قانات يسلاممەن جەكە تانىسىپ، اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى تۇسپەي ءجۇر - سادىق مۇستافايەۆ

استانا. قازاقپارات - بۇل سۇحبات باسقا سۇحباتتاردان وزگەرەك. نەگە دەيسىز عوي. ادەتتە لاۋازىمدى تۇلعالارمەن اڭگىمەدە نەگىزىنەن كوزىڭ شاتاساتىن ساندار مەن ادامدى جالىقتىراتىن دايەكتەر كوپ بولادى.

ال بۇل جولى ءبىز كۇتكەندەي قۇرعاق دەرەكتەر ەمەس، ولاردىڭ قايدان جانە قالاي شىققاندىعىنا ناقتى جاۋاپ، ودان قالدى تولىمدى ويلار ەستىدىك. ىشتەگى جانايقايعا دا كۋا بولدىق. ەندەشە ءبىز دە قىزىلوردا وبلىسىنىڭ سپورتىنا جاۋاپتى سادىق مۇستافايەۆتىڭ ورتاعا سالعان ويلارىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بەرۋدى ءجون كوردىك.

- سادىق اعا، وتكەن اپتادا قىزىلوردالىق ماعجان ءشامشادين ەسىمدى جاس دزيۋدوشى الەم چەمپيونى اتانىپ، ءبارىمىز قۋاندىق. سىزگە دە قۇتتى بولسىن دەيمىز! وسى وڭىردەگى سپورت سالاسىنىڭ باسشىسى ءارى مامان رەتىندە ماعجاننىڭ ونەرىنە قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟

- مەن ءوز-وزىمە وتە قاتال قارايمىن. ونىڭ باستى سەبەبى - ماعان تاپسىرىلعان قىزمەتتىڭ جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ جوعارى بولۋى. ءبىر جەتىستىكپەن توقتاپ قالۋعا بولمايدى، ويتكەنى ءومىر توقتامايدى. كۇن وتكەن سايىن اتقارعان جۇمىسىما باعا بەرىپ، قاي جەردە دۇرىس جاسادىم، قاي تۇستا قاتەلىككە بوي الدىردىم دەپ ساراپتاما جاسايمىن.

مەنىڭ جوعارىدا كوكەم، اعام، بىلايشا ايتقاندا، تىرەگىم جوق. ياعني بۇگىنگى كۇنگە جەتكەنىم ءوز-ءوزىمدى قامشىلاپ وتىرۋىمنىڭ ارقاسى. ايتالىق، بۇگىن الەم نەمەسە وليمپيادا چەمپيونىن تاربيەلەپ شىعاردىق دەلىك. وعان قۋانىپ بوركىمىزدى كوككە لاقتىرامىز. ءبىراق بۇگىنگى كۇن وتەدى.

ال ەرتەڭگى كۇن تۋعاندا، كەشەگىمەن ءومىر ءسۇرۋ قانشالىقتى ءتيىمدى؟! سول سەكىلدى قۇرىلىس نىسانى سالىنىپ ءبىتىپ، پايدالانۋعا بەرىلسە، «ءارى قاراي مەنىڭ شارۋام جوق» دەگەن سىلتاۋمەن الگى نىساننىڭ ومىرشەڭدىگىنە جاۋاپتى ەكەنىڭدى قالايشا ۇمىتۋعا بولادى؟! قازىرگى جەتىستىكتىڭ ەرتەڭگى تاريح ەكەندىگىن جادڭنان شىعارماي، ءارى قاراي، كەلەسى بەلەستى باعىندىرۋعا تالپىنۋ قاجەت. بالكىم، مەنىڭ ايتقاندارىم دا، ويىم دا قاتە شىعار. ءبىراق مەندەگى بار ماقسات - ءتول سپورتشىلارىمىزدىڭ ەل نامىسىن الەمدىك ارەنالاردا اسقاقتاتۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ، سوعان ۇمتىلدىرۋ.

ماعجان چەمپيون اتانعان كۇنى ماعان شاكىرتتەرىم حابارلاسىپ، «اعا، ءبىزدىڭ جىگىت جەڭىسكە جەتتى» دەپ قۋانىشتارىمەن ءبولىستى. ودان كەيىنگى كۇندەرى دە سپورتشىلارىمىز تاتاميگە شىعاتىن ەدى. سوندىقتان جىگىتتەرگە «ءبىر-ءبىرىمىزدى قۇتتىقتادىق. ەندى وسى جەڭىسپەن كولگەرسىمەي، باسقالاردىڭ دا تابىستى ونەر كورسەتۋىن قاداعالاڭدار. وزگە بالۋانداردىڭ بار ەكەندىگىن ۇمىتىپ كەتپەڭدەر» دەپ تاپسىرما بەردىم. استانادا وتكەن الەم بىرىنشىلىگىندە ءبىزدىڭ تاراپتان مىناداي قاتەلىك كەتتى. چەمپيوناتتىڭ العاشقى كۇنىندە-اق 60 كەلىدە ءبىر التىن مەن ءبىر كۇمىس يەلەندىك. مۇنداي جايت تاريحتا بولماعان: ەكى بىردەي بالۋانىمىز فينالعا شىقتى. قۋانىشتان توبەمىز كوككە ءبىر ەلى جەتپەي قالدى.

ءتىپتى، قالعان كۇنى بەلدەسەتىن بالۋاندار ەندى ءوز-وزدەرىمەن جۇلدە الا بەرەتىندەي كورىندى. سودان وپىق جەدىك. ءبىزدىڭ وبلىستان ءابۋ-دابيگە سەگىز بىردەي بالۋان اتتانعان. باستاپقىدا سەگىزدەن دە كوپ ەدى، سولاردىڭ اراسىنان مەدالگە تالاسا المايدى دەگەندەرىن ەلدە قالدىردىق. سەبەبى، سپورت تۋريزم ەمەس. قاتىسۋشىلاردىڭ شىعىنى بيۋدجەت ەسەبىنەن بولعاندىقتان، دۇرىس تاڭداپ، قاتاڭ ىرىكتەۋ كەرەك.

بۇگىنگى الەمدى جاۋلاعان داعدارىس كەزىندە ءاربىرىمىزدىڭ ارتىق شىعىنعا بارماي، قارا باسىمىزدىڭ عانا ەمەس، ەل قامىن دا ويلاعانىمىز ءجون. ەلباسىمىزدىڭ سارابدال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ءبىز جوعارى قارقىنمەن دامىپ، اينالدىرعان 25 جىلعا جۋىق ۋاقىتتا تورتكۇل دۇنيەنىڭ الپاۋىتتارىمەن يىق تىرەستىرەتىن جاعدايعا جەتتىك. ەندى وسى وتكەلدەن دە ابىرويمەن ءوتۋ بارىمىزگە بىردەي بايلانىستى. ەستەرىڭىزدە بولسا، وڭتۇستىك كورەيا داعدارىسقا ۇشىراعان جىلى جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ بارلىعى ءبىر جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، قولىنداعى التىن نەمەسە وزگە دە باعالى زاتتارىن ۇكىمەتكە وتكىزىپ، بىرلىكتەرىن، ەلدىكتەرىن ساقتاپ قالعان.

بۇل -  بولاشاققا دەگەن سەنىمنىڭ كورىنىسى. سوندىقتان ءبىز دە دايىندىقتارى جەتكىلىكسىز كورىنگەن 4 سپورتشىنى اپارعان جوقپىز. كورسىن، قاتىسىپ تاجىريبە جيناقتاسىن، ەل تانىسىن دەگەن ويمەن عانا جارىستارعا جىبەرۋ -  ۇلكەن كەمشىلىك.

- جاڭا ءبىر سوزىڭىزدە «ءتول سپورتشىلار» دەپ قالدىڭىز. لەگيونەردى اكەلۋدى قولدامايتىندىعىڭىزدى بۇعان دەيىن دە ەستىگەم. بۇل ماسەلەمەن قالاي كۇرەسىپ ءجۇرسىز؟

- سىرتتان سپورتشى اكەلۋگە ىشكى دۇنيەمدە كەلىسپەۋشىلىك بار. ەگەر شەتەلدەگى قانداستارىمىزدى تارتىپ، سولاردىڭ قازاقستاننىڭ تۋىن كوكتە جەلبىرەتەمىن دەگەن نيەتىنە قولداۋ كورسەتىلسە، مەن وعان شىن قۋانامىن. قانات يسلام بەيجىڭدە قولاعا قول جەتكىزگەندە، بۇكىل الەمنىڭ قازاقتارى بوركىن كوككە اتتى. ءبىز دە قۋانىشىنا ورتاقتاسىپ، سۋرەتكە تۇستىك.

ءبىراق جەكە تانىسىپ، اڭگىمەلەسكەن ەمەسپىن، ءساتى تۇسپەي ءجۇر. دەگەنمەن ونىڭ سۇحباتتارىن وقىپ وتىرىپ-اق ۇلتىنا، اتاجۇرتىنا دەگەن شىن سۇيىسپەنشىلىگىن اڭعاردىم. قازىر دە اۋەسقوي بوكستاعى قادامىن نازارىمنان تىس قالدىرمايمىن، تىلەكشىسىنىڭ ءبىرىمىن. سوعان قاراماستان قانداسىمىزعا كوڭىل بولگەنشە، لەگيونەر شاقىرا سالعاندى مارتەبە الدە وڭاي كورەمىز.

بۇل ءۇردىس سپورتتىڭ بىرنەشە تۇرىندە، اسىرەسە، فۋتبولدا قارقىن العان. ءبىز سىرتتان سپورتشى الدىرماس بۇرىن ءدال سونداي سپورتشىنىڭ ءوز ەلىمىزدە دە ءوسىپ كەلە جاتقاندىعىن ۇمىتپاۋىمىز قاجەت. مۇنداي ارەكەتىمىزدىڭ ارقاسىندا وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ قىزىعۋشىلىعى، ەرتەڭگە دەگەن ءۇمىتى جايىندا قالادى. ءدال سول شەتەلدىكتىڭ فەدەراتسياسىنا، ونىڭ ءجۇرىپ-تۇرۋىن قامتاماسىز ەتۋگە، وعان قوسىمشا ايلىعىنا بولىنگەن قاراجاتتى ءتول سپورتشىلارىمىزعا بولسەك، ولاردىڭ ءبىلىمى، ۇيرەنگەنى، تاجىريبەسى ەلىمىزدە قالادى.

بارىنەن بۇرىن جەرگىلىكتى سپورتشىنىڭ جۇرەگى قازاقستان دەپ سوعادى. وتباسىن قۇرعان سوڭ ودان تاراعان ۇرپاق تا وسى جەردىڭ كوركەيۋى ءۇشىن ەڭبەك ەتەدى. ولاردىڭ اراسىنان دا دارىندار شىعۋى مۇمكىن. ال مۇنى ەستىگەن شالعاي اۋىلداردا نە شاعىن قالالاردا تۇراتىن اتا-انانىڭ، وزگە بالالاردىڭ قۇلشىنىسى ويانادى.

بىلەسىز عوي، قازاق بالاسىن كىشكەنتايىنان وزگەلەرمەن سالىستىرا وتىرىپ تاربيەلەيدى. قاراپايىم عانا مىسال، «كورشىنىڭ بالاسىن قارا، قولىنان ءبارى كەلەدى، كومەكتەسەدى، سەنىڭ ءجۇرىسىڭ مىناۋ، ول ساباقتان «5» الىپتى. سەن نەگە وقىمايسىڭ؟» دەگەن سەكىلدى سارىنمەن جالعاسا بەرەدى. ءبىز كىتاپ وقىپ، ۇرپاعىمىزدى سول بويىنشا تاربيەلەمەيمىز. اينالاداعىلارمەن سالىستىرۋ - وسى ءبىزدىڭ قانىمىزعا ءسىڭىپ كەتكەن ادەت، ارىلا المايمىز. ەندەشە نەگە سونى پايدالانىپ، سپورتتى دامىتىپ المايمىز؟! كوپكە دەيىن مارات ساتىبالديەۆ الەم چەمپيونى اتانعان (1989-جىلى) قىزىلوردالىق جالعىز سپورتشى بولدى. جاستار اراسىندا الەم چەمپيونى اتانعان سەرگەي كاپۋستين قايدان شىقتى، قىزىلوردادان. قازاقتا ماقال بار «التىن شىققان جەردى بەلدەن قاز» دەگەن. ءدال وسىنداي ۇلداردى تاربيەلەگەن وڭىردەن ۆەلوسيپەدكە قىزىعاتىن وزگە بالالاردىڭ شىقپاۋى مۇمكىن ەمەس قوي.

- ءبىراق قازىر قاي سپورت تۇرىندە، اسىرەسە، كوماندالىق سپورت تۇرلەرىندە قاراكوزدەرىمىز بولۋى مىندەتتەلىپ جاتىر...

- كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىندا بىزدە ۇلتتىق پاتريوتيزم جوعارى بولدى. سەبەبى، ول ۋاقىتتا ءبىزدىڭ جاعدايىمىز تومەندەۋ ەدى. قيىن كەزدە ءبارى بىرىگەدى دە احۋال دۇرىستالسا، قايتا مەنمەندىككە سالىنامىز. «جەڭىستىڭ يەسى كوپ، جەڭىلىس - جەتىم». مەن وسى تىركەستى قاشان دا جادىمدا ۇستايمىن. كىمدە-كىم جەڭىسكە جەتسە، ەرىنبەگەننىڭ ءبارى كەزىندە اقىل ۇيرەتكەندەردىڭ قاتارىنان تابىلا قالادى. ال جەڭىلسە، ءارى كەتسە، ەكى ادام كىنالى. ەلباسىنىڭ دۇرىس باعىتىنىڭ ارقاسىندا قازاقستان ءىرى دەرجاۆالاردىڭ بىرىنە اينالدى. ال ءبىز، وسى ەلدى تۇرعىندارى نە ىستەپ ءجۇرمىز؟

كۇن كورىس دەڭگەيى بىزدەن اناعۇرلىم تومەن وزبەكستان، قىرعىزستان سپورتشىلارىنا قاراڭىزدارشى، قانداي قارقىنمەن ءوسىپ كەلەدى. ال ءبىز سىرتتان اكەسىنىڭ قۇنىن تولەپ سپورتشى الدىرعانعا ءمازبىز. جالپىلداپ ونىڭ قاس-قاباعىنا قارايمىز. ءسويتىپ ءوزىمىزدى- ءوزىمىز بىرەۋدىڭ الدىندا تاۋەلدى ەتىپ قويامىز. ەگەر تاريحقا كوز جۇگىرتسەك، ەگەمەندىك العالى قازاقستانعا قانشا سپورتشى اكەلىندى جانە ونىڭ قانشاسى ءقازىر ەلىمىزدە قالدى؟ ساناۋلى. ءيا، ءبىرى الەم بىرىنشىلىگىنەن، ءبىرى وليمپيادادان جۇلدە اپەرگەن شىعار. ال قازىر سولار قايدا، ال ولاردىڭ ءىزىن باسقان سپورتشىلارىمىز شە؟

- ال بۇگىنگىدەي سپورت مادەنيەتپەن بىرىككەن تۇستا، اتالمىش ماسەلەلەردىڭ وڭتايلى شەشىلۋى مۇمكىن بە؟

- سپورت «ەنشىسىن» السىن دەگەن باستاما كوتەرىلۋدە. سپورت بولەك بولۋعا ءتيىس، مەيلى مينيسترلىك، مەيلى اگەنتتىك، مەيلى جەكە كوميتەت رەتىندە. ءبىز مينيسترلىكتىڭ جۇمساق كرەسلوسىنا قاراپ قالعان جوقپىز. وسىندايدا قازاقتىڭ دانىشپاندىعىنا قايران قالاسىڭ. جازبا ادەبيەتى از ساقتالسا دا، حالقىمىزدا اۋىز ادەبيەتى وتە مىقتى دامىعان عوي. ۇلكەن وي، يدەيا ءبىر عانا ماقال-ماتەلگە سىيىپ كەتەدى. جاتتاۋ دا وڭاي. «تاۋىق سويسا دا قاساپشى سويسىن» دەيدى بابالارىمىز. ويتكەنى ءار سالانىڭ ءوز مامانى بار. بۇگىنگى مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى - ەلىمىزدىڭ بەلدى ءارى بىلىكتى تۇلعاسى. ءبىراق ونەر سالاسىندا. ۇلتىنا دا جاناشىر. دەگەنمەن «حوروشي چەلوۆەك - نە پروفەسسيا» دەگەن ناقىل ءسوز بار. مىسالى، مەن سپورتقا 4-سىنىپ وقىپ جۇرگەنىمدە كەلدىم. مىنە، سودان بەرى بۇل سالا ءومىرىمنىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالىپ كەتكەن. ياعني مەن سپورتشىمىن، سپورت مەنەدجەرىمىن. ءبىراق مەن جۋرناليست، قۇرىلىسشى نە بيزنەسمەن بولا المايمىن عوي.

سپورت - دەگەن ماڭىزدى سالا. ءبىراق وعان مينيسترلىكتىڭ بولۋى مىندەتتى ەمەس. وبلىستاردا جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. تەك سونىڭ باعىتىن، ىستەرىنىڭ دۇرىس- بۇرىسىن انىقتاپ، ماسەلەلەردى شەشەتىن باقىلاۋشى ءبىر ۇيىم كەرەك. مىسالى، مينيسترلىكتىڭ القا وتىرىسى. ءتيىستى مەكەمەنىڭ بارلىعى قۇجاتتارىن، باياندامالارىن دايىنداپ بارادى. جينالىس باستالادى، بىتەدى. تاعى دا قاعاز بەن قۇرعاق ساندار.

قىزىلوردا وبلىسىنىڭ سپورتىندا، مىنە، 11-جىل باسشىلىقتا وتىرمىن. سول ۋاقىتتا بىردە-ءبىر كوميسسيا كەلىپ اۋىلدىڭ، شالعايداعى مەكتەپتەردىڭ، ونداعى بۇلدىرشىندەردىڭ سپورتپەن شۇعىلدانۋىنا قانشالىقتى جاعداي جاسالعاندىعىن تەكسەرگەن ەمەس. كەزىندە ءبىر باسشى نە قاعاز، نە نەگىزسىز بىزگە تەكسەرتۋ جىبەردى. الگىلەر كومپرومات ىزدەپ ءجۇر. ال وزدەرىنە سپورتقا، ونى دامىتۋعا قاتىستى سۇراق قويساڭ، جاۋاپ بەرە المايدى. سوندا ولار ءبىزدى قالاي تەكسەرمەك؟! كەرىسىنشە، ءبىزدىڭ وبلىستىڭ مامانى سول مەكەمەگە باردى. ادەيى جىبەردىم، كوپ سويلەگەن ادامنىڭ ءىسىن كورەيىك دەپ. توبە شاشى تىك تۇرىپ ورالدى. ياعني ايتۋعا عانا وڭاي...

- شىن مانىندە، ءسىزدىڭ سىر ءوڭىرىنىڭ سپورت باسشىلىعىنا كەلگەنىڭىزگە 10 جىلدان اسىپتى. قىزمەتتە كوتەرىلۋ، اۋىسۋ دەگەندى ويلاپ كورگەن جوقسىز با مۇلدە؟ ۇسىنىستار تۇسپەدى دەگەنگە سەنۋ قيىن عوي...

- ونىڭىز راس. دوستارىم دا وسى سۇراقتى ءجيى قويادى. «نەگە بيزنەس اشپايسىڭ؟ جۇمىستان كەتكەندە بالا-شاعانى اسىراۋ كەرەك» دەپ اقىل ايتادى. تەك ول مەنىڭ قولىمنان كەلمەيدى. بيزنەسمەن بولۋ ماڭدايىما جازىلماعان. تاپقان تابىسىمنىڭ قايدا كەتكەنىن بىلمەيمىن، ءتىپتى، قارىز بولىپ قالامىن. قارقىندى ءجۇرىپ جاتقان قۇرىلىستاردىڭ ورتا جولدا توقتاپ قالۋى نەمەسە بەلگىلى ءبىر كومپانيالاردىڭ داعدارىستان شىعا الماۋى - وسىنىڭ ءبارى دە باسشىلىقتا «ليەۆىي» بىرەۋلەردىڭ وتىرۋىنان. ماماندىعىن سۇراساڭ، «تەحنيكپىن، دارىگەرلىككە وقىعانمىن» دەپ جاۋاپ بەرەدى. ءوز بىلىگىنىڭ ارقاسىندا ەمەس، كەزىندەگى كوكەلەرىنىڭ قولداۋىمەن تەندەردى دە ۇتتى، اقشا دا ءبولىندى. بالكىم، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا بريگادير نەمەسە وزگە دە مىقتى مامانداردى تاڭداپ الىپ، ءىسى ورگە باسقانداي بولدى. ال قازىر قاراساڭ، سول ۇيلەر، عيماراتتار وپىرىلىپ قۇلاپ جاتىر. قۇلاماعاندارىنىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى.

ەلباسى كەزىندە اۋىلعا كوڭىل ءبولىنسىن دەپ تاپسىرما بەردى. بيلىكتەگىلەردىڭ بارلىعى جاپا- تارماعاي اۋىلدارعا جۇگىردى دە، شالعاي جەرلەردەگى جاعداي ءبىراز دۇرىستالعانداي كورىندى. «اۋىل جىلى» ءبىتىپ ەدى، بارلىعى قايتا جايىندا قالدى. نەگە سول جالعاسىن تاۋىپ، باقىلانبايدى؟

سەبەبى، قاجەتتى ساندار بار. ال ونى تاپتىشتەپ تەكسەرىپ جاتقان ادام جوق. ەرتەڭ وسى سۇحبات جارىق كورگەن سوڭ وسى ماسەلە ءبىر لاۋازىمدى تۇلعانىڭ ەسىنە ءتۇسىپ، ول تەكسەرۋ جۇرگىزەر، بالكىم. قارجى پوليتسياسى مەن پروكۋراتۋرانى جۇمىلدىرادى. ءسويتىپ ءبىر- ەكى ادام جۇمىسىنان كەتەر، تاعى بىرنەشەۋىنە ەسكەرتۋ جاريالانۋى مۇمكىن. سوعان «بولدى، ءبىز قاتىردىق، ايىپتادىق، تۇرمەگە وتىرعىزدىق» دەپ ولار ءماز. ال توقتاپ قالعان نەمەسە قۇلاعان عيماراتتاردى قالپىنا كەلتىرۋ، باستامالاردى ءارى قاراي جالعاستىرۋ كەرەك ەمەس پە؟ ونى تاعى ءبىر بىلىكسىز بىرەۋ الادى دا، جۇمىس قايتا توقتايدى، ءتىپتى قۇردىمعا كەتەدى.

- تولىق جاۋاپ الا الماعان سياقتىمىن...

- مىسالى، نەشە جىلدان بەرى قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسىن شەشە الماي ءجۇرمىز. «قازاقشا سويلەمەيدى» دەپ ءبىر-ءبىرىمىزدى ايىپتايمىز. ال ءوز ىسىمىزگە، سوزىمىزگە ءمان بەرۋ جوق. كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ەندى تاراپ جاتقان تۇسىندا كيشينيەۆ (مولداۆيا) قالاسىندا تۇراتىن دوسىمنىڭ ۇيىنە باردىم. اۋىلدا تۇراتىن اكەسىنىڭ ۇيىنە قوناققا شاقىردى. سىنىپتاستارى كەلىپ، ساكىدە اڭگىمەلەسىپ وتىرساق، الگى ۇشەۋى ءبىر-بىرىمەن تەك مولدوۆان تىلىندە سويلەسەدى. مەن وتىرامىن كوزىم باقىرايىپ تۇك تۇسىنبەي. «ورىسشا سويلەڭدەرشى، مەن دە ارالاسايىن» دەسەم، دوسىم: «سادىق، كەشىر، مەن مولدوۆان باۋىرىممەن وزگە تىلدە سويلەسە المايمىن»، - دەيدى. مىنە، ءبىزدىڭ ەلمەن سالىستىرۋعا دا كەلمەيتىن، كىشكەنتاي عانا مەملەكەتتىڭ ۇستانىمى وسىنداي. كەيدە وسى جاعدايعا جەتۋىمىز ماسىققانىمىزدىڭ دا كەسىرى مە ەكەن دەپ ويلايمىن. ءبىراق قازىر جاعداي بىرتىندەپ تۇزەلىپ كەلە جاتىر، تۇزەلەدى دە. تەك بولاتىن ءىستىڭ تەزىرەك ورىن العانىن، ماسەلەنىڭ جىلدامىراق شەشىلگەنىن قالاپ تۇرامىز.

سۇراعىڭىزعا قايتا كەلسەك، مەنىڭ ماقساتىم ءوسۋ، كوتەرىلۋ بولعان ەمەس. قىزىلوردا وبلىسى 14 وبلىس، 2 قالانىڭ اراسىندا سپورتتان ماڭدايى اشىلماعان ءوڭىر ەدى. قاراپ وتىرىپ قارنىم اشاتىن. اعالارىمىز سەنىپ تاپسىرىپ، تۋعان ولكەمە ەڭبەك ەتۋ مۇمكىندىگى بۇيىرعان ساتتەن باستاپ وزىمە ناقتى مىندەتتەر قويدىم. الدىمەن ءبىر وليمپيادالىق تسيكلگە تاعايىندالدىق.

سول ارالىقتا وليمپيادا چەمپيونىن شىعارامىن دەپ ءسوز بەردىم. ورىندادىم دا. جاڭا ماقسات پايدا بولدى. ول وبلىسىمىزدىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىندەگى اۋىلدارداعى سپورتتى كوتەرۋگە، جاستارعا جاعداي جاساۋ ارقىلى تولىق مۇمكىندىك بەرۋگە باعىتتالدى. ونىڭ ۇستىنە، يليا يلين ايتتى: «سادىق اعا، ەلىمىزدە وليمپيادانىڭ ەكى دۇركىن چەمپيونىن شىعارايىق» دەپ. سوسىن بىلەكتى سىبانىپ تاستاپ، قويىلعان مەجەنى ورىنداۋ ءۇشىن باردى سالدىق. ناتيجە كورگەن سايىن شابىتىڭ اشىلىپ، «تاعى، ودان دا بيىك كورسەتكىش» دەپ ۇمتىلا بەرەسىڭ. سىر ءوڭىرىن سپورت سالاسىندا اياعىندا نىق تۇراتىن وبلىس جاساعىم كەلدى. اللاعا شۇكىر، ويىم جۇزەگە استى. ايتپەسە، بۇل ورىنعا جابىسىپ قالماعانمىن. سەبەبى، ونى ماعان اعام نە كوكەم تۋعان كۇنىمە سىيعا تارتقان جوق.

- نيەتىڭىز قۋانتادى. ءبىراق وسىنداي الىپ ەلىمىزدىڭ كەي وبلىستارىندا وليمپيادادا جۇلدە سالعان سپورتشىلار مۇلدە جوق ەكەن. ءبىر وبلىستىڭ تۇتقاسىن ۇستاپ وتىرعان باسشى رەتىندە بۇل كىمنىڭ تاراپىنان جىبەرىلىپ جاتقان كەمشىلىك دەپ ويلايسىز؟ جەكە مينيسترلىك تە، اگەنتتىك تە بولدىق. قانشاما باسشى اۋىستى...

-  وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، قازاقستاننىڭ وليمپيادا تاريحىنداعى ەڭ تومەنگى كورسەتكىش افينىدا تىركەلدى. سەبەبى، اتلانتاداعى كورسەتكىش كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ مەكتەبىنە تيەسىلى. سيدنەيدە سول سارقىنشاقتارمەن قاتار ءوزىمىزدىڭ ءتول «تۋىندىلارىمىز» ونەر كورسەتتى. ال افينى كەڭەس سپورتشىلارىنىڭ مانسابىن اياقتاپ، تەك قازاقستاندىق جاستاردىڭ جارىققا شىققان، قادامدارىن باسقان كەزى ەدى. ءتورت التىن مەدال الامىز دەگەن ماقسات تا، ونىڭ ەسەبى دە بولدى. ءبىراق جىبەرىلگەن كەمشىلىكتەر مەن كەيبىرەۋلەردىڭ جاۋاپسىزدىعى ويىمىزداعىنىڭ ءبارىن كۇل-تالقان ەتتى.

سول كەزدەگى اگەنتتىكتىڭ باسشىسى داۋلەت تۇرلىحانوۆ قاشان قاراساڭ تەرەڭ ويعا شومىپ، تاماق ىشۋدەن دە قالدى. بىردە كوك ءشوپتىڭ ۇستىندە قوس جانارىن ءبىر نۇكتەگە قاداپ، ويلانىپ وتىر ەكەن. جانىنا بارىپ: ء«ساتى تۇسپەي جاتىر، ءبىراق ءوز- ءوزىڭىزدى بۇلاي جەگەنىڭىز دۇرىس ەمەس قوي، اعا» دەيمىن. «قاسىما وتىر، -  دەدى. -  بىزدە 14 وبلىس، 2 ءىرى قالا بار. سولاردىڭ ءارقايسىسى التىن، كۇمىس، قولاسى بار ءبىر- ءبىر مەدال السا، قازاقستاننىڭ ەنشىسىندە 16 مەدال بولادى ەكەن. سونى جۇزەگە اسىرۋ سونشالىقتى قيىن با؟ ءوزىڭ  قىزىلوردادانسىڭ. ول جاقتان بىردە-ءبىر وليمپيادا جۇلدەگەرى شىققان ەمەس. جۇمىسىڭدى كورىپ ءجۇرمىن. ەگەر مەن سەنى  قىزىلوردا وبلىسىنىڭ سپورت باسشىلىعىنا ۇسىنسام، باراسىڭ با؟» -  دەپ توتەسىنەن سۇراق قويدى.

كاركەن احمەتوۆ اتىنداعى مەكتەپ- ينتەرناتىندا جۇمىس ىستەيتىن كەزىم. شوشىپ كەتتىم، قورىقتىم. دەگەنمەن داۋلەت اعا مەنىڭ بويىمداعى ۇرەيدى باسىپ، اقىل-كەڭەسىمەن قولداۋعا دايىن ەكەندىگىن جەتكىزدى. وسىلايشا 2004-جىلدىڭ اياعىندا مەنى وبلىس اكىمىنە تانىستىرىپ، سودان بەرى سەنىپ تاپسىرىلعان قىزمەتتى شاما جەتكەنشە اتقارىپ كەلەمىز. وسى كۇنگە دەيىن وبلىستىڭ ءتورت اكىمىمەن جۇمىس ىستەپپىن. «وليمپيادادا ءار وبلىس جوق دەگەندە ءبىر جۇلدەگەر دايىنداۋ» -  وسى ءسوزدى مەن قاشان دا جادىمدا ۇستايمىن.

ەكى ءتورتجىلدىقتىڭ باس دوداسىندا ءبىر-ءبىر التىننان، ودان قالدى لوندوندا بوكسشى قىزىمىز مارينا ۆولنوۆا قولا جۇلدەگە يەلىك ەتتى. ءبىر قىزىعى، مارينا سپورتتى دزيۋدودان باستاپ، سول سپورت ءتۇرى بويىنشا باپكەرلىكتە جۇرگەن. ءبىراق ونىڭ وليمپياداعا دايىندىعى استانادا وتكەندىگىن جانە ەلوردادان بىردە-ءبىر جۇلدەگەردىڭ شىقپاعانىن ەسكەرىپ جىگىتتەرگە: «استانانانىڭ اكىمىنە قولا مەدال العاندارىڭدى ايتىپ قوڭىراۋ شالىڭدار»، -  دەدىم.

قازاق «كەڭ بولساڭ، كەم بولمايسىڭ» دەيدى. قۇدايعا شۇكىر، كەم ەمەسپىز. العاشقى اۋىر اتلەتيكادان جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى وليمپيادادا رۇستەم سىباي قولا جۇلدەگەر اتانسا، بىلتىرعى وليمپيادادا دزيۋدوشى باۋىرجان جاۋىنتايەۆ جەڭىسكە جەتتى. كەلەسى الاماندا مانەرلەپ سىرعاناۋدان ەليزابەت تۇرسىنبايەۆادان ءۇمىت زور.

- ريو وليمپياداسى دا قىر استىندا تۇر. بۇل دوداعا قويىلعان مەجە قانداي؟ نەشە جولدامادان ۇمىتتىسىزدەر؟

- باستاپقىدا 23 جولداماعا يەلىك ەتۋ مىندەتى قويىلعان. سونىڭ تورتەۋى ءسۇرىنىپ، ەندى قالعان 19-ىنا ارتىلعان جۇك اۋىر. بالكىم، 5-6, ءتىپتى، سونىڭ 19 ى دا جۇلدەمەن ورالار. بۇل تەك ءۇمىت. ەشقاشان سەكىرمەي جاتىپ «وپ!» دەگەن ەمەسپىن. تەك سپورتشىلارىمىز قولدان بەرمەيدى دەپ سەنىممەن ايتا الامىن. ءبىر انىعى، قىزىلوردا وبلىسى قازاقستان قۇراماسىنىڭ ناتيجەسىن ارتتىرۋدا ايانىپ قالمايدى.

سان جاعىنان ەشكىممەن تالاسپايمىن. ماعان كەرەگى - ساپا. بۇل - مەنىڭ ومىرلىك ۇستانىمىم. مەيلى، 100 ليتسەنزيا ال. جۇلدە بولماسا، جولدامانىڭ قاجەتى قانشا؟! قايتالاپ ايتامىن، سپورت تۋريزم ەمەس. ارينە، ەلىمىزگە بۇيىرعان جولدامالار سانى كوپ بولسا، مەن وعان قۋانامىن. سەبەبى، باسەكە، ءۇمىت مولايادى. تەك وسى سالانىڭ باسى- قاسىندا جۇرگەن سوڭ دىتتەگەن مەجەدەن تومەن تۇسپەسەك، قايتا جاقسارتساق دەپ تىلەيسىڭ.

- الماتىداعى مەكتەپ-ينتەرناتتا تالىمگەر بولىپ جۇرگەنىڭىزدە رۋسلان ءابدىرازاقوۆتى سپورتقا باۋلىپسىز. ءبىراق ءسىزدىڭ مۇنداي شەشىمىڭىزدى رۋسلاننىڭ اكەسى قۇپ كورمەي، ۇلىنىڭ سپورتتاعى قادامىنا كۇمانمەن قاراعان ەكەن. وسى وقيعانى كەڭىرەك بايانداپ بەرسەڭىز.

 -  جاعداي بىلاي بولعان. بىردە ۇلاندى گەرمانياداعى تۋرنيرگە شىعارىپ سالىپ تۇرمىز. ونىڭ اتا- انالارى، تۋعان- تۋىستارى دا كەلىپتى. ءبارى شەتتەرىنەن الىپ. ءمان بەرىپ قاراسام، اناسىنىڭ ارتىندا بويى قىلتيىپ بىرەۋ تۇر. عالىمنان، ۇلاننىڭ اكەسىنەن الگى بالانىڭ كىم ەكەندىگىن سۇراپ ەدىم، اناسى «بۇل مەنىڭ كىشكەنتايىم» دەپ ەركەلەتە قارادى. قۇددى سىرىڭكە سەكىلدى. قاتەلەسپەسەم، سالماعى 56- 57 كەلى دە، بويى 185 سانتيمەتردىڭ شاماسىندا. بىردەن «بۇنى ماعان بەرىڭدەر» دەپ جارماسا كەتتىم. سوسىن ءبارى «بۇل دومبىراعا قاتىسادى، ۆولەيبول بولماسا، كۇرەستەن تۇك شىقپايدى. ۇلاندى تاربيەلە دە رۋسلانعا تيىسپە» دەپ كۇلدى.

بۇل ءسوز مەنىڭ نامىسىما ءتيدى. سوندا سونشا جىل سپورتتا ءجۇرىپ، كوزىندە وتى بار بالانى تاني المايمىن با دەدىم ىشتەي. ايتقانىمنان قايتپاي، «ماعان بەر، سوسىن جاۋابىن دا مەنەن الاسىڭ. تىم قۇرىعاندا ۇلىڭدى ءبىراز شىنىقتىرىپ، ءسۇرىنىپ قۇلاعاندا ورنىنان تۇرا الاتىنداي كۇشى بولادى» دەدىم.

ينتەرناتقا ءتۇسۋ ءۇشىن الدىمەن ەمتيحان تاپسىرۋى كەرەك. ونى ەرتىپ بىردەن جاتتىعۋ جيىنىنا اپاردىم. ويتكەنى ول سپورتتان مۇلدە بەيحابار. وسىلايشا جازعى دەمالىس كەزىندە 2-3 اي رۋسلاندى دايىندادىم. ءۇمىتىم اقتالدى. قىزىلورداعا قىزمەتكە اۋىساردا الماتىنىڭ باسشىلارىنا «ۇلان مەن رۋسلاندى الىپ، تاربيەلەڭدەر ءارى قاراي» دەگەن ۇسىنىسىمنان تۇرەگەلىپ باس تارتتى. ال ۇلان «قازاقستان بارىسىندا» جەڭىسكە جەتىپ ەدى، تەلەفونعا «ۇلان الماتى وبلىسىنىڭ بالاسى، ءبىزدىڭ اتىمىزدان شىعۋى كەرەك ەدى» دەگەن قوڭىراۋلار كوبەيىپ كەتتى.

«كەزىندە قايدا بولدىڭدار؟ ءتىپتى، ون بولمەلى پاتەر بەرسەڭ دە ۇلان بارمايدى» دەيمىن مەن دە قىرسىعىپ. - دايىن اسقا تىك قاسىق بولۋ - كەز كەلگەننىڭ قولىنان كەلەتىن ءىس. نە، الماتى وبلىسىندا دارىندى بالۋان جوق پا، بار. تەك ولارعا جول كورسەتۋ كەرەك. دەمەسەڭ، سولار «قازاقستان بارىسىندا» دا، الەم چەمپيوناتى مەن وليمپيادادا دا توپ جارادى». رۋسلانعا قاتىستى دا وسىنداي پىكىرلەر بولعان ەكەن.

ءبىراق الگى اڭگىمەنى ەستىگەن ءارى رۋسلاننىڭ جەتىستىگىنە قىزىلوردالىق باپكەرلەر مەن مامانداردىڭ تىكەلەي قاتىسىنىڭ بارىن بىلگەندىكتەن، ونى اشىق تۇردە ايتۋعا باتىلدارى جەتپەيدى. مىنە، وسىلايشا جۋىردا كەلىنىمىزدى ءوزىمىز تۇسىردىك. ونداي وقيعالار وتە كوپ. ۋاقىتى كەلگەندە سولاردى ءبىر ءتۇرتىپ قويسام دەيمىن.

- سوندا الداعى ۋاقىتتا كىتابىڭىزدى دا كورىپ قالۋىمىز ابدەن مۇمكىن بە؟

- كىتاپ جازۋعا 63 جاسقا كەلىپ، ءبىراز قولىم بوساعان كەزدە كىرىسپەسەم، قازىر ونداي قادامعا بارا قويۋىم ەكىتالاي.

قازىر ەكىنىڭ ءبىرى كىتاپ جازۋدا. «وتىرىكتى شىنداي، شىندى قۇداي ۇرعانداي» قىلادى. مەن جازباسام، ارىپتەستەرىم، وقۋشىلارىم جازار. مەندە تاريحتا قالۋ دەگەن ماقسات جوق. مەن تۋرالى بولماسا دا، يليا تۋرالى كىتاپ جازىلادى. سونىڭ ءبىر بۇرىشىندا «سادىق مۇستافايەۆ» دەگەن جازۋ مىندەتتى تۇردە تۇرادى. وعان ۋايىمدامايمىن.

شىنى كەرەك، مەن ءوزى ادام بالاسىنا ۇنامايمىن. بويىم كىپ-كىشكەنتاي، ءتۇرىم دە سۇلۋ ەمەس ءارى قاپ-قارامىن. ءبىراق جۇرەگىم سۇلۋ، سەبەبى، تازا. بىرەۋ ماعان جاقسىلىق جاساسا، ونىسىن ەسەلەپ قايتارۋعا تىرىسامىن. جاماندىق قىلسا، قاتىپ قالامىن. قايتا مەملەكەتتىك قىزمەت مەنى ءبىراز جۇمسارتتى. كەيدە كوزىڭدى جۇمىپ، بايقاماعانداي بولۋعا تۋرا كەلەدى. كىم قاتالەسپەيدى، ەڭ باستىسى، سونىسىنان ناتيجە شىعارسا. جاقىندا عانا ەلسيار قاناعاتوۆتىڭ 60 -جىلدىق مەرەيتويىندا ءبىراز تىلەكتەر ايتىلىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە جاقسى سوزدەر جازىلدى. سونىڭ ىشىندە «مەن قۇدايدان جاۋلارىمنان ارىلت دەپ تىلەدىم، قاراسام دوستارىم ازايىپ بارادى» دەپ كەلەتىن ءسوز ەرەكشە جادىمدا قالىپتى.

جاۋ سىرتتان كەلمەيدى. اسىراتىن دا، تاسىتاتىن دا، سىرتتان جاۋ اكەلەتىن دە ءوزىمىز. ءبىر دوسىم ايتىپ ەدى «سەنىڭ سوزىڭدە ۇلتشىلدىق بار، ءبىراق ىسىڭدە ەمەس» دەپ. ءيا، مەن قازاق ءۇشىن، ۇلتىم ءۇشىن ايانبايمىن. ءبىراق وزگە ۇلتتىڭ ادامدارىنا قىرىن قارايتىن ادەتىم جوق. كەرىسىنشە، وزگە ۇلتتاردىڭ اراسىندا دا دوستارىم، باۋىرىمداي بولىپ كەتكەندەرى كوپ. مەنىڭ ايتاتىنىمنىڭ بارلىعى ءوز قاراكوزدەرىمىزگە وي سالۋ.

ياعني باسقا ۇلتتىڭ الدىندا قارابەت بولماۋ -  ول تەك ءبىزدىڭ مىندەتىمىز ەكەندىگىن جەتكىزۋ. قۇر سوزدەن ناقتى ىسكە كوشۋ، ءوزىڭدى سول ارقىلى دالەلدەۋ. بىلە بىلسەڭىز، اقىل ايتۋعا قوقىستى ماڭايلاپ، قالعان- قۇتقانداردى قورەك ەتەتىندەردىڭ دە شاماسى جەتەدى. ءبىر كۇنى اڭگىمەلەسىپ كورىڭىز، ءوزىڭىز دە كوز جەتكىزەسىز. سەنىڭ ءىسىڭ -  اقىلىڭنىڭ جەتەتىندىگىنىڭ كورسەتكىشى سول.

- اعا، قىزىلوردا وبلىسىندا قاي سپورتتى الىپ قاراساڭ دا جوعارى قارقىنمەن دامىپ جاتقاندىعىن بىلەمىز. دەگەنمەن سوڭعى كەزدەرى ەلىمىزدە 1№ سپورت سانالاتىن بوكستاعى ناتيجەلەرىڭىز كوڭىل كونشىتپەي ءجۇر. بۇعان نە سەبەپ؟

- قاتەلەسەسىز، 1№ سپورت - اۋىر اتلەتيكا. بارلىق سپورتتى قاتار، ءبىر دەڭگەيدە دامىتۋ مۇمكىن ەمەس. مىسالى، رۋستام سىبايەۆ اراعا 25 جىل سالىپ قازاقستان چەمپيونى اتاندى. ودان كەيىن قامشىبەك قوڭقابايەۆ شىقتى. ەركىن كۇرەستە 26 جىل بويى ەل چەمپيوناتىندا جەڭىسكە جەتە المادىق. سول ساتسىزدىككە داۋلەت نيازبەكوۆ نۇكتە قويدى. كوپ ۇزاماي عالىمجان وسەربايەۆ توپ جاردى. قازىر ازامات شاعاپ ۇلىنىڭ اياق الىسى قۋانتادى. ەندى سپورتتىڭ 12-13 تۇرىنەن قىزىلوردا وبلىسى قاي كەزدە دە جوعارى دەڭگەيدە تۇراتىن بولادى.

- سوزىڭىزدەن دە، ىسىڭىزدەن دە ەڭبەكقورلىعىڭىز بايقالادى. ال وسىنىڭ بارىنە ۋاقىتتى قايدان تاباسىز؟

- جاس كەزىڭدە ۇلكەن بولىپ كورىنگىڭ كەلەدى. كوپ ۇيىقتايسىڭ. ساباققا بارۋ ءۇشىن كوزىڭدى تىرناپ اشىپ، جاتاقتاعى بالالار ءبىر-ءبىرىمىزدى سۇيرەپ جۇرەتىنبىز. ال قازىر العا كوپ ماقساتتار، جوعارى مەجە قويعاندىقتان با، ۇيقىدان ايىرىلدىم. جاۋاپكەرشىلىك جۇگى ەركىن تىنىستاۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. ۇيگە تاڭعى ساعات 4-5 تە كەلسەم دە كوزىم جۇمىلمايدى. ءارى كەتسە 2 ساعات ۇيىقتايمىن.

باپكەرلىك قىزمەتتە جۇرگەندە ەكى تاۋلىك الاڭسىز جاتا بەرەتىنمىن. ۇيدەگى جۇبايىم كۇلەتىن «جانىڭنان تانك وتسە دە، جەر سىلكىنسە دە سەزبەيسىڭ سەن» دەپ. ال ءقازىر مۇلدە بولەك. ەگەر وبلىستىق نەمەسە رەسپۋبليكالىق جارىس وتكىزۋدى بىزگە تاپسىرسا، تۋرنير باستالاردان ءبىر كۇن بۇرىن مەندە ۇيقى جوق. كىشكەنتاي بالا سەكىلدى قىلپىلداپ، ءتۇن جارىمىندا تىزىمدەرىمدى قايتا-قايتا تۇگەندەيمىن.

- اللا قالاسا، جاقىندا ەردىڭ جاسىنا كەلەدى ەكەنسىز. وسى ۋاقىتتا ءومىر ءسىزدى نەگە ۇيرەتتى؟ ال مىنەزىڭىزدە قانداي وزگەرىستەر بايقادىڭىز؟

- ءيا، بۇيىرسا، قاراشانىڭ 15 ىندە 49 دى تولتىرىپ، 50 گە كەلەمىن. بۇرىندارى اياققا كروسسوۆكانى كيىپ الىپ كوشە كەزەتىنبىز. سوندا ۇلكەندەر جاعى «ەرتەڭ قارتايعاندا اياقتارىڭ سىرقىرايدى، اۋرۋ بولاسىڭدار. باستارىڭ مەن اياقتارىڭدى جىلى ۇستاڭدار» دەپ ۇرىساتىن. جاسپىز، تۇسىنبەيمىز. قارتايمايتىنداي كورەمىز ءوزىمىزدى. بۇگىندە سونى كىشى بۋىنعا ايتساڭ، ولار دا سەنىڭ سوزىڭە قۇلاق اسقىسى كەلمەيدى. بابالارىمىزدان قالعان «كوپتى بىلگەننەن ەمەس، كوپتى كورگەننەن سۇرا» دەگەن ناقىل بار.

ۋاقىت وتە سونىڭ تۋرالىعىنا كوز جەتكىزدىم. ەگەر قاتە كەتىپ، سونىمدى ماعان كورسەتسە، ۇلكەن- كىشى دەمەي كەشىرىم سۇراۋدى ۇيرەندىم. بۇرىن «مەنىكى عانا دۇرىس» دەپ قاتىپ قالاتىنمىن. ءبىراق ۇنامايتىن، وزگەرتە الماي جۇرگەن مىنەزىم بار. جارىس، ماڭىزدى ءىس- شارلاردىڭ الدىندا كوڭىلىمنەن شىقپاسا، ۇل- قىز دەمەي سويىپ سالامىن دا، ارتىنان وسىم بەكەر-اۋ، تىم قۇرىسا ەشكىم جوقتا ۇرىسسام دا بولار ەدى دەپ وكىنەمىن. ال سول ساتتە تۇككە دە قارامايمىن. ول دا جاۋاپكەرشىلىكتىڭ 100 پايىزدان دا ارتىپ كەتكەندىگىنىڭ بەلگىسى شىعار. كۇيگەلەكتەنىپ كەتەمىن. ءبارىنىڭ شىن مانىندە ادەمى، جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعانىن قالايمىن ويتكەنى. ءتىپتى وندايدا قىزمەتكەرلەردىڭ ءۇيى، وتباسى بار ەكەندىگىن ۇمىتامىن. تۋعان-تۋىستاردىڭ قۋانىشى مەن قايعىسىنا دا قاتىسا المايتىن كەزدەر كوپ. ولار بۇعان تۇسىنىستىكپەن قارايدى. «ءتىرى ادام تىرشىلىگىن جاساۋى كەرەك» . جەكە باسىمنىڭ مۇددەسىنە قاراعاندا مەملەكەتتىڭ جۇمىسى مەن ءۇشىن الدەقايدا ماڭىزدىراق. قىزمەتىم - مەنىڭ ماحابباتىم، قاتتى جاقسى كورەمىن. ونى جولداسىم دا بىلەدى، مويىندايدى.

دەمالىس كۇندەرىندە جۇمىس كابينەتىمدە ساراپتامالار، جوسپار جاساپ، قاعازداردى اقتارعاندى ۇناتامىن. دوستارىم كۇلەدى «سەنىڭ قابىلداۋ بولمەڭ ماۆزولەي سەكىلدى» دەپ. سەبەبى، ادام كوپ كەلەدى. ولار نەگە كەلەدى؟ ءوزىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ الۋعا، ماسەلەسىن شەشۋگە كومەكتەسەدى دەگەن ۇمىتپەن، ارينە. ءبارىمىز دە ءبىر ۇمىتپەن ءومىر سۇرەمىز عوي. «سادىق كەلىپ ەدى، ءبارىن قۇرتىپ كەتتى» دەگەن سوزدەن قورقامىن.

ول ماعان عانا ەمەس، اكە-شەشەم، تۋعان-تۋىستارىم مەن بالالارىما اۋىر تيەدى. تاعى ءبىر قىڭىر مىنەزىم بار. شىندىقتى بەت- ءجۇزىڭ بار دەمەي ايتا سالامىن. بىردە جۇمىسىنا كوڭىلىم تولماي جۇرگەن تانىسىما: «مىنا قىزمەتتە نە ىستەپ وتىرسىڭ؟ بوساتساڭشى. كوكەڭە سەنىپ جۇرگەنىڭ ايتەۋىر» دەپ ەدىم، سول كۇيى ول ءبىرازعا دەيىن حابارسىز كەتىپ، كەيىننەن ءبىر كەزدەسكەندە ماعان بىلاي دەيدى: «سادىق، سەنىڭ سوزدەرىڭ شامىما قاتتى باتتى. وسى قايتسەم كەك الامىن دەپ كوپ ويلاناتىنمىن.

كەيىننەن قىزمەتىمدى اۋىستىرىپ، الگىنى ءبىر اقساقالعا بايانداسام، ول كىسى مەنى «ەسىڭدە بولسىن، «دوس جىلاتىپ، دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى» دەپ ۇرىستى» . ارەكەتىمنىڭ قاتە بولعانىن ۋاقىت وتە ءتۇسىندىم» . بۇل - ءومىر. بىرەۋگە ۇنايسىڭ ەندى بىرەۋ سەنى ءيتتىڭ ەتىنەن دە جەك كورەدى. وندايدا، دورەكى ەستىلسە دە، «مەن ساعان ۇنايتىنداي قىز ەمەسپىن، ۇناۋعا تالپىنبايمىن دا» دەيمىن. سەبەبى، اۋزىما كەلگەندى وتتامايمىن، تەك ماقساتتى تۇردە جەتكىزۋگە تىرىسامىن.

- ەرتەلى-كەش بۇل قىزمەتتەن دە كەتەسىز. ءوزىڭىز ايتىپ وتىرعان وسىنشاما جۇمىستى سەنىپ تاپسىراتىن ءىزباسارلارىڭىز بار ما؟

- مەن قايدا جۇرسەم دە شاكىرت، ءىزباسار تاربيەلەۋگە تىرىسامىن. جۇرگەن جەرىنەن ءشوپ شىقپايتىنداردىڭ قاتارىنا قوسىلعىم كەلمەيدى. ءبىراق قىزىلوردا وبلىسىنىڭ كورسەتكىشى مۇستافايەۆتىڭ ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا دەۋ قاتە. ءوڭىرىمىزدىڭ سپورتىن دامىتۋعا اتسالىسىپ جاتقان قانشاما ازاماتتار، كۇندىز-ءتۇنى جۇمىس ىستەيتىن ۇل- قىزدارىمىز بار. باسقارمادا مىناداي ءتارتىپ بار: «بۇگىن ىستەيتىن جۇمىستى ەرتەڭگە قالدىرما» . ءبارىمىز سوعان مويىنسۇنامىز. كەي باپكەرلەرىمىز تۇسكە دەيىن شاكىرتتەرىن دايىنداپ، ۇزىلىستە قاعازدارىن رەتتەپ، جۇمىس ورنىندا مىزعىپ الادى دا، قايتا جاتتىعۋعا كەتەدى. مىنە، وسىنداي مىقتى ازاماتتارسىز سادىق مۇستافايەۆ دەگەن ەشكىم ەمەس. جۇمىستىڭ ءبارى سولاردىڭ موينىندا.

ال مەنىكى تەك ۇيىمداستىرۋ، ەڭ وڭايى عوي ماعان تيگەنى. مەنىڭشە، قانداي دا ءبىر جەتىستىكتە سول مەكەمەنىڭ ديرەكتورىنان باستاپ ەدەن جۋۋشىسىنا، وتىن جاعۋشىسىنا دەيىن ۇلەسى بار. بۇلاي دەيتىنىم، سپورتشى ناعىز بابىنا ەنگەن شاقتا اعزانىڭ ۆيرۋستارعا قارسى تۇرۋ قاۋقارى تومەندەيدى. وندايدا جۇقپالىنىڭ ءبارى ءۇيىر. مىنە، سوندىقتان دا وسى قىزمەتكەرلەردىڭ بارلىعىنىڭ ەڭبەگى تۇگەل باعالانۋى قاجەت.

- اعا، قانشا جەردەن ءۇتىر-نۇكتەسىنە دەيىن ويلاستىرىپ، ءبارىن قانتتاي ەتتىك دەگەن كۇيدىڭ وزىندە دە توسىن جايتتار ورىن الىپ جاتاتىن شىعار.

- و- و- و، ونداي ەستەلىك كوپ. بىردە ماڭىزدى تۋرنير ۇيىمداستىرار الدىندا بەلگىلى ءبىر سپورت تۇرىنە جاۋاپتى ديرەكتورگە «ارىپتەستەرىڭىزدى جاقسىلاپ قارسى الىڭىز، قوناقجايلىلىق كورسەتۋ قاجەت. اقتىق سىندا دا كوزقاراس دۇرىس بولىپ قالار» دەدىم. فينالدا تورەشىلەر ءبىزدىڭ ەمەس، قارسىلاس سپورتشىعا ۇپاي بەرىپ جاتىر. سوندا الگى ديرەكتور: «تورەشىلەر، سەندەرگە نە بولعان؟ كەشە عانا ۇيدەن اس ىشكەندەرىڭدى ۇمىتىپ قالدىڭدار ما؟!» دەپ تۇر. ءبارىمىز قىرعىن-توپان كۇلكىنىڭ استىندا قالدىق. سول جايتتى ءالى كۇنگە دەيىن ەسكە الامىز.

- ءوزىڭىز سپورتقا بەرىلگەن ادامسىز. ال وتباسى مۇشەلەرىڭىزدىڭ سپورتپەن شۇعىلدانۋىنا قانشالىقتى كوڭىل بولەسىز؟

- قۇدايعا شۇكىر، ءبىر قىز، ءبىر ۇلىم بار. قىزىم تۇرمىس قۇرىپ، ەكى نەمەرە سىيلادى. جيەن نەمەرە بولسا دا، تۇڭعىشى ماعان تارتقان: بويى كىشكەنتاي، قاپ-قارا. سوندىقتان سپورتتىڭ الىپپەسى رەتىندە ونى گيمناستيكاعا بەردىك. قۇداعيىما: «ساسپاڭىز، ەرتەڭگى كۇنى وليمپيادا چەمپيونى اتانعان كەزدە جىگىتتەردىڭ وزدەرى-اق تالاسادى»، - دەپ كۇلەمىن.

قىزىم دەنە شىنىقتىرۋمەن، سونىڭ ىشىندە ۇلكەن تەننيسپەن ءبىراز ۋاقىت اينالىستى. ال ۇلىمنىڭ ءدامىن تاتىپ كورمەگەن سپورت ءتۇرى جوق. ءوزى بويشاڭ، اققۇبا، اتاما تارتىپ كەتكەن عوي. ەسىن بىلگەلى كورگەنى دە، ەستىگەنى دە - دزيۋدو. ونىڭ ۇستىنە ۇلىمدى دا شاكىرتتەرىممەن تەڭ كورگەندىكتەن بە، اكەلىك ماحابباتىمدى سەزىنبەگەن سەكىلدى كورىنەدى. سوعان رەنجىدە مە، دزيۋدونى تاستاپ، گرەك-ريم كۇرەسىنە دەن قويعان. ودان قالدى اپتاسىنا ەكى رەت دوستارىمەن بىرگە ۆەلوسيپەدكە ءمىنىپ تاۋعا شىعادى. ۇلىمنىڭ مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، «حالىقارالىق قاتىناستار» ماماندىعى بويىنشا وقۋعا تاپسىرتتىق، بىلىكتى ديپلومات بولىپ شىعادى دەگەن ۇمىتتەمىز.

- ءبىر سۇحباتىڭىزدا « قىزىلوردادا سۋدا جۇزە المايتىندار كوپ» دەپسىز. سول سەبەپتى ەسكەك ەسۋ سپورتىن قولعا العان ەكەنسىز. بۇگىندە سپورتتىڭ بۇل تۇرىندەگى ناتيجەلەر قانداي؟

- ەگەر جاساعان باعدارلامالارىم قولداۋ تاۋىپ، تولىققاندى ورىندالعاندا، سىر ءوڭىرى سپورتتىڭ قاي تۇرىنەن دە كوش باسىندا تۇرۋشى ەدى. وكىنىشكە قاراي، بىزدە مامان تاپشىلىعى - ۇلكەن ماسەلە. اسىرەسە، سۋ سپورتىنا قاتىستى. ۇيرەنسىن، كەلىپ تاجىريبەسىمەن بولىسەدى دەپ وقۋعا جىبەرسەڭ، سوندا قالىپ قويادى. سوندىقتان قازىر سۋدا جۇزۋدەن ساباق بەرەتىن باپكەرلەردى ءوزىمىز دايارلاۋدى قولعا الدىق.

بەسسايىستى اشتىق. ودان دا مامان جوق. بىلىكتى مامان كەلىپ ەدى، دەنساۋلىعى سىر بەرىپ، ومىرمەن ەرتە قوش ايتىستى. وزبەكستاننان ارنايى قانداس باۋىرىمىزدى شاقىرتىپ، بارلىق جاعدايىن جاساپ بەردىك تە، ول ءىنىمىز دە شاكىرت تاربيەلەۋدە ايانىپ قالىپ جاتقان جوق.

بۇگىندە ەسكەك ەسۋدەن قازاقستاننىڭ ۇشتىگىنە تالاسىپ جاتىرمىز. ماقتاناتىن جايت، قىزىلوردالىق بالالار جوكە سەكىلدى، ايتقانىڭدى بىردەن قاعىپ الادى. وسىندايدا «اتتەڭ- اي» دەپ قالامىن. سەبەبى، سول دارىندارعا ءالى دە جاعداي جاساي الماي وتىرمىن. كەي وبلىستارعا قاراپ قىزىعامىن.

قاجەت قۇرال- جابدىقتىڭ، ءتيىستى نىساننىڭ ءبارى بار. سول ءوڭىردىڭ باسشىلارى مەنەن ارتىق جۇمىس ىستەپ جاتىر. ءبىراق ءبىز بەرىلمەيمىز. ارازدانا بەرۋ دە ارتىق. ويتكەنى وبلىسىمىزدىڭ اكىمى سپورتقا از كوڭىل ءبولىپ جاتقان جوق. تەك سپورت مامانى، ەگويست رەتىندە سپورتقا كوبىرەك نازار اۋدارىلسا دەيمىن.

ءبىراق قازاقستان ازاماتى رەتىندە وزگە سالالاردىڭ دا دامۋى كەرەكتىگىن تۇسىنەمىن. كوركەم گيناستيكاعا مامان دايارلاپ، جاس گيمناسشىلارىمىزدىڭ الەۋەتىنە ءاليا يۋسۋپوۆانىڭ ءوزى جوعارى باعا بەردى. كوپتەن بەرى وبلىسىمىزدا قىزدارعا ارنالعان سپورت ءتۇرىن اشسام دەپ ارماندايتىنمىن. سول ماقساتىما قول جەتكىزدىم. ودان قالدى كوگالداعى حوككەي دە دامۋ ۇستىندە. ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىنەن مامان تارتىپ جاتىرمىز.

- ءبىر قاراعانعا، دەنە شىنىقتىرۋ ءپانى بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتقان ستۋدەنتتەر از ەمەس سەكىلدى...

- ەلىمىزدە جاستاردى قولداۋعا ارنالعان «ديپلوممەن اۋىلعا» ، «بولاشاق» دەگەن سەكىلدى باعدارلامالار كوپ. ءبىراق ولاردىڭ ناقتى مەكەنجايى كورسەتىلمەگەن. «كوش جۇرە تۇزەلەدى» دەيمىز عوي. مىسالى، ءار ماماندىق بويىنشا جوعارى وقۋ ورىندارى وبلىستارعا سۇراۋ جىبەرسىن قانشا، قانداي مامان كەرەك دەپ. ءبىز سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسى نەمەسە وزگە دە دەنە شىنىقتىرۋ پاندەرى بويىنشا ءبىلىم بەرەتىن ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن قويان- قولتىق جۇمىس ىستەۋگە دايىنبىز.

سوندا قولىندا قاعازى بار جاستار جۇمىسسىز جۇرمەيدى، ال بۇل ءوز كەزەگىندە وقۋ ورىندارى ءۇشىن ۇلكەن ابىروي. كەلىسىمشارت بويىنشا وڭىرلەرگە 5 جىلعا جىبەرىلسە بولدى. قالادى عوي ولار. وعان ارنايى باس قاتىرۋدىڭ، كوپ اقىلدىڭ دا قاجەتى جوق. وسى ارقىلى ەلىمىزدىڭ كەز كەلگەن وڭىرىندە سپورتتىڭ قاي ءتۇرىن دە قاتار

دامىتا الامىز.

- اڭگىمەڭىزگە قاراپ وتىرىپ سىزگە سۇراق قويۋدىڭ دا قاجەتى جوقتاي كورىنىپ تۇرعانى...

- ىشتەگى جانايقاي عوي. بىلتىر بوكستان الماتىدا الەم چەمپيوناتى ءوتىپ، ءتورت التىن مەدالگە يەلىك ەتتى. قوناقجايلىلىق تانىتىپ، ميللياردتاعان قارجى جۇمسالدى. ال بيىل شە؟ بۇل نە؟.. بالكىم، وليمپيادا الدىندا وسىنداي ساباق كەرەك تە شىعار. مەنىڭشە، ەندى تيمۋر اسقار ۇلى بۇعان دەيىن تەك اقشانىڭ كۇشىمەن ماسەلەنى شەشىپ كەلگەن ماماندارعا دۇرىس باعىت بەرەدى.

ەگەر قاتەنى جوندەمەسەك، ونىڭ ارتى جاقسىلىققا اپارمايدى. وتىرىك ايتقاندى جانىمىز قالاپ تۇرادى عوي. باسشىلارعا، ءتىپتى، كەيدە كەلىسىپ الىپ وتىرىك ايتامىز. مۇنىڭ ءبارى تەك قارا باستىڭ قامىن ويلاۋدىڭ كورىنىسى. سوعان قاراماستان ماقتانۋدى قويمايمىز. «لوندوندا قازاقستان 12-ورىن الىپ، الەمدى دۇرسىلكىندىردى» دەدىك. ەگەر سونىڭ بارىنە تالداپ باعا بەرسەك، سول التىندارعا ءبىز قالاي قول جەتكىزىك؟ ەكى قىتاي، ءبىر رەسەي سپورتشىسى، وزگە جۇلدەلەردە دە سولاردىڭ ۇلەسى بار. ەگەر سونىڭ ءبارىن الىپ تاستاساق، ءبىز قاي ساتىدا تۇرۋشى ەدىك؟! تاڭعالامىن. بىزدە اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىن ادام جوعارى تۇرادى. وعان ءتىل تيگىزۋگە دە بولمايدى. ونىڭ جۇرەگىندە نە جاتىر، وعان نەگە ءۇڭىلىپ كورمەيمىز؟

باسشىلىققا مايمىلدى اكەپ قويساڭ دا جۇمىس ءبىرقالىپتى جۇرە بەرەدى. ءبىراق تەك باستاپقىدا. ودان كەيىنگى كەزەڭ - قۇلدىراۋ. اۋىلدىڭ شاڭىن جۇتىپ، تەرلەپ- تەپشىمەگەن، جۇمىستى تىم ارىدەن باستاماعان ادام سول سالانى قالاي باسقارادى؟! سونان سوڭ «اناۋ ايتتى» دەگەن پرينتسيپكە جۇگىنەمىز.

مىسالى، ءبىر تانىسىم ماعان جاپونياداعى ۇردىستەردى تىزبەكتەپ ايتىپ وتىر. مەن جاپونيادا ىسساپارمەن 14 رەت بولدىم. ءبىراق وندايدى بايقاعانىم جوق. سوندا دا مەنى سەندىرمەك. سوسىن وزىنەن سۇرادىم «سەن جاپونيادا بولىپ كوردىڭ بە؟» دەپ. «جوق. اناۋ ايتتى عوي» دەيدى. مىنە، كوردىڭىز بە، بىزگە بىرەۋدىڭ، سول اناۋدىڭ ايتقانى ماڭىزدىراق تا، سەبەبى، وعان ءوزىمىزدىڭ باسىمىز جەتپەيدى. سوندىقتان انالاردىڭ ايتقانىن ازىراق تاڭداۋ قاجەت. قولىڭنان كەلمەيتىنىن بىلسەڭ، تۇر دا كەت.

ال ءبىراق ول ءۇشىن ادامعا الدىمەن باتىلدىق كەرەك. سوندا بىلەتىندەرگە بىلمەيتىندەر كەدەرگى كەلتىرمەس ەدى.

- راقمەت، اعا! ىسىڭىزگە ساتتىلىك!

 «Sport» گازەتى

ماتەريالدى سايتقا دايىنداعان: كۇنسۇلتان وتارباي