قازاقستان - بيزنەس جۇرگىزۋ ءۇشىن قولايلى ەل - ق ر قارجى ءمينيسترى
«100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارى - بۇل الەمدەگى دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋدىڭ ءورشىل جوسپارىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن مەملەكەتتى رەفورمالاۋ ستراتەگياسى.
قازاقستان ەگەمەندىك العان ساتتەن باستاپ مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەت الدىنا ەكونوميكانىڭ ەكسپورتتىق- شيكىزاتتىق ۇلگىسىنەن يننوۆاتسيالىق ۇلگىگە اۋىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتەرىن قويدى. سوڭعىسى ىشكى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە سىرتقى نارىقتاردا سۇرانىسقا يە باسەكەگە قابىلەتتى ءونىم شىعارۋدى كوزدەيدى.
قويىلعان ماقساتتاردى ىسكە اسىرۋدا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ رولىنە زور ماڭىز بەرىلىپ وتىر. شوب سالاسىن دامىتۋعا ەلباسى ۇنەمى ەرەكشە ءمان بەرىپ كەلەدى. ول قازاقستاننىڭ بارلىق قابىلدانعان ستراتەگيالارى مەن سالالىق باعدارلامالارىندا كورىنىس تاپتى.
قازاقستان ۇكىمەتى بيزنەستى قولداۋ بويىنشا جۇيەلى شارالار كەشەنىن ىسكە اسىرۋدا. 90- جىلداردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا 2030 -جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسى قابىلداندى. 2001 -جىلى قازاقستان ۇلتتىق قور قۇردى، وعان مۇناي وندىرۋدەن، ونىڭ ەكسپورتىنان تۇسكەن كىرىستەر جيناقتالادى، وسىلايشا، مۇنايعا جاتپايتىن ەكونوميكانى دامىتۋ ىنتالاندىرىلادى. قور قازاقستان ءۇشىن «قاۋىپسىزدىك كوپشىلىگە» اينالدى، ول ەلىمىزگە الەمدىك ەكونوميكا جۇيەسىنىڭ تۇبەگەيلى وزگەرۋىمەن قوسا، سوڭعى ءجۇز ەلۋ جىلدا ورىن العان ۇزاققا سوزىلعان ەڭ اۋىر داعدارىستى ساتتەرگە توتەپ بەرۋگە جاردەمدەسۋدە.
2008-2010 -جىلدارى داعدارىس جاعدايىندا ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋ قارقىنىن ساقتاپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە جاڭا وندىرىستەر مەن جۇمىس ورنىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرگەن جول كارتاسى ازىرلەندى.
ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ جاڭا تولقىنى الەمنىڭ بارلىق مەملەكەتىن شارپۋدا. مەملەكەت باسشىسىنىڭ بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورماسىن ىسكە اسىرۋ باستاماسى داعدارىسقا قازاقستاندىق جاۋاپ بولا ءبىلدى. ونىڭ اياسىندا ەلدىڭ دامۋى بويىنشا 100 ناقتى قادامدى ىسكە اسىرۋ كوزدەلگەن.
ۇكىمەت، ونىڭ ىشىندە قارجى مينيسترلىگى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا ەلدەگى ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى قولداۋ بويىنشا جاڭا ىنتالاندىرۋ شارالارىن قابىلداۋدا. ءبىرىنشى كەزەكتە، بيزنەستى دامىتۋ تەتىكتەرى تۇر.
وسى جۇمىستار اياسىندا مەملەكەتتىك جانە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورلار كاسىپورىندارىن جەكەشەلەندىرۋ ارقىلى ەكونوميكانى مەملەكەت يەلىگىنەن الۋ جۇرگىزىلۋدە. الەمدىك پراكتيكا بۇل شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتەتىنىن كورسەتتى. اسىرەسە قىزمەت كورسەتۋ بولىگىن ايتۋعا بولادى.
قارجى مينيسترلىگىنىڭ «ءبىرىڭعاي تەڭگەرىم ۇستاۋشى» جوباسىنىڭ اياسىندا مەملەكەتتىك ورگانداردى عيماراتتار مەن اۆتوماشينالاردى ۇستاۋ جانە ولارعا قىزمەت كورسەتۋ بويىنشا ولارعا ءتان ەمەس فۋنكتسيادان بوساتۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلدى: عيماراتتار مەن اۆتوتۇراقتار مەملەكەتتىك مۇلىك جانە جەكەشەلەندىرۋ دەپارتامەنتىنە بەرىلەدى، سوسىن ولارعا قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن جەكە بيزنەستى تارتادى. مۇنداي سەرۆيستىك ۇلگى، ءبىر جاعىنان، بيزنەس الاڭىن كەڭەيتە تۇسەدى. ەكىنشى جاعىنان مەملەكەتتىك قاراجاتتى ەلەۋلى ۇنەمدەيدى. مىسالى، اقتوبە، اتىراۋ، قىزىلوردا، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارىندا، استانا مەن الماتى قالالارىندا م م ج د عيماراتتار مەن اۆتوماشينالار قىزمەتىن كورسەتۋ بويىنشا جەكە بيزنەس سۋبەكتىلەرىنەن سوماسى 29,5 ميلليون تەڭگە بولاتىن قىزمەتتەردى (عيماراتتارعا كەشەندى قىزمەت كورسەتۋ، كۇزەت، كولىك قىزمەتتەرى) ساتىپ الدى. بۇل ءبىر جىل بۇرىن وسى ماقساتتا مەملەكەت جۇمساعان قاراجاتتان 20 پايىزعا تومەن.
قارجى مينيسترلىگىنىڭ بۇل تاجىريبەسىن تاياۋ ۋاقىتتا باسقا مەملەكەتتىك ورگاندار دا قولدانادى دەپ جوسپارلانۋدا.
وسىلايشا، مەملەكەت ءوز شىعىندارىن قىسقارتۋدان ۇتىپ قانا قويماي، شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە جۇمىس بەرەدى. ناتيجەسىندە، بۇل جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ قۇرىلۋى مەن بيۋدجەتكە سالىق تۇرىندەگى قوسىمشا تۇسىمدەرگە اكەلەدى.
بۇدان باسقا، قارجى مينيسترلىگى سىرتقى ەكونوميكالىق قىزمەت قاتىسۋشىلارى ءۇشىن پروتسەدۋرالاردى جەڭىلدەتۋ جانە اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى قىسقارتۋ ءۇشىن تاۋارلاردى ەلەكتروندىق ماعلۇمداۋ بويىنشا زاڭنامالىق بازا ازىرلەگەن. سونىمەن قاتار سالىق جانە كەدەن جۇيەلەرىن بىرىكتىرۋ جانە ەكسپورتتاۋشىلار مەن يمپورتتاۋشىلار ءۇشىن «ءبىر تەرەزەنى» قۇرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە.
قارجى مينيسترلىگى كەدەندىك تازالاۋدىڭ «پوستفاكتۋم» رەجيمىن ەنگىزۋ بويىنشا ۇسىنىستار دايىنداعان. ءبىزدىڭ ساراپشىلارىمىز ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ كەدەندىك كودەكسى جوباسىنا ءتيىستى تۇزەتۋلەرىن جولداپ ۇلگەردى.
قارجى مينيسترلىگىنىڭ «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىن ىسكە اسىرۋ اياسىنداعى جۇمىسىنىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى باعىتى - اقشانى زاڭداستىرۋ پروتسەدۋراسىن جەڭىلدەتۋ جانە تابىس پەن شىعىنداردىڭ جالپىعا ورتاق ماعلۇمدالۋىن ەنگىزۋگە دايىندىق بولدى. پارلامەنت ەل ەكونوميكاسىنا اقشانى تەز، قاراپايىم ءارى سەنىمدى قايتارۋدىڭ ودان دا قولايلى جانە تارتىمدى جاعدايلارىن قاراستىراتىن زاڭدى قابىلدادى.
وسىلايشا، ازاماتتار ءوز اقشاسىن قاراجاتتى بانك شوتتارىنا ولاردى ساقتاۋ، جيناۋ تولەمدەرى مىندەتتەمەلەرىنسىز زاڭداستىرا الادى. ياعني زاڭداستىرعان قاراجاتتى قانداي دا ءبىر سانكتسيالارسىز ءوز بىلگەنىنشە جانە شەكتەۋسىز پايدالانۋ مۇمكىندىگى بولادى. اقشانى زاڭداستىرۋدىڭ ەكىنشى نۇسقاسى - بانك شوتتارىنا ەسەپتەۋسىز سالىناتىن «دەكلاراتيۆتىك فورما» . بۇل جاعدايدا ازاماتتار زاڭداستىرۋ ءۇشىن مالىمدەلگەن سومانىڭ 10 پايىزىن تولەۋى ءتيىس.
مۇلىكتى زاڭداستىرۋدىڭ ءتارتىبى دە ايتارلىقتاي جەڭىلدەتىلگەن. ەندى جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك كىرىستەر ورگاندارىنا زاڭداستىراتىن مۇلىك ءۇشىن اتالعان دەكلاراتسيانى ۇسىنۋ جەتكىلىكتى. زاڭداستىرۋ كوميسسيالارى يەلەنۋ قۇقىعى ءتيىستى تۇردە رەسىمدەلمەگەن قۇجاتتارمەن عانا جۇمىس ىستەيدى. شەتەلدىك مۇلىككە كەلەتىن بولساق، ونى زاڭداستىرۋ دا رەسمي تۇردە جاريالانعان بولاتىن. ءبىراق بۇل مۇلىكتىڭ باعاسىنىڭ 10 پايىزى مىندەتتى تولەنۋى ءتيىس. بۇل رەتتە مۇلىكتىڭ باعاسىن ازاماتتىڭ ءوزى ءمالىم ەتەدى.
ءىس جۇزىندە، زاڭداستىرۋ - قازاقستان ءۇشىن تابىستار مەن شىعىنداردى جالپىعا ورتاق ماعلۇمداۋ داۋىرىنە ءوتۋ بويىنشا دايىندىق جۇمىسى. بۇل سونداي- اق ۇلت جوسپارىندا قاراستىرىلعان (42- قادام). ول 2017 -جىلى مەملەكەتتىك مەكەمەلەر مەن ۇلتتىق كومپانيالار قىزمەتكەرلەرىنىڭ دەكلاراتسيا تاپسىرۋىنان باستالادى. دەكلاراتسيالاردى قر- نىڭ بارلىق ازاماتتارى تاپسىراتىن ەكىنشى كەزەڭ 2020 -جىلى باستالادى.
مەملەكەت ازاماتتاردىڭ ءوز اكتيۆتەرىن كولەڭكە اينالىمنان شىعارىپ، زاڭداستىرۋعا جانە الداعى ۋاقىتتا قۇقىقتىق الاڭدا جۇمىس ىستەۋگە سوڭعى مۇمكىندىك بەرىپ وتىر.
تۇتاستاي العاندا، قازاقستاندا بيزنەستى جۇرگىزۋ ءۇشىن قولايلى جاعدايلار جاسالعان. كەز كەلگەن نيەت ءبىلدىرۋشى ادام كاسىپكەرلىكتە ءوز مۇمكىندىكتەرىن ىسكە اسىرا الادى. بۇل رەتتە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا كاپيتال مەن جۇمىس كۇشىنىڭ ەركىن قوزعالىسى قاراستىرىلعان. ياعني، ەگەر نارىقتاعى بوس تاۋاشالاردى ءبىزدىڭ بيزنەسمەندەرىمىز قولعا الماسا، ولاردى ەاەو بويىنشا كورشى ەلدەردىڭ كاسىپكەرلەرى باسىپ الادى.
ق ر قارجى ءمينيسترى ب. سۇلتانوۆ
