قازاق بوكسى وزگەنىڭ اقىلىنا ءزارۋ مە؟

استانا. قازاقپارات - قازان ايىندا كاتاردىڭ باس قالاسى دوحادا وتكەن الەم چەمپيوناتىنا ەلىمىزدەن سەگىز بوكسشى بارىپ، ەكى كۇمىس مەدال يەلەندى.

رەسەي قۇراماسىنىڭ التى بوكسشىسى الەم بىرىنشىلىگىنە قاتىسىپ، كاتاردان 2 التىن، 1 كۇمىس، 1 قولا مەدال ولجالاپ قايتتى. ءازىربايجان قۇراماسىنىڭ ساپىندا سەگىز بوكسشى قاتىسىپ، 1 التىن، 1 كۇمىس، 2 قولا مەدال يەلەندى. كورشىمىز وزبەكستان قۇراماسىنىڭ توعىز سەركەسى الەم بىرىنشىلىگىدە دۋعا ءتۇسىپ، 3 كۇمىس، 3 قولا مەدال ارقالاپ قايتتى. كاتارداعى الەم بىرىنشىلىگىنە تولىق قۇرامدا قاتىسىپ، 10 بوكسشىسىن قوسقان ەل -  كۋبا عانا.

ولار الەم چەمپيوناتىنىڭ 4 التىن، 2 كۇمىس، 1 قولا مەدالىن ەنشىلەدى. كۇنى كەشە قازاقستان بوكس فەدەراتسياسىنا قاراستى باپكەرلەر كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى ءوتىپ، دوحاداعى دارمەنسىزدىك تالقىعا سالىندى. ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرىنەن باستاپ باپكەرلەر قۇرامى، ايماقتىق كوماندالاردىڭ باپكەرلەرى باس قوسقان جيىندا كوپ جايت ءسوز بولىپ، ماسەلەنىڭ ءتۇيىنىن شەشۋ ءۇشىن شەتەلدەن مامان شاقىرتۋ تۋرالى ۇسىنىس-پىكىر ايتىلدى. جيىننىڭ بەل ورتاسىندا بولعان ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرى مىرزاعالي ايتجانوۆتان باپكەرلەر كەڭەسىنىڭ شەشىمىنە قاتىستى ويىن سۇرادىق.

- شەتەلدەن مامان، كەڭەسشى شاقىرتۋ جايىنا قارسى ەمەسپىن، - دەيدى م. ايتجانوۆ. - ارينە، كەلگەن ادام قۇر قارجىنى قالتاسىنا باسىپ وتىرماي، العانىن اقتاپ، ناتيجە شىعارسا، ءبارىمىز ءۇشىن جاقسى. راس، الەم چەمپيوناتىندا ءبىزدىڭ جولىمىز بولمادى. ەكى مەدالدى ازىرقانۋ ورىنسىز. دەگەنمەن دە بوكسشىلارىمىزعا جەتىسپەي تۇرعان تۇستا الگىندەي، ياعني، شەتەلدەن الدىرعان مامان كومەك بەرىپ، دەمەسە قولداۋ بولماي ما؟ ۇلتتىق قۇراما باپكەرلەرىنىڭ الەۋەتى ءالسىز دەگەن جاڭساق پىكىرمەن كەلىسپەيمىن. بىزگە كومەككە كەلەتىن ماماندار وسىنداي ولقىلىقتى تولتىرسا قۇبا-قۇپ.

 -  كاتارداعى الەم بىرىنشىلىگىنە 72 ەلدەن بوكسشىلار قاتىستى. جەتپىس ەكى ەلدىڭ بوكسشىلارى اراسىندا ءبىز بەيرەسمي كوماندالىق ەسەپتە 8-ورىننان تۇراق تاپتىق. كەم- كەتىكتى بۇتىندەيمىز دەپ شەتتەن شاقىرتقان مامان سىزدەردىڭ شارۋالارىڭىزعا ارالاسىپ، ءتىپتى باسشىلىق جاساۋى مۇمكىن بە؟

- نەگە ارالاسادى؟ قۇراما بوكسشىلارىنىڭ جاي- كۇيىن، كۇش- قۋاتىن قانداي مامان بولسا دا قۇراما باپكەرلەرىنەن ارتىق بىلمەيدى. شەتەلدەن كەلەتىن مامان جاتتىعۋ پروتسەسىنە كىرىسىپ، ارالاسپايدى. ول تەك بىزگە كومەكشى رەتىندە جۇمىس ىستەيدى.

- كىمدى شاقىرتامىز دەگەن ماسەلەگە وراي ءوز ويىڭىزدى ايتىپ، ۋكراينالىق مامان ۆالەنتينا وستيانوۆانى اتاپسىز.

- بۇل مامان - اۋەسقوي بوكستىڭ حالىقارالىق اسسوتسياتسياسىنىڭ (AIBA) باپكەرلەر كەڭەسىنە مۇشە. قازاقستاندا سەمينار وتكىزدى، بىزگە بەيتانىس ەمەس. عىلىم كانديداتى بولعاندىقتان، مەن وسى ماماندى شاقىرتقان ءجون دەپ سانايمىن. بۇل ماسەلەنى شەشەتىن ءبىز ەمەس، سولار كىمگە تاڭداۋ جاساسا، سول مامان كەلەدى.

- شەتتەن مامان شاقىرتۋداعى مۇددە بىرەۋ عانا - كەلەسى جىلى وتەتىن ريو دە جانەيرو جازعى وليمپياداسىنان بوكسشىلارىمىز ەلگە كەم دەگەندە 1 التىن مەدالمەن ورالۋ. وسى بيىككە جەتۋ ءۇشىن سىرتتان كەلەتىن كادردىڭ قانشالىقتى كومەگى تيەتىنىن ۋاقىت كورسەتەر. ءوزىمىزدىڭ ازىرلىگىمىز قالاي؟ ءوز قازانىمىزدا قايناي بەرگەننەن كوبىك تەر شىعا ما؟

- ءوز قازانىمىزدا قايناي بەرەمىز بە دەپ سۇرادىڭ عوي. دايىندىقتى كۇشەيتپەي بولمايدى. الەم چەمپيوناتىندا جىبەرىپ العان قاتەلىكتى تۇزەتپەسەك، وليمپيادا ويىندارىندا بۇدان دا سوراقى وپىنۋعا ۇشىراۋىمىز مۇمكىن. سول سەبەپتى دە شەتەلگە وقۋ- جاتتىعۋ جيىنىنا بارىپ، وزگەلەرمەن بىرلەسە ازىرلەنگەننەن ۇتپاساق، ۇتىلمايمىز. ريو دە جانەيرو وليمپياداسىنا بەس قارۋىمىزدى سايلانىپ بارۋ ماقساتىندا كەلەسى جىلى شەتەلدىڭ قۇراماسىمەن بىرلەسە وقۋ- جاتتىعۋ جيىنىن وتكىزۋ جوسپاردا تۇر. ماسەلەن، 2016 -جىلدىڭ اقپان ايىندا يرلانديادا ازىرلىك وتكىزەمىز. مامىردا كۋبانىڭ تورىندە (گاۆانا قالاسىندا) وسى ەلدىڭ بوكسشىلارىمىەن بىرلەسە ازىرلەنەمىز.

- قورجىنىمىزدا جازعى وليمپيادا ويىندارىنىڭ ءتورت جولداماسى بار. جولداما بەرىلەتىن بىرنەشە تۋرنير وتەدى. كەي سالماق دارەجەسىندە «ەسكى كوزدەرگە» سەنىم ارتىلا ما الدە وزگەلەردى سىناپ كورەسىزدەر مە؟

 -  وليمپيادانىڭ جولداماسى ۇلەستىرىلەتىن تۋرنير كەلەسى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا قىتايدا، مامىردا بولگاريادا، ماۋسىمدا ءازىربايجاندا وتەدى. وسى ءۇش تۋرنيردەن جولدامانى كوپتەپ ولجالاۋعا كۇش سالامىز. ال وليمپياداعا بارۋ مۇمكىندىگىنە يە ءبىرجان جاقىپوۆ (49 كەلى)، بەرىك ءابدىراحمانوۆ (60 كەلى)، دانيار ەلەۋسىنوۆ (69 كەلى)، ۆاسيلي لەۆيت (91 كەلى) ءتۇرلى تۋرنيرلەرگە قاتىسىپ، شەبەرلىكتەرىن شىڭداسا، وزگە سالماقتاعى بوكسشىلار جولداما ءۇشىن بارىن سالماق. «ەسكى كوزدەرگە» بايلانىستى ايتارىم، جەلتوقسان ايىندا قاراعاندىدا عالىم جارىلعاپوۆتى ەسكە تۇسىرۋگە ارنالعان ءداستۇرلى تۋرنير وتەدى. مىنە، وسى سايىستا جولداما يەلەنبەگەن بوكسشىلار جەكپە-جەككە شىعادى. مەيلى, ولار الەم چەمپيونى، وليمپيادانىڭ جۇلدەگەرى بولسىن، اتاعىن مالدانبايدى. شىن مىقتى ەكەنىن دالەلدەسە، ءسوز باسقا. ال جاڭا ەسىمدەر جارقىراپ كورىنىپ، قۇرامانىڭ بەلدى بوكسشىلارى سانالاتىن ساڭلاقتاردى ىقتىرا السا، جولداما تاراتىلاتىن تۋرنيرلەرگە سولار قاتىسادى.

تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ سپورتشىلارى جازعى وليمپيادا ويىندارىنا بەس رەت قاتىستى. بەس وليمپيادا ويىنىنان التىن مەدالمەن ورالىپ جۇرگەن تەك بوكسشىلار عانا. سول التىن مەدال ارقالاپ قايتقان التىن جۇدىرىق بوكسشىلارىمىزدىڭ ءداستۇرىن ءۇزىپ الماۋ - قۇرامانىڭ بۇگىنگى مۇشەلەرىنە ۇلكەن سىن. وسى سىننان سۇرىنبەي وتۋگە بارىمىزدى سالامىز.

تۇرسىنعالي ەدىلوۆ، بوكستان ۇلتتىق قۇرامانىڭ 1996-2002 -جىلدارداعى باس باپكەرى: تۇيتكىلدى شەشپەي تۇك ونبەيدى

- شەتتەن مامان شاقىرتۋدى قۇپتاي قويمايمىن. جازعى وليمپيادا ويىندارىندا ۇزدىك بوكسشىعا بەرىلەتىن ۆەل باركەر كۋبوگى ءبىزدىڭ بوكسشىلارعا ءۇش رەت بۇيىردى. باپكەرلىك قۇرام وسال بولسا، شىڭداۋدىڭ جۇيەسى دۇرىس بولماسا، وسى بيىككە جەتەمىز بە؟

مويىنداۋىمىز كەرەك، مەن باس باپكەر بولعان كەزدەگى بوكسشىلاردىڭ فيزيكالىق الەۋەتىمەن قازىرگى بوكسشىلار شەندەسە المايدى. ياعني قازىر ءبىزدىڭ بوكسشىلار السىزدەۋ. «جەڭىلدىڭ استى، اۋىردىڭ ۇستىمەن» جۇرگەندى قويىپ، جاتتىعۋ جيىنى وتە قاتال ءوتۋى كەرەك. بولاشاعىمىزدى ويلاساق، بوكستا جاڭاشىلدىققا ۇمتىلعان ءجون.

بىزگە ءالى دە كوپ جۇمىس ىستەۋ كەرەك. كەشەگى الەم چەمپيوناتىندا نەگە التىن مەدال بۇيىرمادى؟ بوكسشىلارىمىز نەلىكتەن سانسىراپ قالدى؟ وسى تۇيتكىلدىڭ ءتۇيىنىن قازىردەن شەشپەسەك، وليمپيادا ويىندارىندا قيىن تيەدى.

كەزىندە قۇراماعا بارانوۆ دەگەن كەڭەسشىنى شاقىرتتى. نە تىندىردى سول؟ تولەگەن اقشانى الدى دا كەتتى.

ەرماحان ىبىرايىموۆ، ۇلتتىق قۇرامانىڭ 2002-04 -جىلدارداعى باس باپكەرى:

ماعان سەنىم ارتپاي ما؟

- شەتتەن مامان شاقىرتۋ... ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرى قىزمەتىن اتقارعانىمدى ەسكەرىپ، وليمپيادا چەمپيونى ەكەنىمدى سارالاپ، مەنى ۇلتتىق قۇراماعا كەڭەسشى ەتىپ تاعايىنداۋعا بولماس پا؟ قازىر دە «بوكستان وليمپيادالىق دايارلاۋ ورتالىعىن» باسقارامىن. دەمەك، ءالى دە بوكستان جىراق جۇرگەم جوق. وسى قىزمەتكە قوسا كەڭەسشىلىكتى اتقار دەسە، قۋانا كەلىسەر ەدىم. ال باپكەرلىك كەڭەستىڭ باسشىلىعى شەتتەن مامان شاقىرتامىز دەيدى.

الەم چەمپيوناتىندا نەگە التىن مەدال بۇيىرمادى دەگەن ماسەلە تالقىعا سالىندى. مويىنداۋىمىز كەرەك، الەم چەمپيوناتىنا قاتىسقان بوكسشىلارىمىز شالدىعۋعا ۇرىندى. شيرەك فينالدىق ايقاستان باستاپ ءبىزدىڭ بوكسشىلار ورلەۋ ەمەس، قۇلدىراۋعا ۇشىرادى.

قىركۇيەكتە وتكەن ازيا چەمپيوناتىنا قۇرامانىڭ بەلدى بوكسشىلارىن قوسقانى دۇرىس- اق. دەگەنمەن دە جارتىلاي فينالعا جەتكىزبەي ولاردى ازيا بىرىنشىلىگىنەن شىعارىپ، ورنىنا وزگەلەردى سالۋى كەرەك ەدى. وسىنداي تاكتيكالىق ءادىستى قولدانعاندا ءبىزدىڭ ساڭلاقتارىمىز كاتارداعى الەم چەمپيوناتىندا شارشاپ، قالجىراماس ەدى.

 ۇلتتىق قۇرامانىڭ ءبىرىنشى ءنومىرلى بوكسشىسى دەپ اسپەتتەپ جىبەردىك تە، قازىر ولاردىڭ اياعى جەرگە تيمەي ءجۇر. الەم چەمپيونى بولساڭ دا سەن ەل ىشىندە وتەتىن بىرىنشىلىككە قاتىسۋعا ءتيىسسىڭ. جاستاردىڭ اراسىندا مۇمكىن سەنى سىلەيتە الاتىن سەركە ءوسىپ شىققان شىعار. ەگەر سولاردان ۇتىلساڭ، ورنىڭدى بوسات دەۋ كەرەك. سوندىقتان دا ولاردى اتاعىنا قاراي قۇرمەتتەۋدى قويۋىمىز قاجەت. وليمپيادا ويىندارىنا ءبىر جىلداي ۋاقىت بار. ءبىر جىل بۇرىن سۇرىنگەنىمىز كەمشىلىگىمىزدى كورسەتىپ بەردى. ەگەر وليمپيادا كەزىندە وسىلاي وپىق جەسەك قايتەر ەك؟ جازعى وليمپيادا ويىندارىنا تىڭعىلىقتى ازىرلەنبەسەك وتە قيىنعا سوعادى.

باپكەرلەردىڭ پىكىرىن جازىپ العان ن. كوشەك. «جاس الاش» گازەتى