قازاقستاندىق ماماندار جىل سايىن سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەردىڭ جاڭا بىرنەشە ءتۇرىن ساراپتامادان وتكىزەدى
بۇكىل ورتالىق ازيا وڭىرىندە كەڭ كولەمدە تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلعان بۇل ءىس- شاراعا قازاقستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، وزبەكستان، بەلارۋس رەسپۋبليكاسى، رەسەي فەدەراتسياسى، ەۋروپالىق مەملەكەتتەردىڭ مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارى، ورتالىق ازيا وڭىرلىك اقپاراتتىق ۇيلەستىرۋ ورتالىعى (و ا ءو ا ۇ و) جانە باسقا دا بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى قاتىستى.
سەميناردى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا «قازاقپارات» ءتىلشىسى وسى شاراعا قاتىسقان ەسىرتكىنىڭ سوت ساراپتاماسى ينستيتۋتىنىڭ (الماتى ق. ) باس ساراپشىسى ساعات قيساميدەنوۆتى اڭگىمەگە تارتقان ەدى.
- ساعات قاسقىرباي ۇلى، سەمينار قالاي ءوتتى؟
- بۇل اۋقىمدى ءىس- شارادا جاڭا پسيحواكتيۆتى زاتتاردىڭ اينالىمىنا قارسى ءىس- قيمىل مەن مەملەكەتتىك باقىلاۋدى قۇقىقتىق جاعىنان رەتتەۋ، سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەرگە قاتىستى ساپالى، زاماناۋي ساراپتامالار جۇرگىزۋ ماسەلەلەرى جان- جاقتى تالقىلاندى. وسى سالادا جۇمىس ىستەۋدىڭ جاڭا باعىتتارى ايقىندالدى. پسيحواكتيۆتىك زاتتاردىڭ زاڭسىز اينالىمىنا شەك قويۋ ماقساتىندا بارلىق قاتىسۋشى مەملەكەتتەر ءۇشىن ۇلتتىق زاڭناماعا سايكەستەندىرىلىپ، ءىس- تاجىريبەدە قولدانۋ ءۇشىن ءتيىستى نۇسقاۋلىقتار ازىرلەندى.
- ءوزىڭىز قىزمەت اتقاراتىن ەسىرتكىنىڭ سوت ساراپتاماسى ينستيتۋتىنىڭ ماماندارى جىل سايىن سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەردىڭ جاڭا قانشا ءتۇرىن زەرتتەيدى؟
- سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەر ءبىزدىڭ ينستيتۋتقا سوڭعى 2-3 جىلدان بەرى كوپتەپ جەتكىزىلە باستادى. بىزگە ولار نەگىزىنەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى، ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى، الماتى قالاسى بويىنشا مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتى تاراپىنان ءتيىستى قاۋلى بويىنشا جەتكىزىلەدى. ءبىزدىڭ ماماندار سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەردىڭ جىل سايىن بىرنەشە جاڭا ءتۇرىن زەرتتەيدى دەۋگە بولادى.
- ولار نەگىزىنەن قانداي سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەر؟
- كاتينون، امفەتامين، كاننابينويد، مەتكاتينون جانە سولاردىڭ تۋىندىلارى. جاڭا ەسىرتكىلەر قازاقستان اۋماعىندا باقىلاۋعا الىنعان زاتتاردان ەرەكشەلەنىپ تۇرادى.
- حيميالىق قۇرامى جونىنەن ولار قانشالىقتى كۇردەلى؟
- شىنىندا دا قۇرامى جونىنەن سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەر وتە كۇردەلى زاتتار. سوندىقتان ساراپتاما جۇرگىزۋ ءۇشىن ءتيىستى تەحنولوگيالار مەن ادىستەمەلەر قاجەت. مىسالى، بىزدە گازدىق حروماتوگرافيا، ينفراقىزىل سپەكتروسكوپيا، ماسس- سپەكترومەتريا سەكىلدى زاماناۋي ادىستەر قولدانىلادى. ءبىز ارينە سوت دارىگەرلەرى ەمەسپىز. ءبىز وسى ادىستەر ارقىلى ەسىرتكىلەردىڭ قۇرامىن، شىعۋ تەگىن انىقتايمىز.
- سوعان قاراعاندا مۇنداي ەسىرتكىلەر قولدان جاسالىنبايدى عوي؟
- ارينە، ولار استىرتىن حيميالىق زەرتحانالاردا دايىندالادى. ول جەرلەردە تاجىريبەلى حيميكتەر، باسقا دا ماماندار جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ ماقساتى - زاڭدى اينالىپ ءوتىپ، تىزىمدە جوق جاڭا قوسپالاردى دايىنداپ شىعارۋ. بۇعان قاراپ، الداعى ۋاقىتتا الەمدە جاڭا قانداي ەسىرتكىلەردىڭ پايدا بولۋى مۇمكىن ەكەندىگى تۋرالى بولجام جاساۋ وتە قيىن.
- ولار ادام اعزاسىنا قانشالىقتى زياندى؟
- ا ق ش- تىڭ ەسىرتكىگە قارسى كۇرەس جونىندەگى باسقارماسىنىڭ (DEA) دەرەكتەرىنە جۇگىنەر بولساق، مىسالى، سينتەتيكالىق كاننابينويدتاردىڭ اسەرى ماريحۋانا، گاشيش سەكىلدى ء«داستۇرلى ەسىرتكىلەردەن» 10 ەسەدەن استام كۇشتى. بۇگىنگى تاڭدا الەمدە سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەردىڭ 600 گە جۋىق ءتۇرى بار. ولاردىڭ سانى جىلدان جىلعا ۇلعايا تۇسۋدە. ال ادام ازعاسىنا تيگىزەر زيانى وراسان زور. سوندىقتان، ەلىمىزدە ولاردىڭ تارالۋىنا قارسى كۇرەس الداعى ۋاقىتتا بۇدان دا قارقىندى تۇردە جۇرگىزىلەتىن بولادى.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت.
ايتا كەتەلىك، الماتى قالالىق ەسىرتكىنىڭ سوت ساراپتاماسى ينستيتۋتى 2012 -جىلى 28 -ماۋسىمدا ق ر ادىلەت مينيسترلىگى سوت ساراپتاماسى ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ بۇيرىعىمەن ەسىرتكى، پسيحوتروپتىق زاتتار، پرەكۋرسورلاردىڭ اينالىمىنا مەملەكەتتىك باقىلاۋدى قۇقىقتىق جانە عىلىمي قامتاماسىز ەتۋ پروبلەمالارى جونىندەگى ۇلتتىق زەرتحانا بازاسىندا قۇرىلعان.
الماتى قالاسىنىڭ جانە الماتى وبلىسىنىڭ 9 اۋدانىنىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ تاعايىنداۋلارىمەن ساراپتاما جۇمىستارىن جۇرگىزەدى. سونداي-اق، ەلىمىزدىڭ باسقا دا وڭىرلەرىنەن كەلىپ تۇسكەن زاتتار بويىنشا كۇردەلى جانە اسا كۇردەلى ساراپتامالاردى جۇزەگە اسىرادى. ينستيتۋت ساراپشىلارى (ولاردىڭ ىشىندە ەكى حيميا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بار) عىلىمي- زەرتتەۋ جانە وقۋ- ادىستەمەلىك جۇمىستارىن دا قولعا العان.
اۆتور: ايبوتا جاپپاربەرگەن
