قازاقستان عارىش سالاسىندا تۇبەگەيلى جەتىستىكتەرگە جەتۋ ءۇشىن زىمىراندى-عارىشتىق ماشينا جاساۋ ءوندىرىسىن قالىپتاستىرۋى قاجەت - ءو. قاسىموۆ
بۇل پىكىردى قازاقپارات تىلشىسىنە ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، «اەروعارىشتىق جانە ارنايى ماشينا جاساۋ» ارنايى كونسترۋكتورلىق بيۋروسىنىڭ جەتەكشىسى ءومىرزاق قاسىموۆ ءبىلدىردى.
«جاھاندىق عارىشتانۋدىڭ زاماناۋي دامۋ كەزەڭىندە عارىش كەڭىستىگىن يگەرۋ ءۇشىن بىرىگىپ جۇمىس جاساۋ ۇردىستەرى جىلدان-جىلعا كۇشەيىپ كەلەدى. جۇرگىزىلىپ جاتقان ورتاق عارىشتىق باعدارلامالاردىڭ سانى كوبەيۋدە. ال سول باعدارلامالارعا قازاقستان دا قاتىسۋ ءۇشىن بارلىق ارەكەتىن جاساۋدا. قازاقستاننىڭ بولاشاق جوسپارلارى عارىش كەڭىستىگىن تەك بەيبىت تۇردە عانا يگەرۋگە باعىتتالعان. وسىنىڭ دالەلى رەتىندە ىسكە قوسىلعان قازاقستاندىق عارىش كەشەنىن، ونىڭ ىشىندە عارىشتاعى اپپاراتتارىن باسقارۋعا ارنالعان ينفراقۇرىلىمدى جانە جەر توڭىرەگىندەگى ەكى تەلەبايلانىستىق جانە ەكى جەردى قاشىقتان باعدارلايتىن كەڭىستىكتىكتى كورە الۋ مۇمكىندىگى ورتا جانە ءدال دارەجەدەگى عارىشتىق اپپاراتتاردى ايتسا بولادى»، - دەدى ول.
عالىم ءوز سوزىندە تاياۋدا عانا حالىقارالىق عارىش ستانساسىنا ون كۇندىك ءىس ساپارعا قازاقتىڭ ءۇشىنشى، ال ەگەمەن قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى عارىشكەرى ايدىن ايىمبەتوۆ بارىپ كەلگەنىن اتاپ ءوتتى.
«ول ءىس ساپار بارىسىندا ماڭىزدىلىعى جوعارى عىلىمي تاجىريبەلەردىڭ العاشقى قادامدارىن اتقاردى. بولاشاقتا كەلەسى قازاقستاندىق عارىشكەرلەردىڭ عارىشتىق ساپارعا ۇزاق مەرزىمگە بارۋى مۇمكىن بولعان جاعدايدا ولار ەل ەكونوميكاسىنا قاجەتتى تالاي عىلىمي جۇمىستاردى اتقاراتىنى داۋسىز»، - دەدى ءو. قاسىموۆ.
ونىڭ پايىمىنشا، قازاقستان عارىش سالاسىندا تۇبەگەيلى جەتىستىكتەرگە جەتۋ ءۇشىن زىمىراندى-عارىشتىق ماشينا جاساۋ ءوندىرىسىن قالىپتاستىرۋى قاجەت. بۇعان قوسا، استاناداعى سالىنىپ جاتقان عارىشتىق اپپاراتتاردى قۇراستىرۋ ءوندىرىسى زاماناۋي عارىشتىق تەحنولوگيالاردى يگەرىپ، الەمدىك دەڭگەيدە دامۋى ءۇشىن حالىقارالىق زىمىراندى تەحنولوگيانى قاداعالايتىن كوميتەتكە مۇشە بولىپ كىرۋ اۋاداي قاجەت. بۇل كوميتەتكە مۇشە بولىپ كىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ وزىندىك مەنشىكتى قالىپتاسقان زىمىراندىق تەحنولوگياسى بولۋى شارت. قازىرگى كەزدە وسى كوميتەتتىڭ مۇشەلەرى ءوزارا تەحنولوگيا الماسىپ، ءبىر-بىرىنە زىمىراندى-عارىشتىق تەحنيكانىڭ فۋنكتسيونالدىق مودۋلدەرىن بەرە الادى. ال مۇشە ەمەس مەملەكەتتەرگە بۇل مودۋلدەردى «ەكى ماقساتتا پايدالانۋ» دەگەن سىلتاۋمەن بەرۋگە تىيىم سالىنعان.
«نەگىزىندە كەڭەس وداعى كەزىندە زىمىراندىق تەحنولوگيا قازاقستان جەرىندە، پەتروپاۆل اۋىر ماشينا جاساۋ زاۋىتىندا بولعان جانە دە سول تەحنولوگيالىق قۇجاتتار ءالى دە ساقتالعان. ال ۇكىمەت تاراپىنان تاپسىرىس بولعان جاعدايدا وسى تەحنولوگيانى قايتادان يگەرىپ دامىتۋعا قازاقستاندا زىمىراندىق تەحنولوگيا بويىنشا كونسترۋكتورلىق جانە وندىرىستىك تاجىريبەسى جانە قابىلەتى بار ماماندار بار»، - دەدى پروفەسسور.
ونىڭ سوزىنە قاراعاندا بۇگىندە استانا قالاسىندا قوعامدىق تۇردە قۇرىلعان «اەرو-عارىشتىق جانە ارنايى ماشينا جاساۋ» ارنايى كونسترۋكتورلىق بيۋروسىنىڭ جۇمىسىن جۇرگىزۋگە بىرنەشە ماماندار، ونىڭ ىشىندە تاياۋ جانە شالعاي مەملەكەتتىك اەروعارىشتىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ تۇلەكتەرى دە، ات سالىسۋدا. كونسترۋكتورلىق بيۋرونىڭ العاشقى ماقساتى - قاتتى وتىندى شاعىن زىمىران تەحنولوگياسىن يگەرۋ. ال كەلەسى ماقسات - الدىمەنەن ءبىر ساتىلى، ودان كەيىن ەكى جانە ءۇش ساتىلى، باسقارۋ جۇيەسى جوق جانە بار، قاتتى وتىندى شاعىن زىمىرانداردىڭ، ولاردى ۇشىراتىن ستارتتىق شاعىن پلاتفورمالاردىڭ كونسترۋكتسيالارىن جوبالاپ، وندىرىسكە ەنگىزىپ، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ العاشقى زىمىرانىن ءساتتى ۇشىرۋ.
«وسى جوسپارلاردىڭ ماڭىزدىسى - مولتەك، نە بولماسا، نانو عارىشتىق جەر سەرىكتەرىن، تۇراقتى تۇردە، جەرگە تاياۋ وربيتاعا جەتكىزىپ تۇراتىن شاعىن عارىش ايلاعىن - ميني كوسمودرومدى ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىرۋ. قازىرگى كەزدە عارىش سالاسىندا ارەكەت جاساپ جاتىرعان شەت ەلدىك مامانداردىڭ باسىم كوپشىلىگى وسى نانو عارىشتىق اپپاراتتارعا اسا نازار بولۋدە. البەتتە، بۇل جوسپارلار اجەپتاۋىر ەڭبەكتى، ارەكەتتى قاجەت ەتەدى. ءبىراق «شەشىنگەن سۋدان تايىنباس» دەگەن، وسى جوسپاردى ىسكە اسىرۋعا قازاقتىڭ زىمىراندى-عارىش سالاسىنداعى مامان جاستارى دايىن وتىر دەسە دە بولادى. تاعى دا ءبىر ايتاتىن جاعداي - وسى زىمىراندى-عارىش سالاسىندا ماماندار دايىندايتىن ارنايى كاسىبي جابدىعى جانە كاسىبي ماماندارى بار وقۋ ورىنىن اشۋ قاجەت»، - دەدى ءو. قاسىموۆ.
اۆتور: مارلان جيەمباي
