جەر اتاۋلارىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى ۇلەس سالماعىن ارتتىرا ءتۇسۋىمىز قاجەت
قازىرگى تاڭدا وبلىستىڭ باياناۋىل، ەرتىس، ماي، اقتوعاي اۋداندارى مەن ەكىباستۇز، اقسۋ قالالارىنا قاراستى اۋىل- ايماق اتاۋلارىنىڭ باسىم بولىگى ۇلتتىق سانامىزعا ءتان اتاۋلارمەن ورنەكتەلگەن.
ناقتىراق توقتالار بولساق، بۇگىنگى كۇنى باياناۋىل اۋدانىنا قاراستى 38 اۋىلدىڭ 36-سى، ماي اۋدانىنداعى 23 اۋىلدىڭ بارلىعى، لەبياجى اۋدانىنداعى 27 اۋىلدىڭ 25- ءسى، ەرتىس اۋدانىنداعى 34 اۋىلدىڭ 29-ى، اقتوعاي اۋدانىنداعى 37 اۋىلدىڭ 30-ى جانە ەكىباستۇز قالاسىنا قاراستى 27 اۋىلدىڭ 25- ءى قازاقي اتاۋلاردان قۇرالعان. جالپى العاندا وبلىس اۋماعىندا 3 قالا، 10 اۋدان، 4 كەنت، 138 اۋىلدىق وكرۋگ، 402 اۋىل بار. قازىرگى ۋاقىتتا وبلىسىمىزداعى 138 وكرۋگتىڭ 83- ءى (%60) جانە 402 اۋىل اتاۋىنىڭ 259-ى، ياعني 64 پايىزى قازاق تىلىندە.
ارينە، ەگەمەندىگىمىزدى العاننان بەرى اتاۋلاردىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى ۇلەس سالماعىن ءالى دە ارتتىرا ءتۇسۋىمىز قاجەت ەكەنى تۇسىنىكتى. الايدا 2008 - جىلدان باستاپ، ءتۇرلى سەبەپتەرمەن جاريالانعان موراتورييلەر ونوماستيكا سالاسىنداعى جۇمىستاردىڭ جۇرگىزىلۋىنە قول بايلاۋ بولىپ كەلدى.
ماسەلەن، پاۆلودار وبلىسىنىڭ كەيبىر اۋداندارىنداعى تۇرعىنداردىڭ باسىم بولىگى وزگە ەتنوس وكىلدەرىنەن قۇرالعاندىقتان وسى وڭىرلەردەگى ەلدى مەكەن اتاۋلارىن قازاقىلاندىرۋ باعىتىنداعى جۇمىستار قيىنعا سوعاتىنى بەلگىلى. سەبەبى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ونوماستيكا ماسەلەلەرىنە قاتىستى زاڭنامالىق اكتىلەرىندە وسى باعىتتاعى جۇمىستاردى جۇرگىزۋدە ەڭ الدىمەن جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ پىكىرىن ەسكەرۋ كەرەكتىگى ەسكەرىلگەن. بۇل جونىندە «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءتىل تۋرالى» زاڭى مەن اكىمشىلىك- اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى زاڭىندا دا، سونداي- اق قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسى نەگىزىندە قابىلدانعان اكىمشىلىك- اۋماقتىق بىرلىكتەر مەن ەلدى مەكەندەردىڭ قۇرامداس بولىكتەرىن قاي اتاۋ كەزىندە ءتيىستى اۋماق حالقىنىڭ پىكىرىن ەسكەرۋ قاعيداسىندا دا وسى ماسەلە باستى نازارعا الىنعان.
ال وسى اۋدانداردىڭ ۇلتتىق قۇرامىنا ناقتى توقتالار بولسام، ۋسپەن اۋدانىندا تۇراتىن 12697 ادامنىڭ 4419-ى قازاق، 8272- ءسى وزگە ەتنوس وكىلدەرى، كاچيرى اۋدانىنداعى 21140 تۇرعىننىڭ 8392- ءسى عانا قازاق، 12748- ءى وزگە ەتنوس، شارباقتى اۋدانىنداعى 20649 تۇرعىننىڭ 8831- ءى قازاق، 11818- ءى وزگە ەتنوس وكىلدەرىنەن قۇرالعان. مىنە، وسىنداي جايلاردى ەسەپكە العاندا پاۆلودار وڭىرىندەگى ونوماستيكا ماسەلەسىنە قاتىستى جۇمىستاردىڭ وزگە ايماقتارمەن سالىستىرعاندا كۇرمەۋى الدە قايدا كۇردەلىرەك ەكەندىگىن بايقاۋىمىزعا بولادى.
سوندىقتان قاندايدا ءبىر ەلدى مەكەننىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن سول اۋماقتىڭ تۇرعىندارىنا ۇگىت- ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى ماقالالار مەن عىلىمي تۇجىرىمدامالار، دالەلدەمەلەر مەن مۇراعاتتىق انىقتامالار جاريالاعانىمىز ءجون. سوندا عانا جەرگىلىكتى قاۋىم تاريحي اتاۋلاردى ءوز قالپىنا كەلتىرۋ مەن قايتارۋ ماسەلەسىنە وڭ كوزقاراس تانىتىپ، ءتىلدى شۇبارلاندىرۋ پيعىلىندا قويىلعان زاحاروۆكا، مويسەيەۆكا، پياتيرىجسك، باشماچنىي، كۋزمينو، سلاۆيانوۆكا، وبوزنوە، كرۋپسكوە، وكتيابرسكوە، ميحايلوۆكا، بلاگوداتنوە، پەتروپاۆلوۆكا، تسەركوۆنوە، گرۋزديەۆكا ءتارىزدى ماعىناسىز اتاۋلاردى قازاقىلاندىرۋعا قۇلشىنىس جاسايدى دەگەن ويدامىن. ول ءۇشىن جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ارا- قاتىناسىنا سىزات تۇسپەيتىندەي ەرەكشە ءادىس- تاسىلدەردى قولدانعان ءجون. بۇل باعىتىنداعى ءىس- ارەكەتتەر تەك اۋىل اكىمى تاراپىنان جۇرگىزىلۋ جەتكىلىكسىز. «جالعىزدىڭ ءۇنى شىقپاس» دەمەكشى، قانشا جەردەن ارەكەتتەنگەنىمەن، ماسەلە قوعام تاراپىنان قولداۋ تاپپاعاندىقتان سوڭىنا دەيىن شەشىلمەي قالاتىندىعى بەلگىلى. سوندىقتان ەلدى مەكەن مەن ونىڭ قۇرامداس بولىكتەرىنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ كەزىندە اۋىل مەكتەبى ۇجىمىن دا تارتقان ءتيىمدى. ويتكەنى قاراپايىم ادامدار الدىندا ۇستازداردىڭ ابىرويى مەن بەدەلى قاي كەزدە بولسىن جوعارى تۇراتىندىعى بارىمىزگە ءمالىم.
2014 - جىلى پاۆلودار قالاسىنىڭ كەنجەكول اۋىلىنداعى جاڭا كوشەگە «ەگەمەن» اتاۋىن بەرۋ تۋرالى ماسەلە قارالىپ، مۇشەلەر تاراپىنان وڭ شەشىم تاپتى. بۇعان قوسا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنە دە ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ ەسىمىن بەرۋ جۇمىستارى دا قولعا الىنىپ، رەسپۋبليكالىق ونوماستيكا كوميسسياسىنا «اقسۋ قالاسى پوگرانيچنىي سەلولىق وكرۋگىنىڭ ورتا مەكتەبى» مەملەكەتتىك مەكەمەسىنە باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ، «لەبياجى اۋدانىنىڭ لەنين جالپى نەگىزگى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبى» مەملەكەتتىك مەكەمەسىنە احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ، «پاۆلودار قالاسىنىڭ №22 جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبى» مەملەكەتتىك مەكەمەسىنە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ، باياناۋىل اۋدانىنىڭ مادەنيەت، تىلدەردى دامىتۋ، دەنە تاربيەسى جانە سپورت ءبولىمىنىڭ «قۇندىكول اۋىلدىق مادەنيەت ءۇيى» مەملەكەتتىك قازىنالىق كوممۋنالدىق كاسىپورنىنا بالتاباي بەكجان ۇلى سەيسەنبەكوۆتىڭ، «باياناۋىل اۋدانى ءبىلىم بەرۋ ءبولىمىنىڭ بىرلىك جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبى» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىنە جىلبەك ءاقادىلوۆتىڭ ەسىمىن بەرۋ تۋرالى ماسەلەلەرمەن قاتار، ەكىباستۇز قالاسىنىڭ №4 جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنە قازبەك ءنۇراليننىڭ، ەكىباستۇز قالاسىنىڭ سيەۆەرنىي كوشەسىنە بولات شاپەنوۆتىڭ ەسىمىن بەرۋگە قاتىستى قۇجاتتار توپتاماسى جولداندى.
الايدا نىسان اتاۋلارىن وزگەرتۋ بويىنشا جۇمىستار بيىلعى جىلى دا ەرەكشە قارقىندا جۇرگىزىلە باستاعانىمەن، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ن. نىعماتۋليننىڭ 2015 -جىلعى 30 - قاڭتارداعى تاپسىرماسىنا سايكەس قايتا اتاۋ ماسەلەسى 2016 -جىلعا دەيىن ازىرشە توقتاتىلدى. اتالعان موراتوريدىڭ جاريالانۋىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ونوماستيكا ماسەلەلەرىنە قاتىستى زاڭنامالىق اكتىلەرىنە قايتا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ سەبەپ بولىپ وتىر. بۇگىنگى تاڭدا بۇل ماسەلە بويىنشا ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى جانىنان قۇرىلعان ارنايى جۇمىس توبى جۇمىس جاساۋدا.
الايدا قوردالانعان ماسەلەلەر مەن دەپۋتاتتىق ساۋالدارعا بايلانىستى ەلدى مەكەندەر مەن ونىڭ قۇرامداس بولىكتەرىن قايتا اتاۋعا جانە مەكەمەلەردىڭ اتاۋىن وزگەرتۋگە جاريالانعان موراتوريدەن تىس ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا وراي كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارى مەن كورسەتكەن ەرلىگى ءۇشىن وردەندەر مەن ەرەكشە ماراپاتتارعا يە بولعان ارداگەرلەردىڭ ەسىمىن بەرۋ بويىنشا جۇمىستار ەلىمىزدە قايتا جالعاسىن تاپقان بولاتىن. وسىعان وراي، ق ر ۇكىمەتىنىڭ جانىنداعى رەسپۋبليكالىق ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلعان ماسەلەلەردەن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ ەسىمىن بەرۋ ماسەلەسى قوزعالدى. ماسەلە ءتيىستى كوميسسيانىڭ قاراۋىندا وڭ شەشىم تاۋىپ، ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى قارساڭىندا ق ر ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسى دا شىعارىلدى. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، بۇل تەك مەكتەپ ۇجىمى ءۇشىن عانا ەمەس، جالپى وبلىس تۇرعىندارى ءۇشىن ەرەكشە قۋانتارلىق ءسۇيىنشى حابار بولعانى ءسوزسىز. وسىدان بىلاي ايماعىمىز ەكى مەكتەپتىڭ اتاۋى حالىق قاھارمانى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ ەسىمىمەن اتالۋدا. اتالعان كوميسسيانىڭ كەلەسى وتىرىسىندا بىرلىك جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنە جىلبەك ءاقادىلوۆتىڭ ەسىمىن بەرۋ تۋرالى ماسەلە دە قارالماق.
بۇعان قوسا وبلىستىق ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا كاچير اۋدانىنىڭ 8 كوشەسىنە كەڭەس وداعى باتىرلارىنىڭ ەسىمى بەرىلىپ، شارباقتى اۋدانىنىڭ سىنتاس اۋىلىنداعى «لەنين» كوشەسى مەن مارالدى ستانسياسىنداعى «كازارما»، «مير» كوشەلەرىن «جەڭىس» اتاۋىمەن قايتا اتالدى.
سونىمەن پاۆلودار وبلىسىندا 2015 - جىلدىڭ باسىنان بەرى 16 ماسەلە قارالىپ، 2 مەكەمە مەن 10 كوشەنىڭ اتاۋى وزگەرتىلدى. سونداي- اق 2 مەكتەپ پەن 2 كوشەنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ بويىنشا قۇجاتتار رەسپۋبليكالىق ونوماستيكا كوميسسياسىنا جولداندى. بۇگىندە قالالار مەن اۋدانداردىڭ جەرگىلىكتى وكىلى جانە اتقارۋشى ورگاندارى تاراپىنان ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ قاراۋىنا جاڭا ۇسىنىستار كەلىپ تۇسۋدە. بۇلاردىڭ بارلىعى دا جىل سوڭىنا دەيىن وبلىستىق ونوماستيكا كوميسسياسىندا قارالىپ، كوميسسيا مۇشەلەرى تاراپىنان قولداۋ تابادى دەگەن ۇمىتتەمىز.
قورىتا كەلگەندە، كەزىندە كونەدەن كەلە جاتقان داستۇرمەن قويىلعان تاريحي اتاۋلارىمىزدى قالپىنا كەلتىرۋ ماسەلەسىنە ەندى بۇگىنگى كۇننىڭ كوزىمەن قاراۋىمىز قاجەت. ويتكەنى ءتول تاريحىمىز بەن مادەنيەتىمىز ارقىلى قازاق وركەنيەتىنىڭ كوشىن ىلگەرىلەتە الساق، كەلەسى ۇرپاققا جارقىن جۇزبەن قاراي الارىمىز انىق.
قابجان ەدىلباي، پاۆلودار وبلىسى تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باسقارما باسشىسى
