اپاتقا ۇشىراعان رەسەي ۇشاعىنا جارىلعىش زات سالىنعانى تۇپكىلىكتى راستالدى
رەسەي قازا تاپقاندار كەگىن ەسەلەپ قايتارماي تىنار ەمەس
بۇگىنگى الەم جازىقسىز ادامداردى قۇربان ەتەر لاڭكەستىك وقيعالاردان كوز اشپاي تۇر. تالايلاردى كۇتپەگەن جەردەن، توسىننان تورىنا ءتۇسىرىپ، قاپىدا قالدىرار وسىنداي وقيعالاردىڭ لەگى تولاستاماي تۇرعانى جان كۇيزەلتەدى.
بيىلعى جىلدىڭ 31 - قازانىندا ەگيپەتتىڭ شارم- ەش- شەيح كۋرورتىنان سانكت- پەتەربۋرگكە باعىت العان ۇشاق اۋەگە كوتەرىلگەننەن كەيىن 23 مينۋتتان سوڭ رادار ەكرانىنان عايىپ بولىپ، ىلە سيناي تۇبەگىنە قۇلاعانى جونىندەگى جايسىز حابار اقپارات كەڭىستىگىندە جەلدەي ەسكەن- دى.
العاشقىدا بۇل وقيعا ۇشاقتىڭ تەحنيكالىق اقاۋىنان ورىن العان دەپ بولجانعان. الايدا، تەكسەرىلە كەلە، الگى بولجامنىڭ شىندىققا ساي كەلمەيتىنى، وقيعانىڭ لاڭكەستەر قولىمەن جاسالعانى جونىندەگى پىكىرلەر ءجيى- ءجيى ايتىلا باستاعان...
رەسەي بيلىگى «كوگالىماۆيا» كومپانياسىنىڭ مەنشىگىندەگى «Airbus A321» ۇشاعىن لاڭكەستەر جارىپ جىبەرگەنىن دالەلدەپ، اشىق مالىمدەمە جاسادى.
بۇل جونىندە تاراتا ايتار بولساق، كەشە رەسەيدىڭ فەدەرالدىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ باسشىسى الەكساندر بورتنيكوۆ ەل پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينگە اۋە اپاتىنىڭ ورىن الۋ سەبەپتەرىنە قاتىستى جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىن باياندادى. الەكساندر بورتنيكوۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، «Airbus A321» ۇشاعى سالماعى 1 كيلو كەلەتىن جارىلعىش زاتتىڭ ىسكە قوسىلۋىنان وپات بولعان. بۇل اتالعان وقيعاعا لاڭكەستەردىڭ تىكەلەي قاتىسى بار ەكەنىن بىلدىرسە كەرەك.
ايتا كەتەيىك، رەسەيدىڭ فەدەرالدىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ باسشىسى ا. بورتنيكوۆتىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، الگى جارىلعىش زات شەتەلدىك ونەركاسىپتىڭ ءونىمى كورىنەدى.
فەدەرالدىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ باسشىسىنىڭ مالىمدەمەسىنەن كەيىن ۆلاديمير پۋتين «رەسەي مۇنداي لاڭكەستىك وقيعالارمەن ءبىرىنشى رەت بەتپە- بەت كەلىپ وتىرعان جوق. بۇل قاندى قىرعىن ءبىزدىڭ ەسىمىزدە ماڭگى ساقتالادى. ەگيپەتتىڭ سيناي تۇبەگىندە قازا تاپقان وتانداستارىمىز قاساقانا جاسالعان قىلمىستىڭ قۇرباندارى. ءبىز قىلمىسكەرلەردى الەمنىڭ قاي تۇكپىرىنە جاسىرىنسا دا تاۋىپ الىپ، جازالايمىز» ، - دەدى. سونداي- اق، رەسەي باسشىسى ەلدىڭ اۋە- عارىشتىق كۇشتەرى سيرياداعى ءىس- قيمىلدارىن ۇدەتە تۇسەتىنىن جەتكىزدى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل ارەكەتتەر قىلمىسكەرلەرگە جازادان قۇتىلمايتىنىن ۇقتىرادى.
وسى جونىندە تولىقتىرا كەتەر بولساق، سيرياداعى ۇرىس قيمىلدارىنا رەسەيدىڭ قۇرلىق اسكەرلەرى قاتىستىرىلمايدى. ءبىراق، اۋە كۇشتەرىنە قوسىمشا تەڭىز اسكەرلەرى قولداۋ ءبىلدىرۋى مۇمكىن.
تاعى ءبىر ايتا كەتەر جايت، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ەلدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە اۋە اپاتىن ۇيىمداستىرعان تەررورشىلاردى قولعا ءتۇسىرۋ شاراسىن تىڭعىلىقتى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن ارىپتەستەر ىزدەۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى. وسىعان بايلانىستى رەسەي فەدەرالدىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ قوعاممەن بايلانىس ورتالىعى لاڭكەستەرگە قاتىستى ناقتى حابار بەرگەن ادامعا 50 ميلليون ا ق ش دوللارى كولەمىندە سىياقى بەرىلەتىنىن ءمالىم ەتتى.
بۇدان بولەك، ۆلاديمير پۋتين رەسەي تاراپىنان جاسالاتىن قانداي دا ءبىر قادام بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى جارعىسىنىڭ 51-بابى شەڭبەرىندە جۇزەگە اسىرىلاتىنىن جەتكىزدى. دالىرەگى، بۇل باپ بويىنشا مەملەكەت قاۋىپ توندىرگەن تاراپتان ءوزىن ءوزى قورعاۋعا مۇمكىندىك الادى.
وسى ورايدا رەسەي قورعانىس مينيسترلىگى سيريا اۋماعىنداعى «يسلام مەملەكەتى» لاڭكەستىك ۇيىمىن جويۋعا باعىتتالعان اۋە شابۋىلدارىنىڭ جاڭا جوسپارى قابىلدانعانىن مالىمدەدى.
وسى كۇنى، ياعني كرەمل ۇشاقتى لاڭكەستەر جارىپ جىبەرگەنىنە كوز جەتكىزگەننەن كەيىن، ىلە فرانسيا مەن رەسەي باسشىلارى تەلەفون ارقىلى تىلدەستى. فرانسيا جاعىنان ۇيىمداستىرىلعان بۇل اڭگىمەلەسۋدە تاراپتار حالىقارالىق تەرروريزمگە قارسى كۇش بىرىكتىرۋ قاجەتتىگىن، ەكىجاقتى جانە كوپجاقتى كەلىسىمدەر ورناتۋدىڭ وزەكتىلىگىن ايتا وتىرىپ، ەكى ەلدىڭ اسكەري ۆەدومستۆولارىنىڭ ءبىر- بىرىمەن قويان- قولتىق ارالاسىپ جۇمىس ىستەۋىنە جاعداي جاسالۋى كەرەكتىگىنە نازار اۋداردى.
ءيا، بۇلاردىڭ ورتاق جاۋعا قارسى تۇرۋ ماقساتىندا ءوزارا اقىلداسۋىنا تۇسىنىستىكپەن قاراۋ ورىندى. ويتكەنى، قوس مەملەكەت تە لاڭكەستىك جاۋىزدىقتىڭ قۇربانى بولىپ، جۇزدەگەن ازاماتتارىنان ايىرىلىپ، قارا جامىلۋدا.
رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسى قورعانىس ىستەرى جونىندەگى كوميتەت ءتوراعاسى، قارا تەڭىز فلوتىنىڭ بۇرىنعى باس قولباسشىسى ۆلاديمير كوموەدوۆتىڭ پىكىرىنشە، ا ق ش پەن رەسەي «يسلام مەملەكەتى» لاڭكەستىك ۇيىمىن جويۋ ءۇشىن كەلىسىمگە كەلىپ، بۇل باعىتتا بىرىككەن شتاب قۇرۋى ءتيىس. سول ءۇشىن ەكى جاق بىرلەسە وتىرىپ ناقتى شارالار قابىلداعانى ءجون. سونداي- اق، ول ءبىرىنشى كەزەكتە يران، سيريا قارۋلى كۇشتەرىنە يەك ارتۋدى دۇرىس سانايتىنىن جەتكىزدى. ونىڭ ويىنشا، «يسلام مەملەكەتىنە» مۇددەلى تاراپتار جۇمىلا سوققى بەرمەسە، لاڭكەستىك ۇيىم وزدەرىنىڭ ارەكەتتەرىن ۇدەتە بەرەدى.
ال رەسەي فەدەرالدىق كەڭەسى قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەۆگەني سەرەبرەننيكوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا «يسلام مەملەكەتىنە» قارسى كۇرەستە بىرلەسۋگە مۇددەلىلىك تانىتىپ وتىرعان ەلدەردىڭ قاتارى كوبەيە تۇسكەن. بۇل جاعداي تۇركيادا وتكەن G20 سامميتىنەن كەيىن انىق بايقالعان.
كرەملدىڭ مالىمدەمەلەرىنە سۇيەنە سويلەسەك، رەسەي جاعى «يسلام مەملەكەتى» لاڭكەستىك ۇيىمىنىڭ بازالارىنا اۋەدەن سوققى بەرىپ قانا قويماي، ۇيىمنىڭ باسشىلارىن جويۋدى ناقتى قولعا الۋدى كوزدەپ وتىر. بۇل ءۇشىن رەسەي سيرياداعى ارنايى بارلاۋ قىزمەتىن جانداندىرا تۇسپەك. بۇل «ي م» جەتەكشىلەرىن تۇزاققا تۇسىرۋدە ماڭىزدى رول وينايتىنى ءسوزسىز. وسى ماسەلەدە عارىشتىق جانە راديوەلەكتروندى بارلاۋ جۇمىستارىنىڭ تياناقتى قولعا الىناتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
وسى ارادا كەلتىرە كەتەيىك، رەسەي تاراپى باشار اسادتىڭ سۇراۋىمەن سيريا اۋماعىنداعى «يسلام مەملەكەتى» جانە «دجەبحات ان- نۋسرى» لاڭكەستىك ۇيىمدارىنىڭ شەپتەرىنە اۋەدەن سوققى بەرگەندى. ناتيجەسىندە رەسەيلىك اۋە- عارىشتىق كۇشتەرى 1,9 اسكەري شابۋىل جاسادى. سونىڭ ارقاسىندا جۇزدەگەن سودىرلار مەن لاڭكەستەرگە تيەسىلى 2,7 مىڭ نىسان جويىلىپتى. بۇدان بولەك، كاسپي تەڭىزىندەگى كورابلدەن 26 زىمىران ۇشىرىلىپ، ولاردىڭ بارلىعى سودىرلار ورنالاسقان نىساندارعا ءدوپ تيگەن.
«Airbus A321» ۇشاعىندا تەحنيكالىق اقاۋ بولماعان
جالپى، سوڭعى دەرەكتەرگە قاراعاندا، «Airbus A321» ۇشاعىن لاڭكەستەر جارعانىنا قارسى ايتىلار ءۋاج بولماي تۇر. ت م د ەلدەرىندە ازاماتتىق اۆياتسيا سالاسىن باسقارىپ، رەتتەيتىن مەملەكەتارالىق اۆياتسيا كوميتەتى اۋەگە كوتەرىلەر الدىندا «Airbus A321» ۇشاعىنىڭ تەحنيكالىق جۇيەسىندە ەشقانداي اقاۋ بولماعانىن، قانداي دا ءبىر كىنارات تىركەلمەگەنىن مالىمدەۋى دە اپاتتىڭ ورىن الۋى تەحنيكالىق سەبەپتەرگە بايلانىستى بولدى دەگەن بولجامنان الىستاتا تۇسەدى. سونىمەن قاتار، مۇنىڭ ءسوزسىز لاڭكەستىك وقيعا ەكەنىن ۇشاقتىڭ بولشەكتەرى جەرگە شاشىلىپ تۇسكەنىنەن دە انىق اڭعارۋعا بولاتىنداي. ويتكەنى، تەكسەرۋ- زەرتتەۋ جۇمىستارى كورسەتىپ بەرگەندەي، ۇشاقتىڭ قالدىقتارى 5-13 شاقىرىم اۋماققا شاشىراپ تۇسكەن. ارينە، مۇنىڭ بارلىعى اۋە كەمەسىنىڭ كوكتە جارىلىپ كەتكەنىن ايعاقتايدى.
نەگىزىندە، «Airbus A321» ۇشاعىنىڭ اپاتقا ۇشىراۋى جونىندە حابار تاراسىمەن، وعان كىنالى رەتىندە «يسلام مەملەكەتى» لاڭكەستىك ۇيىمىنىڭ اتى اتالعان بولاتىن. ءبىراق بۇل سوزگە سەنە قويعاندار از بولعان- دى. ال ا ق ش پەن ۇلىبريتانيانىڭ رەسمي بيلىگى مۇنىڭ لاڭكەستىك وقيعا ەكەنىنە العاشقى كۇننەن ءشۇبا كەلتىرمەگەن ەدى. ويتكەنى، وقيعا ورىن العان ساتتە بارلاۋ قىزمەتى ىسكە كىرىسىپ، ءبىرشاما مالىمەتتەردى انىقتاعان ەكەن. ناتيجەسىندە بەلگىلى بولعانداي، بۇل ەكى ەلدىڭ بارلاۋشىلارى وقيعادان كەيىن كوپ وتپەي لاڭكەستەردىڭ «Airbus A321» ۇشاعىنىڭ اۋەگە كوتەرىلەر ساتىنە دەيىنگى ءبىر- بىرىمەن سويلەسكەن سوزدەرىن تىڭداي العان. سونداي- اق، اتالعان مەملەكەتتەردىڭ ساراپشىلارى سپۋتنيك ارقىلى كوكتەگى جارىلىس ساتىندەگى جارقىلدى انىقتاعان.
ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 5 - قازانىندا بەلگىلى بولعانداي، ۇلىبريتانيانىڭ رەسمي بيلىگى جارىلىسقا قاتىستى قۇپيا ماتەريالدى رەسەيلىك ارىپتەستەرىنە بەرگەن كورىنەدى.
جالپى، ا ق ش جانە ۇلىبريتانيا ۇسىنعان مالىمەتتەرگە، ياعني اپاتقا لاڭكەستەردىڭ قاتىسى بارلىعى، ونى «يسلام مەملەكەتى» تەررورلىق ۇيىمى ۇيىمداستىرعانى جونىندەگى اقپاراتتارعا العاشقىدا رەسەي مەن ەگيپەت بيلىگى كۇدىكپەن قاراپ، سەنە قويماعان. سوندىقتان، ماسكەۋ مەن كايرگە ارنايى جاساقتالعان جۇمىس توبى مەن فرانسيا، گەرمانيا، يرلانديا ەلدەرىنىڭ وكىلدەرىنەن قۇرالعان تەحنيكالىق كوميسسيانىڭ زەرتتەۋ- تەكسەرۋ ناتيجەلەرىن كۇتۋگە تۋرا كەلگەن.
وسى ورايدا ەگيپەت سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سامەح شۋكر ۇلىبريتانيالىق ارىپتەستەرىنە ۇشاق اپاتىنىڭ لاڭكەستىك وقيعامەن تىكەلەي بايلانىستىلىعى تۇرعىسىندا الدىن الا مالىمدەمە جاساماۋدى سۇراعان بولاتىن.
سول كەزدە سامەح شۋكر «قازىرگى كەزدە قانداي دا ءبىر مالىمدەمە تاراتۋعا ەرتە. ءالى دە زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. سونىڭ ناتيجەسىن كۇتۋىمىز كەرەك» ، دەگەن بولاتىن. شىن مانىندە، ەگيپەت بيلىگىن دە تۇسىنۋگە بولادى. ويتكەنى، ولار ۇشاققا بومبانىڭ ەگيپەتتە قويىلعانى راستالسا، ولاردىڭ رەسەي تاراپى ءوش الۋ ماقساتىندا وزدەرىنە سوققى جاسايدى دەپ قاۋىپتەنبەي قويماسى انىق ەدى. سونداي- اق، مىسىرلىقتار ەل ەكونوميكاسىنىڭ تىرەگى بولىپ وتىرعان تۋريستىك يندۋسترياعا شابۋىل جاسالسا، ەگيپەتتىڭ شارۋاسى شاتقاياقتاپ كەتەتىنىن جاقسى تۇسىنەدى.
ايتا كەتۋىمىز كەرەك، اپاتتىڭ تىكەلەي لاڭكەستىك وقيعاعا قاتىستىلىعىن ءبىرىنشى بولىپ CNN جانە Associated Press اقپاراتتىق اگەنتتىكتەرى تاراتتى. اگەنتتىك قىزمەتكەرلەرى امەريكالىق شەنەۋنىكتىڭ سوزىنە سۇيەنگەن ەكەن. ال الگى شەنەۋنىكتىڭ ەسىمى كەلىسىم بويىنشا جاريا ەتىلمەگەن.
لاڭكەستەر - الەمنىڭ ورتاق جاۋى
قالاي دەگەندە دە، رەسەيدىڭ حالىقارالىق تەرروريزمگە قارسى اتتان سالۋىنا تۇسىنىستىكپەن قاراعانىمىز ءجون- اق. ويتكەنى، مۇندايدا ارەكەتسىز، قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرۋ ۇلكەن سىن. قازىرگى تاڭدا رەسەيمەن كۇش بىرىكتىرۋدى ءجون ساناپ وتىرعان ەلدەر قاتارى ءوسىپ كەلەدى. دەمەك، الەم ەلدەرى تەررورشىلارمەن كۇرەستە جەكە قيمىلداپ تۇك تىندىرماسىن شىنايى سەزىنە باستاعانداي.
لاڭكەستەر - كورىنبەيتىن جاۋ. ەشكىم «مەن تەررورشىمىن» دەپ ماڭدايىنا جازىپ جۇرمەيتىنى انىق. ال دۇشپاننىڭ بەلگىسىز بولۋى ونىڭ قاۋىپتىلىگىن ارتتىرا تۇسەتىنى دە شىندىق.
لاڭكەستەردىڭ قانقۇيلى ارەكەتتەرىنەن جازىقسىز جانداردىڭ جاپا شەگۋى، قۇربان بولۋى كىمدى دە بولسا ويلانتپاي قويمايدى. قازاق مۇندايدا «جاۋ جوق دەمە - جار استىندا، ءبورى جوق دەمە - بورىك استىندا» دەيدى.
كۇنى كەشە فرانسيادا بولعان جانتۇرشىگەرلىك وقيعا، «Airbus A321» ۇشاعىنىڭ جارىلۋى باتىس پەن رەسەيدى ورتاق جاۋدىڭ ورداسىن جويۋدا بىرلەسە قيمىلداۋعا ۇندەگەندەي. ازىرگە، قىزۋى باسىلا قويماعان وقيعالار قارساڭىندا كوپتەگەن مەملەكەتتەر ۇتىمدى ۇسىنىستار ايتىپ، تىعىرىقتان شىعۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن كورسەتىپ، بەلسەندىلىك تانىتۋدا. الايدا، مۇنىڭ سوڭى نەمەن اياقتالاتىنىن ەشكىم ايتىپ بەرە المايدى. دەسەك تە، ءبىزدىڭ ءبىر تۇسىنەتىنىمىز قارجىلىق قورى مول، قارۋلى كۇشتەرىنىڭ الەۋەتى زور، الەمدىك ساياساتتا ىقپالى كۇشتى مەملەكەتتەردىڭ الەمدى لاڭكەستەردەن تازارتۋ ماقساتىندا كەلەلى كەڭەس جاساپ، ناقتى كەلىسىمگە كەلۋىنىڭ ۋاقىتى جەتكەندەي.
جولدىباي بازار،«ەگەمەن قازاقستان» .
مينيسترلىكتىڭ مالىمدەمەسى
قازاقستان 2015 -جىلعى 31 - قازاندا «شارم- ەش- شەيح - سانكت- پەتەربۋرگ» باعىتى بويىنشا ۇشقان رەسەيلىك «كوگالىماۆيا» كومپانياسىنىڭ ا321 جولاۋشىلار ۇشاعىندا جاسالعان تەررورلىق اكتىن قاتاڭ ايىپتايدى.
قازاقستان حالىقارالىق قۇقىق نورمالارىنا سايكەس عالامدىق لاڭكەستىك قاۋپىنە ۇجىمدىق قارسى تۇرۋ ىسىندەگى كۇش- جىگەرىن قولدايتىنىن جانە وسى حالىقارالىق زۇلىمدىقپەن ىمىراسىز كۇرەسۋگە دايىن ەكەندىگىن مالىمدەيدى.
ءبىز تاعى دا قازا تاپقانداردىڭ وتباسىنا، سونىمەن قاتار، رەسەي حالقى مەن ۇكىمەتىنە قايعىرا كوڭىلىمىزدى جەتكىزەمىز، دەلىنگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ وقيعاعا قاتىستى مالىمدەمەسىندە.
