بۇل جولعى «جۇمباق جۇيرىگىمىز» كىم؟
ءداستۇر زاڭدىلىقتاردى تۋىنداتادى. بيىلعى ريو-دە-جانەيرو وليمپياداسى الدىندا قازاق جانكۇيەرىنىڭ جۇرەگىن جىلىتۋعا ءتيىس تاماشا ءبىر ءداستۇر نەمەسە زاڭدىلىق جايلى وي قوزعاماقپىز.
قازاقستان دەربەس مەملەكەت رەتىندە ءوزى قاتىسقان وليمپيادالاردىڭ بارىندە جۇرت كۇتپەگەن ءبىر جۇيرىگىمىز التىن مەدال جەڭىپ الدى! بۇل - تاماشا سىي! ءسوزىمىزدى ناقتى دالەلمەن سويلەيىك.
1996-جىل. اتلانتا وليمپياداسى. بەسسايىسشى الەكساندر پارىگين ەشكىم ويلاماعان جەردەن وليمپيادا التىنىن يەلەندى! وليمپياداعا دەيىن ونى ەشكىم فاۆوريتتەر قاتارىنا قوسپاعان-دى. ءبىراق سپورتشى ءوزىن جابۋ استىنداعى جاراۋداي جاراتىپ، بارىن ىشىنە ساقتاپ ءجۇرىپتى.
اتلانتاعا ءبىر جىل قالعاندا ول يتاليادا وتكەن الەم چەمپيوناتىندا 10-ورىن الدى. الەكساندردىڭ ايتۋىنشا، وسى جارىستان باستاپ وزىنە دەگەن سەنىمى كۇرت ارتقان. اتلانتادا ول سوڭعى باعدارلاماعا دەيىن، ياعني 5 شاقىرىمعا جۇگىرۋ سىنىنا دەيىن قالىڭ توپتىڭ ورتاسىندا بولدى. مارەگە سوڭعى مەترلەر قالعاندا رەسەيلىك ەدۋارد زەنوۆكا كۇتپەگەن جەردەن ءسۇرىندى دە... پارىگين العا شىقتى. ءسويتىپ، وليمپيادا التىنىن جۇلىپ الدى! پارىگين اتلانتا دوداسىندا قازاقستان قورجىنىنا يۋري مەلنيچەنكودان كەيىنگى ەكىنشى التىندى سالدى. وسىلايشا، ول قازاقستاننىڭ وليمپيادالارداعى «التىن سىيلىعىنىڭ» العاشقىسىن جاسادى.
2000-جىل. سيدنەي وليمپياداسى. بۇل قازاق بوكسى سالتانات قۇرعان تاماشا دودا بولدى. فينالعا 4 بوكسشىمىز شىقسا دا، ولاردىڭ ىشىندە 20 جاستاعى بەكزات ساتتارحانوۆتىڭ مۇمكىندىگى اسا جوعارى باعالانا قويعان جوق. بەكزاتتىڭ فينالعا شىعۋىنىڭ ءوزى ۇلكەن جاڭالىق رەتىندە تارالىپ جاتتى.
ول وۆيديۋ تيبەريۋدى (رۋمىنيا)، دجەفري ماتەبۋلانى (و ا ر)، رامازان پاليانيدى (تۇركيا)، تاحار تامسامانيدى (ماروككو) جولدا قالدىرىپ، فينالدا امەريكالىق ريكاردو «روككي» حۋارەسپەن جولىقتى.
3- راۋندقا دەيىن مەيلىنشە كوپ سوققى جۇمساپ، ەسەپ ايىرماسىن كوبەيتىپ العان سوڭ، بەكزات شەشۋشى راۋندتا حۋارەستىڭ دۇرىستاپ ۇرۋىنا ەش مۇمكىندىك بەرگەن جوق. ەسەپ - 22:14. ءسويتىپ، 20 جاسىندا وليمپيادا چەمپيونى اتانعان ۇل قازاق بوكسشىلارىنىڭ وليمپيادا جىلنامالارىنداعى التىن پاراعىن اشىپ بەردى.
وكىنىشكە قاراي، 2000-جىلدىڭ 31- جەلتوقسانىندا بەكزات ساتتارحانوۆ جول اپاتىنان قايتىس بولدى. قازاقتىڭ وليمپياداداعى 20 جىلدىق ارمانىن جۇزەگە اسىرعان وعلان تۇركىستاننان سيدنەيگە «قالايدا وليمپيادا التىنىن الامىن» دەپ سەنىممەن اتتانىپتى...
2004-جىل. افينا وليمپياداسى. 16 كۇندىك وليمپيادا سوڭعى كۇنىن وتكەرىپ جاتقان كەزدە 69 كەلى سالماق دارەجەسىندە تارازدىق باقتيار ارتايەۆ قازاقستانعا جالعىز وليمپيادا التىنىن اكەلدى. جالعىز التىن بولسا دا، ءدال باقتياردىڭ وزا شاباتىنىن افينا دوداسى الدىندا ەشكىم دە جوسپارلاماعان بولاتىن.
ويتكەنى، ارتايەۆتىڭ وليمپياداعا جول اشۋى دا وتە قيىن بولدى. ول العاشقى ىرىكتەۋ سىنىندا جەڭىلىپ قالدى. ەكىنشى ىرىكتەۋ سىنىنا قازاقستان اتىنان ازامات ماقاجانوۆ قاتىسىپ، ول دا جۇلدەسىز قايتتى. پاكىستاندا وتكەن شەشۋشى ىرىكتەۋ سىنىنىڭ فينالىندا باقتيار جەرگىلىكتى بوكسشىدان ءىرى ەسەپپەن ۇتىلىپ جاتتى، دالىرەك ايتساق، ونى «ۇتىلدىرىپ» جاتتى.
مۇنى قازاق وعلانى جاقسى ءتۇسىندى. ول ءتورتىنشى راۋندتا قارسىلاسىن جاقتىڭ استىنان قاتتى سوعىپ، ۇرىپ جىقتى. سول كەزدەگى ا ي ب ا پرەزيدەنتى، تەگى پاكىستاندىق ءانۋار چاۋدريدىڭ ءوزى ورنىنان كوتەرىلىپ، قازاق بوكسشىسىنىڭ جەڭىسىن كۇمانسىز مويىندادى. افينادا ارتايەۆ ۆيللي تانكيۋدى (كامەرۋن) اينالىپ ءوتتى، ول سالماعىن ساقتاماعاندىقتان سىنعا جىبەرىلمەدى. ودان ءارى ۆيكتور پولياكوۆتى (ۋكراينا) ايقىن باسىمدىقپەن ۇتقان سوڭ، باقتيارعا ەكى دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى ولەگ سايتوۆ (رەسەي) تاپ كەلدى. ارتايەۆ ونى وتە ادەمى جەڭدى. ال فينالدا كۋبالىق سۋارەسكە ەش مۇمكىندىك بەرگەن جوق. قازاق ۇلى ءتورت راۋند تىنباي توپەلەپ، ءوز جەڭىسىن كۇمانسىز ايگىلەدى. ءسويتىپ، قازاق بوكسشىلارىنىڭ وليمپيادالارداعى تابىستى جولىن جالعاستىردى.
2008-جىل. بەيجىڭ وليمپياداسى. بوكسشى باقىت سارسەكبايەۆ وليمپيادانىڭ سوڭعى كۇنىندە قازاقستانعا ەكىنشى التىن سىيلادى. باقىتتىڭ دا سپورتتاعى جولى وتە قيىن بولعانىن جانكۇيەرلەر جاقسى بىلەدى. ول وزبەكستاندا ءوسىپ، سول ەلدىڭ اتىنان جارىستارعا قاتىسىپ، ەكى دۇركىن ازيا چەمپيونى اتانعان دا ەدى. الايدا باقىت وزبەك ەلىندە جۇرە بەرسە، ءوزىنىڭ وليمپيادا بيىگىنە شىعۋى مۇكىن ەمەس ەكەنىن جاقسى ءتۇسىندى. ەلگە ورالعان سوڭ، قازاقستان قۇراماسى ساپىنان ورىن دا وعان بىردەن بۇيىرا قويعان جوق. بەيجىڭ سىنىندا ول ادام ترۋپيشتى (كانادا)، ۆيتالي گرۋشاكتى (مولدوۆا) 20:1، 18:1 ەسەپتەرىمەن جەڭىپ، شيرەك فينالدا بايىرعى قارسىلاسى ءدىلشود ماحمۇدوۆتى (وزبەكستان) قاپى قالدىردى.
جارتىلاي فينالدا - كيم چون جۋ (وڭتۇستىك كورەيا)، ال فينالدا كارلوس بانتەرا (كۋبا) قازاق بوكسشىسىنىڭ مىقتىلىعىن مويىندادى. باقىت سارسەكبايەۆ وسىلايشا وليمپيادا بيىگىنە جول اشىپ، تىلەۋلەستەرى مەن جانكۇيەرلەرىن باقىتقا بولەدى.
2012-جىل. لوندون وليمپياداسى. بۇعان دەيىنگى 4 وليمپيادانىڭ العاشقى كۇندەرىندە قازاقستان التىن جۇلدە الىپ كورمەگەن-ءدى. سول سەڭدى 38 جاستاعى الەكساندر ۆينوكۋروۆ بۇزدى. ول ۆەلوجارىستىڭ تاس جولداعى سىنىندا وزا شاپتى. مارەگە ساناۋلى مەترلەر قالعاندا الەكساندر كولۋمبيالىق ريگوبەرتو ۋران ۋراننىڭ تاساسىنان شىعا كەلىپ، سىزىققا قوس قولىن كوتەرە اتويلاپ جەتتى. شىنىن ايتقاندا، الەكساندردىڭ بۇل التىنى قازاق جانكۇيەرلەرىنە، جالپى ۆەلوالەمگە جاسالعان ۇلكەن سىي بولدى.
ويتكەنى، وسى سىندا بريتانيالىق برەدلي ۋيگگينس پەن مارك كاۆەنديشتىڭ ءبىرىنىڭ دارا شىعۋى كۇتىلگەن-ءدى. ونىڭ ۇستىنە، لوندون جولى دا سولاردىڭ ىڭعايىنا ساي جاسالدى، ءتىپتى وليمپياداعا قاتىسۋشىلاردىڭ الدىن الا سوندا دايىندىق جاساۋىنا دا مۇمكىندىك بەرىلگەن جوق.
بارلىق كەدەرگىگە قاراماستان، پەلوتوننان جارىس ورتاسىندا قارا ءۇزىپ كەتكەن ۆينوكۋروۆ پەن ۋران ەشكىمگە جەتكىزبەي، التىندى ساراپقا سالدى. لوندون دوداسىنان ءبىر جىل بۇرىن «تۋر دە فرانستا» قاتتى قۇلاپ، اياعىن سىندىرىپ العان الەكساندر ءتىپتى سپورتتان كەتەتىنىن دە مالىمدەگەن-ءدى. دەگەنمەن ءبارى ساتىمەن اياقتالىپ، ۆينوكۋروۆ سپورتتىق عۇمىرىن تاماشا جەڭىسپەن تۇجىردى.
مىنە، كوردىڭىزدەر مە، بۇعان دەيىنگى ءاربىر وليمپيادا قازاق جانكۇيەرلەرىنە وسىنداي كەرەمەت سىي ۇسىندى. ال الداعى ريو وليمپياداسىندا كىمنىڭ، قانداي «جۇمباق جۇيرىگىمىزدىڭ» جۇلدىزى جارقىراپ جانار ەكەن؟ ءارقايسىمىز ءوز ويىمىزدا ءبىر-ءبىر مىقتىنى ايدارلاپ جۇرگەنىمىز كۇمانسىز. ءبىراق جورامالىمىزدى جاقسى جاعىنا وزگەرتىپ، تاعى ءبىر وتانداسىمىز وليمپ بيىگىنەن قول بۇلعاپ تۇرسا، بىزدەن باقىتتى ەشكىم بولماس، ءسىرا... ءتۇرلى داعدارىستار مەن قيىندىقتارعا قاراماستان-اق...
ەسەي جەڭىس ۇلى،
«رەيتينگ» گازەتى، 3№، 28- قاڭتار 2016-جىل
