دەنساۋلىق: ەكى رەت قايناتىلعان سۋ - ۋ

استانا. قازاقپارات - ادەتتە شاي ءىشۋ ءۇشىن نەمەسە باسقا دا ماقساتتا پايدالانۋ ءۇشىن سۋدى قايناتىپ، كەيىن باسقا ىسكە اينالىپ كەتەتىن ادەت الەمنىڭ بارشا ەلىندەگى ادامدارعا ورتاق. سۋىعان سۋدى ىسىتامىن دەپ، ەكىنشى رەت قايناتىپ الۋ دا ءبارىنىڭ باسىندا كەزدەسەتىن جانە كۇن سايىن قايتالانىپ كەلە جاتقان ءىس.

ءدال وسىلاي ەكىنشى مارتە قايناعان سۋ ادام اعزاسىنا وتە زياندى سۇيىقتىققا اينالىپ كەتەتىنىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى.

ادەتتە سۋ قايناعان كەزدە ونىڭ قۇرامىنداعى زياندى زاتتار بۋمەن بىرگە ءبولىنىپ كەتەدى. الايدا سۋ تىم ۇزاق قايناسا نەمەسە ەكىنشى مارتە قايناتىلسا، ونىڭ حيميالىق قۇرامى وزگەرىپ كەتەدى: كوپتەگەن زياندى زاتتار تۇنىپ قالادى. ولاردىڭ قاتارىنا كۇشان (كۇشالا)، نيترات (تۇز جانە ازوت قىشقىلىنىڭ ەفيرى)، فتوريد ەنەدى.

اۋەل باستا پايدالى بولعان مينەرالدى زاتتاردىڭ ءوزى ۇزاق قايناۋ سالدارىنان كوپ مولشەردە تۇنىپ، زياندى فورماعا اۋىسىپ كەتەدى. مىسالعا كالتسي تۇزىن الايىق. قالىپتى جاعدايدا بۇل پايدالى مينەرال سانالعانىمەن، كوپ مولشەردە تۇنىپ قالسا، ول بۇيرەكتە تاس پايدا بولۋىنا سەبەپكەر زياندى زات بولىپ شىعا كەلەدى.

سونداي-اق، سۋدى قايتا قايناتۋ سالدارىنان مىنا زاتتار ادام دەنساۋلىعىنا زيانىن تيگىزەدى:

1. كۇشان (كۇشالا)

ۋيكيپەديا دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، كۇشالا نەمەسە كۇشان (مىشياك) - ەلەمەنتتەردىڭ پەريودتىق جۇيەسىنىڭ V توبىنداعى حيميالىق ەلەمەنت. اتومدىق ءنومىرى - 33. «As» دەگەن تاڭبامەن بەلگىلەنەدى. ەرتە كەزدە تىشقان ولتىرۋگە قولدانعاندىقتان ورىس تىلىندە «مىشياك» دەپ اتالىپ كەتكەن. ونى 1789 -جىلى ا. ل. لاۆۋازە اشقان. كۇشان قوسىلىس تۇرىندە دە، دارا تۇرىندە دە ۋلى بولىپ كەلەدى. ونىمەن ۋلانعان ادام باسى اۋىرىپ، ءىشى ءوتىپ، جۇيكە جۇيەسى قوزادى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى (د د س ۇ) اۋىز سۋ قۇرامىندا ءدال وسى كۇشاننىڭ مولشەرى ارتىپ كەتسە حالىققا زياندى ەكەندىگى تۋرالى دەرەكتەر كەلتىرگەن.

كۇشانمەن ۋلانعاننان كەيىن ادام شالدىعۋى مۇمكىن اۋرۋلار مىنالار: اسقازان- ىشەك جولدارى اۋرۋى، سۋسامىر، شەتكى (پەريفەريالىق) نەرۆ جۇيەسىنىڭ كەسەلدەرى، جۇرەك- قان تامىرى اۋرۋلارى، بۇيرەك جۇمىسىنىڭ توقتاۋى، تەرى اۋرۋلارى جانە وبىر.

2. نيتراتتار

نيترات توپىراقتا دا، اۋادا دا، سۋدا دا بار. قالىپتى جاعدايدا ودان ەشكىم جاپا شەكپەيدى. ال ەگەر وعان جوعارى تەمپەراتۋرا اسەر ەتسە، ماسەلەن، سۋدى ەكى رەت قايناتقان جاعدايداعىداي، ول وتە زياندى زاتقا اينالادى.

نيتراتتار (گرەك، nitron - سودا، سەليترا) - ونەركاسىپتە، اسىرەسە اۋىل شارۋاشىلىعىندا كوپ قولدانىلاتىن ازوت قىشقىلىنىڭ تۇزدارى. اممونيي نيتراتى، سىلتىلىك جانە سىلتىلىك جەر مەتاللارىنىڭ نيتراتتارى «سەليترا» دەپ اتالادى. بەلگىلى ءبىر مولشەردەن ارتىق پايدالانعاندا نيتراتتار تاماق ونىمدەرىندە جينالادى دا، ادامدى ۋلاندىرادى.

جوعارى تەمپەراتۋرا اسەر ەتكەندە نيتراتتار نيتروزامينگە، ياعني كونسەروگەندى زاتقا اينالىپ كەتەدى. كانسەروگەندەر (لاتىنشا cancer - قاتەرلى ىسىك جانە گرەكشە genes - تۋدىرۋشى) - ورگانيزمدە قاتەرلى ىسىك اۋرۋلارىن جانە ءار ءتۇرلى قاتەرلى جانە قاتەرسىز ىسىكتەردى تۋعىزۋشى حيميالىق قوسىلىستار.

3. فتور

فتوردىڭ ادام اعزاسىنا تيگىزەتىن اسەرى جايلى جانە ونىڭ سۋ قۇرامىندا بولمايتىندىعى تۋرالى بىتپەي كەلە جاتقان داۋ بار. ءبىراق، سۋ قۇرامىندا كەزدەسەتىن فتوريد زياندى زات ەكەندىگىنە ەشكىم داۋ ايتا المايدى. سەبەبى بۇل سان ءتۇرلى تاجىريبەلەر بارىسىندا دالەلدەنگەن.

گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتى وسى تاقىرىپتا 22 جىل بويىندا 27 ءتۇرلى سىناق جۇرگىزىپ كورگەن. ناتيجەسىندە فتوريدتەر بەلگىلى مولشەردەن كوپ بولعان جاعدايدا بالانىڭ كوگنيتيۆتىك دامۋىن تەجەيتىنى انىقتالدى. كوگنيتيۆتىك دامۋ - ادامنىڭ كوگنيتيۆتىك ورتاسىنىڭ، اتاپ ايتقاندا ونىڭ قابىلداۋىنىڭ، ەستە ساقتاۋىنىڭ، ويىنىڭ، ءتىلىنىڭ، قيالىنىڭ قالىپتاسۋ مەن دامۋ پروتسەسى.

 «Environment Health Sciences» جۋرنالىندا جاريالانعان زەرتتەۋ قورىتىندىسىندا كەلتىرىلگەن مالىمەتتەرگە سۇيەنەر بولساق، سۋ قۇرامىندا فتوردىڭ ارتۋى بالانىڭ IQ دەڭگەيىن تومەندەتىپ جىبەرەدى. 2013 -جىلى جۇرگىزىلگەن تاعى ءبىر ەكسپەريمەنتتە فتوردىڭ بالا تۋۋ كورسەتكىشىنە اسەر ەتەتىنى دە ءمالىم بولعان.

ەربول جانات