، - دەگەن ساۋال كولدەنەڭدەپ تۇرىپ الدى.

 شۇكىر، ەلىمىزدە قارجىسى اتان تۇيەگە جۇك بولارلىق ازاماتتار بارشىلىق. ساناساڭىز قوس قولىڭىزدىڭ ساۋساقتارى ازدىق ەتەدى. ارينە، ولاردىڭ اتىن اتاپ ءتۇسىن تۇستەۋ ىڭعايسىز دا بولار. بەلگىلىسى، ءبىرقاتارىنىڭ 1 ميلليارد دوللاردان استام اقشاسى بار ەكەندىگى. بۇعان Forbes ىسكەرلىك جۋرنالىنىڭ الەمنىڭ ەڭ باي ادامدارىنىڭ تىزىمىندە بەس قازاقستاندىقتىڭ بار ەكەندىگىن قوسىڭىز. ءبىراق ءبىر وكىنىشتىسى، پالەنشە دەگەن قازاقستاندىق ميللياردەر تابيعي اپاتتان زارداپ شەككەن اۋىلعا مەكتەپ، ۇيلەر سالىپ بەرىپتى، سۋ شايعان كوپىردىڭ ورنىنا جاڭاسىن تۇرعىزۋعا 2-3 ميلليون دوللار ءبولىپتى، جەتىمدەر ۇيىنە پالەنباي سوما اۋدارىپتى دەگەن حاباردى ءوز باسىم ەستىمەپپىن. ارينە، كەيبىر بايقاۋ، باعدارلامالارعا دەمەۋشى بولىپ جاتقاندار دا بار. ولاردىڭ بولگەن قارجىلارى باتىستىق ارىپتەستەرىنىڭ جۇمساعانىنىڭ تامشىسىنا تەڭەسسە جارار ەدى.

 ەلباسى ءاردايىم بيزنەس وكىلدەرىمەن بولعان جۇزدەسۋلەرىنىڭ بىرىندە: «ءبىز سىزدەردىڭ باي- قۋاتتى بولۋلارىڭىزعا بارىنشا جاعداي جاسادىق، جىلدار بويى سىزدەردىڭ كومپانيالارىڭىزدىڭ كوتەرىلۋىنە جان- جاقتى كومەك كورسەتتىك. ەندى سىزدەر حالىققا قاراي بەت بۇرۋلارىڭىز كەرەك. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى جاقسارسا، بيزنەستىڭ بولاشاعى دا كوركەيەدى» دەگەن بولاتىن. ءبىراق بۇدان شىققان قورىتىندى شامالى ءتارىزدى.

تاعى ءبىر ايتا كەتەر جايت، ا ق ش- تا اقشالى الپاۋىتتاردىڭ قاراسى كوبەيسە وزگەلەر قۋانادى. سەبەبى بۇل ەلدەگى حالىق جەكە تۇلعانىڭ بايلىعى مەملەكەتتىڭ تابىسى دەپ ەسەپتەيدى. ونىڭ ۇستىنە ميللياردەرلەردىڭ ءبىرقاتارى شاش تا توك بايلىعىنىڭ باسىم بولىگىن قايىرىمدىلىققا مۇرا ەتىپ قالدىرۋدا. ال بىزدە. جو- جوق ايتا كورمەڭىز... دەگەنمەن «ءۇمىتسىز شايتان» دەگەن. بىزدە دە بيزنەسمەندەر ءوز- وزدەرىن قامشىلاپ، قاراپايىم حالىققا دەمەۋ جاسار كۇن دە تۋار. تەك سول ءۇردىس كەشىكپەي وسى كوكتەمدە باستالسا جارار ەدى. ويتكەنى بيىلعى سۋ تاسقىنىنىڭ بەتى قاتتى. قاراعاندى وبلىسىندا بۇقار جىراۋ، نۇرا اۋداندارىنداعى كوپىرلەر قيرادى، اباي، قارقارالى، جاڭاارقا، شەت، بۇقار جىراۋ اۋداندارىنداعى وزەن ارنالارىندا بارىنشا كۇردەلى جاعداي قالىپتاسىپ وتىر. 35 ەلدى مەكەندى، 1760 ءۇيدى سۋ باسۋى مۇمكىن، 1268 ءۇي سۋ استىندا قالدى.

 سولتۇستىك قازاقستاندا سۋ تاسقىنىنان 30 ەلدى مەكەن زارداپ شەكتى، 403 ءۇيدى سۋ باستى. پاۆلودار، قوستاناي، شىعىس قازاقستاننان دا وسى سارىنداس اقپاراتتار ءتۇسىپ جاتىر... ەندەشە وسى قيىن- قىستاۋ كەزەڭدە حالىقتىڭ يىعىنا تۇسكەن سالماقتى قايىسپاي كوتەرۋىنە سەپتىگىن تيگىزەر ءسات تۋدى، قايىرىمدىلىق شارالاردان شەت قالماڭىز اتىمتاي جومارت اعايىن.

 ەرلان قوجاكەلديەۆ