جەلتوقسان كوتەرىلىسىندە الاڭداعىلارعا شاي تاسىعان اجەنى ءالى تابا الماي ءجۇرمىن
«جاس الاش» گازەتىنە بىرنەشە جىل بۇرىن «سول اپام ءالى بار ما ەكەن؟» دەگەن ماقالام جاريا بولدى. سودان بەرى ەش حابار الا الماي ءجۇرمىن. ءالى ەسىمدە، ءورت سوندىرگىش ماشينەلەرىنەن شاشىلعان سۋدان كيىمىنە مۇز قاتىپ، دىردەكتەپ تۇرعان جاستارعا قوڭىر پالتو كيگەن، باسىنا ءشالى وراعان اپامىز «قۇلىندارىم- اي، توڭدىڭدار عوي» دەپ تەرموستان ءشايىن قۇيىپ، نانىن ۇلەستىرىپ بەردى. قاۋمالاعان سونشا ادامعا تۇنىمەن بىرنەشە رەت ءشاي تاسىدى.
الاڭداعى جاستاردى كۇشتىك قۇرىلىم وكىلدەرى ءبولىپ- ءبولىپ اكەتىپ جاتتى. سونداي لەكپەن مەن دە اسكەريلەردىڭ قولىنا تۇسكەندە، اياۋسىز ۇرىپ- سوقتى. تۇرمەدە ورىن جوق بولعاندىقتان، بىزدى قار ۇستىنە وتىرعىزىپ قويدى. دەنەمىزدىڭ قىزۋىمەن استىمىزداعى قار ەرىپ، كيمىمىز مالمانداي بولدى. سول كەزدە ارامىزداعى ەرەسەكتەۋ ءبىر جىگىت: «جىگىتتەر، وسىلاي وتىرا بەرەمىز بە، اقىرى ولتىرەدى ەكەن، قولىمىز القىمىندا كەتسىن، قاراۋىلدا تۇرعان اسكەرگە شابۋىلدايىق» دەدى. ءبارىمىز كەلىسىپ، ورنىمىزدان تۇرعاندا 15 ادامنىڭ كەيبىرى السىرەگەندىكتەن، وتىرعان ورىندارىنان قوزعالا الماي قالدى. قاراۋىلعا شابۋىلداماق ويىمىزدى سەزگەن ارنايى جاساق قويسىن با، ەسىمىزدەن تانعانشا سابادى. كەرزى ەتىكپەن مۇرنىمنان تەپكەندە، شەمىرشەكتى وپىرىپ جىبەرىپتى. ودان ارى نە بولعانىن بىلمەيمىن. ءبارىمىزدى تەپكىنىڭ استىنا الىپ، سىلەيتە ساباعان سوڭ قالانىڭ سىرتىنا شىعارىپ، سايعا، ومبى قارعا توگىپ كەتىپتى.
ەسىمدى جيسام، بىرەۋ «قالەلحان، قالەلحان» دەپ سىلكىلەپ جاتىر. سويتسەم ءسادۋاقاس ەكەن. قاراقالپاقستاننان كەلگەن ءسادۋاقاس مەنەن بۇرىن ەسىن جيىپ، قالىڭ قاردىڭ استىنان قارمانىپ ۇمتىلعاندا مەنىڭ بىلەگىمە قولى ءتيىپتى. ۇستاسا، جىپ- جىلى. ءوزى ورنىنان تۇرعان سوڭ مەنى سىلكىلەپ وياتىپتى. ەكەۋمىز ءبىر- بىرىمىزدى سۇيەپ جولعا ازەر جەتتىك. الاڭدا ۇستاپ، تۇرمەنىڭ اۋلاسىندا ۇرىپ- سوعۋشىلار شالبارىمىزدىڭ ىشقىرىن، باتىڭكەمىزدىڭ باۋىن كەسىپ تاستاپتى. ونداعى ويى قارسىلاسۋعا كەدەرگى كەلتىرسىن دەگەنى ەكەن. ىشقىرىڭدى جىبەرسەڭ شالبارىڭ شەشىلىپ قالادى. جىلدامىراق جۇرگەنگە باتىڭكەڭنىن باۋى جوق، اياعىڭنان شەشىلىپ قالا بەرەدى.
قولىمىزبەن ىشقىرىمىزدى ۇستاپ الىپ جولعا جەتكەندە بىر ەگدە كىسى توقتاپ، كولىگىمەن ۇيىنە الىپ باردى. جان شاقىرعان سوڭ ەرتەڭىنە (18 - جەلتوقسان) الاڭعا تاعى باردىق. 20 - جەلتوقساندا وسكەمەنگە قاشىپ بارىپ، ودان ارى جەتىسايداعى عازيزحان اعامنىڭ قاسىندا بىرنەشە اي پانالاپ ەدىم، «الاڭداعىلاردى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الىپ، سول قۇجات بويىنشا ىزدەستىرىپ جاتىر، البومدا سەنىڭ دە سۋرەتىڭ ءجۇر ەكەن، ۇستالساڭ، سوتتالاسىڭ» دەپ اعام ودان بەتەر قاۋىپتەندىردى. بىرەۋلەردەن سىبىردە اعاش دايىنداۋعا ادام الادى ەكەن دەگەن حابارلامانى ەستىپ، سولارعا ىلەسىپ سىبىردە ءبىر جارىم جىلداي جۇمىس ىستەپ كەلدىم.
كەلەسى جىلى جەلتوقسان وقيعاسىنا 30 جىل تولادى. اتقاراتىن شارۋا ءالى دە شاش- ەتەكتەن. الاڭعا شىعىپ، ەلىنىڭ ەرتەڭى ءۇشىن ەتىگىمەن سۋ كەشكەن جاستاردىڭ كوپشىلىگى ءالى اقتالا الماي ءجۇر.
قالەلحان ءادىلحانوۆ.
«جاس الاش» گازەتى
