ايەل ايالاۋ ءۇشىن جارالعان
سوندىقتان ايەل تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى. ءبىزدىڭ بۇگىنگى ءسوز ەتكەلى وتىرعانىمىز تەك ارداقتاۋعا عانا جاراتىلعان، ءبىر قولىمەن بەسىكتى، ءبىر قولىمەن الەمدى تەربەتكەن اسىل انالار تۋرالى بولماق.
«ەركەك - ءۇيدىڭ يەسى، ايەل - ءۇيدىڭ شەگەسى» دەيتىن ءسوز بار. مۇنداعى ماعىنا ەر مەن ايەل ءبىر- بىرىنە سۇيەۋ بولا وتىرىپ، تولىققاندى وتباسىنى قۇرايدى دەگەن ءسوز. ءوز كەزەگىندە شاڭىراق كوتەرىپ، وتباسىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋ - قاي قوعامدا، قاي زاماندا، ءقايسىبىر ەلدە بولماسىن باستى قۇندىلىق. سوندىقتان، ءار وتباسىنى بەرىك ۇستاپ، ونىڭ باقىتتى بولۋى ءۇشىن قاجەتتى قاعيداتتاردى ورىنداۋ ەر ادام ءۇشىن مىندەت بولماق. ال قاعيداتتار تۋرالى ايتار بولساق، بارلىعى ۇلتتىق داستۇرىمىزگە قايشى كەلمەيتىن ۇعىمدار. ياعني، جان جارىڭىزدى باقىتتىڭ بيىگىنە كوتەرۋگە قاجەتتى كەڭەستەر. ەندەشە ۇلى تۇلعالارىمىز قالدىرعان وسىناۋ ۇستانىم- كەڭەستەردى ءاربىر ەر ادامنىڭ بىلە جۇرسە دەگەن ويمەن تاراتىڭقىراپ ايتقاندى ءجون دەپ تاپتىق.
- جومارتتىقتى ايەلىڭىزگە كورسەتىپ، ساراڭدىقتان اۋلاق بولعانىڭىز ابزال. ايەلمەن الىس بەرىس بولعاندا ءاردايىم «اسىل ەردىڭ ىشىندە، التىن ەرلى ات جاتار» دەگەن ءسوزدى ۇمىتپاۋ كەرەك.
- قانداي جاعدايدا دا ەر ادام سابىردى سەرىك ەتۋ كەرەك، ماسەلەنى قىزبالىقپەن ەمەس، سۋىق اقىلعا سالۋدى نازاردا ۇستاۋ. «... قارا سۋ ەسىك الدى قايىق كەتەر، اڭدي داس اياعىڭدى تايىپ كەتەر». ويتكەنى وتباسى - ەر ادام ومىرىندەگى ەڭ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ءبىرى.
- ايەلمەن قارىم- قاتىناستا تىم جۇمساقتىق پەن قاتار اسا قاتتى بولۋعا دا بولمايدى. قاتتىلىق پەن جۇمساقتىقتىڭ دەڭگەيىن تەڭ الىپ جۇرگەن وتاعاسى قانداي ەلدە، قاي زاماندا بولماسىن ءوز مىندەتىن ءساتتى اتقارعان باقىتتى ەركەك بولماق.
- ەر ادام باسقانىڭ پىكىرىن تىڭداي دا، قابىلداي دا بىلۋگە ءتيىس. سول سياقتى ءوزىنىڭ جارىن رەتىن تاۋىپ ماقتاۋ ارتىق بولمايدى. ويتكەنى «ايەل ادام نە ىستەسە دە، ونى جارى ءۇشىن جانە بالالارى ءۇشىن ىستەيدى. ونىڭ ەڭبەگىن باعالاپ، ءقادىرىن ءبىلۋدى قالايدى»، - دەيدى پسيحولوگتار.
- ايەلىڭىز ءسىزدىڭ جانىڭىزدا ءوزىن ەش الاڭسىز سەزىنسە سىزدەن باقىتتى وتاعاسى بولماۋعا ءتيىس.
- ۇيىڭىزدە نەمەسە سىرتتا جۇرگەندە دە ايەلىڭىزگە دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىڭىزدى وعان ءىس- ارەكەتتەرىڭىز ارقىلى سەزىندىرىپ ءجۇرىڭىز. سوندا ونىڭ كوڭىلىندە تىنىشتىق، مىنەزىندە سابىرلىلىق ورناي باستايدى. قىز كۇنىندە جاقسى بولعان، ءبىراق وتاۋ قۇرعان سوڭ ايەلدىڭ وزگەرىپ كەتۋى - ەركەكتىڭ ايەل الدىنداعى ءوز مىندەتىن اتقارا الماۋىنان بولۋى مۇمكىن.
- ايەل ادامنىڭ جاراتىلىسى نازىك، سوندىقتان ونى ايالاۋعا ءار ۋاقىتتا دايىن بولىڭىز. ونىمەن قارىم- قاتىناستا ءوزىڭىزدى بارىنشا بايىپتى ۇستاڭىز.
- ايەلىڭىزگە كەڭەس ايتقاندا مەيىلىنشە جۇمساق سويلەڭىز. ونىڭ كەمشىلىكتەرىن جۇرت الدىندا بەتىنە باسۋدان اباي بولعان ءجون.
- ايەلىڭىزگە وزىنە ۇنايتىن ەسىمدەرىمەن شاقىرىڭىز. بۇل ەكەۋىڭىزدىڭ اراڭىزداعى قارىم- قاتىناستى ودان دا ارى جاقىنداتىپ، ءبىر- بىرلەرىڭىزگە دەگەن مەيىرىمدەرىڭىزدى كۇشەيتەدى. ودان بولەك كۇتپەگەن جاعدايدا قۋانتىپ تۇرۋدى ۇمىتپاڭىز.
- ايەلىڭىزدىڭ اتا- اناسىن، تۋعان- تۋىستارىن، ءوز جاعىڭىزداعىلارعا قاراعانداي، ەرەكشە قارىم- قاتىناستا بولۋعا، ءارى ولاردى ۇنەمى قولداپ وتىرۋعا تىرىسىڭىز. ونى ءوز اتا- اناسىنىڭ، باۋىرلارىنىڭ، تۋعان- تۋىستارىنىڭ الدىندا ماقتاپ، دارەجەسىن كوتەرىپ تە قويىڭىز. ودان ءبىر جەرىڭىز كەمىپ، نە ورتايىپ قالمايدى. بۇل ءسىزدىڭ كىشىلىگىڭىز بەن كىسىلىگىڭىزدى بايقاتادى.
- ايەلىڭىزدىڭ سىرت كەسكىنىنە ءمان بەرە ءجۇرىڭىز. اشىق- شاشىق بولماۋىنا، ادەپ ساقتاپ سويلەۋىنە كومەكتەسىڭىز. بۇل تاراپتا پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. س. ): «ايەلىن قىزعانباعان جان ءجانناتقا كىرمەيدى»، - دەگەنىن ۇمىتپاعان دۇرىس شىعار.
- بۇگىنگىدەي قام قاربالاس زاماندا ءۇي شارۋاسى تەك ايەلدەردىڭ جۇمىسى دەگەن دۇرىس پىكىر ەمەس. سوندىقتان ولارعا تيىسىنشە ءۇي ىشىندە كومەكتەسىپ تۇرعان ءجون. ءۇيدىڭ بارلىق جاۋاپكەرشىلىگى ايەلدىڭ نازىك يىعىندا جاتىر. ونىڭ شارشاۋى ابدەن- اق مۇمكىن، سونداي كەزدەرى تۇسىنەتىنىڭىزدى ۇقتىرىپ، كەي ىستەرىن جەڭىلدەتىڭىز.
ءيا بالالارىڭىزدى تاربيەلەۋ دە تەك ونىڭ عانا مىندەتى ەمەس، تاياقتىڭ ءبىر ۇشى سىزدە. ەرتەڭگى كۇنى ۇرپاقتىڭ قۋانىش قايعىسى ەكەۋىڭىزگە ورتاق ەكەنىن ويدان شىعارماۋ كەرەك.
جالپى ايەل ادام وتباسىندا ءوزىن باقىتتى سەزىنسە، كوڭىلى تىنىش بولسا، وندا ەڭ باستىسى وتاعاسى ءوزىنىڭ ەر ادام رەتىندەگى جاۋاپكەرشىلىگىن مۇلتىكسىز اتقارۋدا دەگەن ءسوز. ويتكەنى ايەل ادام نازالانسا جەكە مۇددەسى ءۇشىن ەمەس، وتباسى ءۇشىن نازالانادى. سوندىقتان بارلىق نارسەگە تياناقتى كوزقاراسپەن قارايتىن ايەلدەر كوڭىلىنەن تىنىشتىق كەتپەسىن. ال انالار الاڭسىز ءومىر سۇرسە، ادامزات الاڭسىز ءومىر سۇرەدى.
بەيسەن سۇلتان ۇلى
