قىتايدان كەلگەن قازاق جاستارى اتاجۇرتىندا كەزدەسكەن قيىندىقتار تۋرالى ايتتى

 استانا. قازاقپارات - بىلتىر تامىز ايىنىڭ اياعىندا اتىراۋ مۇناي جانە گاز ينستيتۋتىنا قىتايدان كەلگەن قازاق جاستارى وقۋعا قابىلدانعان بولاتىن.

 قانداستارىمىزدىڭ ستۋدەنتتىك ءومىرى مەن جاعدايىن ءبىلۋ ءۇشىن اق جايىق ءتىلشىسى اتالمىش وقۋ ورنىنىڭ جاتاقحاناسىنا بارىپ، جاستارمەن سۇحبات قۇرىپ قايتتى.

قىتايدان كەلگەن ستۋدەنت جاستار وزدەرى تۋرالى ايتىپ، العاشقى كەزدە بەتپە- بەت كەلگەن قيىندىقتارىن جاسىرمادى.

 سالاۋات راحمەت، تارباعاتاي ايماعىنان كەلگەن ستۋدەنت:

- ءبىز اتىراۋعا كەلىپ الىپ قازاقستاندى جامانداپ وتىرعانىمىز جوق. شىندىقتى ايتۋ كەرەك قوي، شىنشىل بولۋ كەرەك. قازاقستان ءبىز ءۇشىن تۋعان ەلىمىز، ءوزىمىزدىڭ جەرىمىز. ءبىزدىڭ جۇرەگىمىز قازاق دەپ سوعادى، تۇلا بويىمىزدا اعىپ جاتقان قازاقتىڭ قانى. «قازاعىم، مەنىڭ ەلىم، جەرىم» دەپ كەلىپ وتىرمىز. ءوزىمىزدىڭ ەلىمىزدە، جەرىمىزدە وقىپ جۇرگەنىمىزگە قۋانامىز. ءوزارا بەرەكەلىمىز، ارادا قيىنشىلاقتار بولسا دا بىرلىكتە ءجۇرمىز، ماسەلەمىزدى بىرگە شەشىپ كەلەمىز. ءازىر ءبارى ويداعىداي. رەكتورىمىز دا بىزگە كوپ جاقسىلىقتار ىستەپ، سپورت زالدارىن، مونشا سالىپ، بار جاعداي جاساپ، قاتىسىڭدار، كورىڭدەر دەپ مۇمكىندىك بەرىپ، ونەرلەرىڭ بولسا شىعارىڭدار دەپ جاتىر. قولداپ تۇر، وتە قۋانىشتامىز.

ايتپەسە، وسىندا وتىرعان بالالاردىڭ ءبارى دە قىتاي ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە ءوتۋ باللىن جيناپ، وقۋعا ءوتىپ تۇرعاندار. ءبىز سوندا قالىپ وقيتىن ەدىك، جاعداي جاقسى ول جاقتا، ءبارىمىز ءوتىپ تۇرمىز، شارت جاعدايى ءبارى بار، نە سۇراساڭ سوعان قاتىسا الاسىڭ. ءبىراق، ءوز اتامەكەنىڭدە بولعانىڭا نە جەتسىن.

ەلامان ءاشىم ۇلى، ەكونوميكا، بيزنەس جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار فاكۋلتەتىنىڭ 1 -كۋرس ستۋدەنتى:

- مەن قازاقستانداعى راكەتا ۇشىرىلاتىن بايقوڭىر قالاسى سەكىلدى قىتايدىڭ گانسۋ پروۆينتسياسىنان كەلدىم. ءبىزدىڭ اۋىلدا بەس مىڭعا جۋىق قازاق تۇرادى، سول اۋىلدان كەلگەن قازاقتىڭ ىشىندە ءبىر ءوزىم. كەزىندە تۇركيا جاققا شىققان قازاقتىڭ ءبىر بولىگى سول جەردە قالىپ قويعان. 90-جىلدارى اتالارىمىز، اجەلەرىمىز باستاپ قازاقستانعا ەكىنشى كوش كەزىندە كوشىپ كەلگەندە الماتىداعى ەسىك دەگەن قالادا تۇردى. 2011 -جىلى ءوزىم قازاقستانعا تۇڭعىش رەت كەلدىم. باسىندا ءبىر اي تۇرىپ كەرى قايتامىن دەپ ويلادىم، سەبەبى مۇندا بۇرىن تۇرعان جەرىمە قاراعاندا ءبارى وزگەشە ەدى. ءبىراق، كەيىن ۇيرەنىپ كەتتىم، كوپ اۋىلداردى ارالادىم، استانادا بولدىق. ءۇش ايدان كەيىن قىتايعا قايتامىن دەگەن ويىم وزگەرىپ كەتتى.

ۆيزانىڭ ۋاقىتى ءوتىپ، قىتايعا قايتاتىن بولىپ، شەكارادان وتكەن كەزدە قازاقستانعا باۋىر باسىپ قالعانىمدى ءتۇسىندىم. سول كەزدەن باستاپ بابالارىمنىڭ وتانىنا كەلىپ وقيمىن دەگەن وي ءتۇيدىم. 2015 -جىلى 11-سىنىپتى بىتىرگەن كەزدە «ۆيچات» (ۋوتساپتىڭ قىتايلىق نۇسقاسى) قوسىمشادان اتىراۋ مۇناي جانە گاز ينستيتۋتىنا وقۋشىلار قابىلدايمىز دەگەن حابارلاندىرۋدى كورىپ، ۇيدەگى ۇلكەن كىسىلەرمەن اقىلداسىپ، ولاردان رۇقسات الىپ، ۆيزا اشقىزىپ، وسى جاققا جول باستاپ كەلدىم. اللاعا شۇكىر ءبارى جاقسى، ۇيرەنىپ كەلە جاتىرمىز. سوسىن ءوزىم تۇرعان جەردە قازاق ءتىلى ساباعى بىزدە از بولعان. اپتاسىنا ەكى پار عانا. وندا بىردەڭە ءتۇسىنىپ قالساڭ جاقسى. كوبى ول جاقتا قازاق ءتىلىن وتباسىندا ۇيرەنەدى. ءبىر سىنىپتا 50 وقۋشى بولسا، ىشىندە ءبىر- ەكى قازاق بولادى (گانسۋدا ءۇش ايماق قۇرىلعان شىڭجاڭعا قاراعاندا حالىق اراسىنداعى قازاقتاردىڭ ۇلەسى وتە از - «اج» )

ايدىنگۇل ومىربەك قىزى، ا م ج گ ي- دىڭ ەكونوميكا، بيزنەس جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار فاكۋلتەتىنىڭ «اقپاراتتاندىرۋ جانە باسقارۋ» ماماندىعى بويىنشا 1-كۋرس ستۋدەنتى:

- قىتايدا تۇراتىن 56 ۇلت ىنتىماقتى، بەرەكەلى، بىرلىكتە بولادى. «سەن قىتايسىڭ» ، «سەن قازاقسىڭ» دەپ بولمەيدى، بارلىعىنىڭ تەرەزەسى تەڭ بولادى. زاڭدارى دا كەمەلدەنگەن. ءبىز قىتايدان جاماندىق كورىپ، قازاقستانعا كەلدىك دەمەيمىز. ويتكەنى، بۇل اتا- بابالارىمىزدىڭ جەرى، اتامەكەنىمىز بولعان سوڭ وسىندا كەلدىك. «وزگە ەلدە سۇلتان بولعانشا، ءوز جەرىڭدە ۇلتان بول» دەيدى. ءبىزدىڭ قازاق جەرى، قازاق ەلى وسىلاي دامىپ جاتقاندا، ءبىز دە ونىڭ دامۋىنا ءبىر ۇلەسىمىزدى قوسساق دەگەن تىلەكپەن كەلدىك.

بىرىنشىدەن، قىتايداعى قازاق جاستارىن وقۋعا قابىلداعانىنا راحمەت ايتامىز. قانشاما ستۋدەنت- جاستاردى بارىپ اكەلگەن ءاليا مۇستافا قىزى مەن نۇرباقىت مۇعالىمگە راحمەت ايتامىز. ءبىز اۆتوبۋسپەن ءۇش كۇن ءجۇرىپ كەلدىك. كۇنى- ءتۇنى وتىرىپ كەلدىك قوي، جولدا قيىندىق كوپ بولدى. ءاليا اپا مەن نۇرباقىت مۇعالىمگە ورىندىق جەتىسپەدى. ءبىز ءۇشىن ول كىسىلەر قيىندىقتارعا شىدادى. رەكتور مەن مۇعالىمدەر الدىمىزدان شاشۋ شاشىپ كۇتىپ الدى. سوسىن جەلبىرەتىپ كوك تۋدى الىپ شىققاندا جۇرەگىمىز ەلجىرەپ، سونداي قۋانىشتا بولدىق. ءبىز ول كىسىلەرگە راحمەت ايتامىز، ۇيدەن الىستاپ شىقساق تا، ءوز ۇيىمىزگە كەلگەندەي بولدىق.

ەرجان تولقىنبەك، ىلە وبلىسىنان كەلگەن ستۋدەنت:

- ءبىز بۇل جەرگە سىيماي قالعاندىقتان، وقي الماي قالعاندىقتان كەلىپ جاتقانىمىز جوق. كەرىسىنشە نەبىر وقۋلاردىڭ، نەبىر بىلىمدەردىڭ شىڭى قىتايدا بولادى. ءبىزدىڭ نەگىزىنەن وسى جاققا كەلۋدەگى بىردەن- ءبىر ماقساتىمىز نە ەدى؟

ءبىزدىڭ اتا- انامىز «ءبىز عوي ەندى وسى جاقتا تۋىپ- وستىك، وسى جاقتا جۇردىك، ءبىز قازاقستاندى كورە الماساق تا، ءبىز ول جاققا بارا الماساق تا، سەندەر ءوز وتاندارىڭا بارىڭدار، كەيىنگى ۇرپاقتارىڭدى قازاقى تاربيە بەرىپ ەرجەتكىزىڭدەر» دەپ ءبىزدى وسى جاققا جىبەرىپ وتىر. ارينە، بىزگە بىردەڭە بەرمەدى دەپ ايتا المايمىز، ويتكەنى قازاقستاننىڭ ءوز قيىنشىلىقتارى بارىن تۇسىنەمىز. ءبىز قازاقستاننىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسقىمىز كەلەدى. ءبىراق، بەيىمدەلۋدە قيىندىق كورىپ وتىرمىز. ستۋدەنتتەردىڭ ءبارى بىردەي ساباقتارعا ىلەسە الماي وتىر، كەيبىر ماسەلەلەردى تۇسىنبەيمىز. بىزگە كىشكەنە جەڭىلدىك جاساسا، تۇسىنىستىكپەن قاراسا دەپ سۇرايمىز. ءبىز شاعىنىپ وتىرعانىمىز جوق.

 اقجول سۇلتانعازى، ستۋدەنت:

- بۇل جەردە باستى ماسەلە جازۋدا دا، تىلدە دە ەمەس. ەڭ باستى ماسەلە - الەۋمەتتىك بەيىمدەۋدە. ءبىز قىتايدا تۋىپ- وستىك، سوندا مەكتەپتە 11  جىل وقىدىق، وندا ءبىز كورگەنىمىز مۇلدە باسقاشا تۇرمىس. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، بىزدەردى قازاقستانعا بىردەن كەلگەن كەزدە بەيىمدەۋ كەرەك ەدى، سىزدەر مەن بىزدەردىڭ اراسىندا، ياعني ينستيتۋت پەن شەتتەن كەلگەن ستۋدەنتتەردىڭ اراسىندا دانەكەر بولاتىن ادامدار كەرەك، جاقىنداستىراتىن ادام كەرەك، - دەيدى اقجول.

- مەن اتىراۋ مۇناي جانە گاز ينستيتۋتىنا تۇسپەي تۇرىپ، ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى ا م ۋ- دا دايىندىق كۋرسىندا وقىدىم. ءبىر جىل وسى جەرگە، ادامدارىنا ۇيرەنۋگە تۋرا كەلدى. ال، بىردەن وقۋعا تۇسكەن ستۋدەنتتەر جاڭا ورتاعا تەز ۇيرەنىسىپ كەتە الماي ءجۇر. مەنتاليتەتتىڭ سايكەسپەۋىنەن بولعان نارسە قازىر ماسەلە بولىپ شىعىپ جاتىر. سەبەبى، قىتايشا وقىعان كوبى، قازاق بالالارىن قازاقيلىققا بەيىمدەۋ كەرەك. ال، قازىر ستۋدەنتتەر مىناداي سۋىق قارىم- قاتىناستاردان ۇركىپ قالعان سوڭ، وزدەرىن بۇل جەردە بوتەن سەزىنىپ قالدى. ونىڭ ۇستىنە قانشا قازاقشا سويلەيمىز دەگەننىڭ وزىندە سىزدەر اراسىندا ورىسشا قوسىپ سويلەيسىڭدەر، ال ءبىز ورىسشا تۇك تۇسىنبەيمىز.

باراتجان تاسقىن، ىلە ايماعىنىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى قۇلجا قالاسىنان كەلگەن:

- مەن بالا كەزىمنەن قىتايشا، قىتاي تاريحىن وقىپ ءوستىم. قىتاي تاريحىن 100 پايىز بىلەم دەسەم دە بولاتىن شىعار. ءبىراق، ءوز ۇلتىڭنىڭ تاريحىن ءبىلۋ ماڭىزدى. 7-سىنىپتا جانىبەك باتىر تۋرالى داستان قولىما ءتيدى. ماعان ونىڭ باتىرلىعى قاتتى اسەر ەتتى. انام قازاق ءتىلى، ادەبيەت ءپانى ءمۇعالىمى ەدى، سول كىسىگە بارىپ، «شەشە، ءبىزدىڭ قازاقتاردا دا باتىر بار ەكەن عوي» دەپ ەدىم، شەشەم اسەرلەنىپ كەتىپ، مەنى قازاق سىنىبىنا بەردى. مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ قازاقستانعا جىبەردى. وسىندا كەلگەندە قانداي قورلىق بولسا دا، قانداي ءسوز ەستىسەك تە، وسى جەردە قايىرشى بولىپ جۇرەم بە، كوشە سىپىرىپ جۇرەم بە، وسىندا قالامىن. ايتپاقشى، ءبىر بايقاعانىم، قىتايدا جاستار ءوز الدىنا بولەك شاعىن كاسىپ اشۋ تۋرالى ويلاسا، مۇندا بىردەن جالدامالى جۇمىسقا تۇرۋدى ويلايدى ەكەن...

ايتا كەتۋ كەرەك، قىتايدان كەلگەن ستۋدەنتتەردىڭ ءبارى قازاقستان تاريحىن جاقسى بىلەدى جانە ەلىمىزدە بولىپ جاتقان جاعدايلاردىڭ بارىنەن حاباردار. ولار ءۇشىن باستى پروبلەما جاڭا ورتاعا بەيىمدەلۋ بولىپ قالىپ وتىر.

 

دەرەككوز: اق جايىق