ۇندىلەر بريتان پاتشايىمى ەليزاۆەتانىڭ تاجىندەگى گاۋھار تاسقا تالاسۋدا
The Independent باسىلىمىنىڭ حابارلاۋىنشا ءۇندىستاندىق بەلسەندىلەر لوندوننىڭ جوعارى سوتىندا ءىس قوزعاۋ ءۇشىن زاڭگەرلەرگە جۇگىنگەن. ءۇندى زاڭگەرلەرى ماسەلەنى لوندون سوتىندا شەشكىسى كەلەدى. ول مۇمكىن بولماعان جاعدايدا حالىقارالىق سوتقا جۇگىنۋگە بەل بۋىپ وتىر.
«كوح- ي- نۋر» اتالاتىن گاۋھار تاس قازىر ۇلى بريتانيا پاتشايىمىنىڭ تاجىندە ورنالاسقان. ۇلى بريتانيا بۇل گاۋھار تاستى كورولدىكتىڭ مەنشىگى رەتىندە باعالايدى. الايدا، ءۇندى بەلسەندىلەرى 105 كاراتتىق، قۇنى شامامەن 152 ميلليون دوللار تۇراتىن اسىل تاستى اعىلشىنداردىڭ ۇرلاپ كەتكەنىن العا تارتۋدا.
اڭىزدارعا قاراعاندا «كوح- ي- نۋر» گاۋھارىنىڭ تاريحى شامامەن 5000 جىلعا كەتەتىن كورىنەدى. ول سانسكريت جازبالارىندا سيامانتاكا جاۋھارى دەگەن اتپەن العاش رەت كەزدەسكەن بولسا كەرەك. الايدا، رەسمي تۇردە بۇل گاۋھار تۋرالى دەرەك 1526 -جىلى جازىلعان. وندا گاۋھار تاستىڭ ۇلى موعول يمپەرياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى بابىردىڭ قولىندا بولعاندىعى ايتىلعان. ودان بۇرىن 13 عاسىردا گۆاليور رادجاسى يەلىك ەتىپتى بۇل تاسقا. ال، اسىل بۇيىم اعىلشىنداردىڭ قولىنا ⅩⅨ عاسىردا تۇسكەن. بريتانيا پاتشايىمى ۆيكتوريانىڭ يەلەگىندە بولعان تاس قازىر ەليزاۆەتا پاتشايىمنىڭ تاجىندە تۇر. ءبىراق، ءاۋ باستا 180 كاراتتان استام سالماعى بولعان اسىل تاستاعى ۇندىلىك ورنەكتى جويۋ ءۇشىن اعىلشىندار ونى قايتا وڭدەگەن. سونىڭ سالدارىنان تاستىڭ 42 پايىز سالماعى جوعالسا كەرەك.
اعىلشىندار تاستى پەندجابتاعى سيكحتاردىڭ سوڭعى بيلەۋشىسى دۋليپ سينگحتىڭ ءوزى ۆيكتوريا پاتشايىمعا بەرگەنىن العا تارتادى. ءبىراق، ءۇندىستاندىق زيالىلار اسىل تاستى ەلدەن بەلگىسىز جاعدايدا بريتان ارالدارىنا تاسىمالدانعان كوپتەگەن مۇرالاردىڭ ءبىرى سانايدى.
ءۇندىستاندىقتار قۇرعان «ساۋلە شىڭى» دەپ اتالاتىن بەلسەندى توپتىڭ مۇشەسى، بولليۆۋد جۇلدىزى بحۋمكا سينگح «كوح- ي- نۋر» تەك قانا 105 كاراتتىق اسىل تاس ەمەس، ول ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىز بەن تاريحىمىزدىڭ اجىراماس بولشەگى. سول سەبەپتى بۇيىم كەرى قايتارىلۋى ءتيىس»، - دەپ مالىمدەدى. ال، زاڭگەر ساتيش جاكحۋ سوت پروتسەسىندە حولوكوست كەزىندە قولدى بولعان زاتتاردى قايتارعان نورمالارعا سۇيەنەتىندىگىن مالىمدەگەن.
ءبىراق، ۇلى بريتانيا پرەمەر-ءمينيسترى دەۆيد كەمەرون تاستى قايتارمايتىندىقتارىن ايتىپ ۇلگەرسە، تاريحشى ەندريۋ روبەرتس ءۇندىستاننىڭ اعىلشىندىقتاردىڭ كومەگىمەن «ەل بولىپ، ەتەك- جەڭدەرىن جيناعاندارىن، وركەنيەتكە جەتكەندىكتەرىن» مالىمدەپ، گاۋھاردى اعىلشىنداردىڭ سول «ەڭبەگىنىڭ» وتەۋى رەتىندە باعالاعان كورىنەدى.
جالپى، گاۋھاردى قايتارۋ تۋرالى پىكىر-تالاستى باستاعان ادامداردىڭ ءبىرى سيكح يمپەرياسىنىڭ سوڭعى ماحارادجاسى دۋليپ سينگحتىڭ ۇرپاعى دجاسۆيندەر سينگح ساندحانۆاليا بولاتىن. ول بۇل ماسەلەنى 2012 -جىلدان بەرى كوتەرىپ ءجۇر.
Kaznews.kaztrk.kz
