وربۇلاق شايقاسى: اڭىز با، اقيقات پا؟

استانا. قازاقپارات - «تويدىڭ بولعانىنان بولادىسى قىزىق» دەۋشى ەدىك قوي. بۇل جولى بولادىسى دا، بولعانى دا، بولعاننان كەيىنگىسى دە قىزىق بولدى.

 قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى اياسىندا 2 -قازان كۇنى تالدىقورعان قالاسىندا وتكەن «وربۇلاق شايقاسىنىڭ» رەكونسترۋكتسيالىق قويىلىمىن ايتامىن. ءسىز ول تويدا بولىپ پا ەدىڭىز؟ بولماساڭىز، بار قىزىقتان قۇر قالىپسىز. دەگەنمەن، وكىنبەڭىز! تاريحي شايقاستىڭ كۋاسى بولۋعا بارعان ءبىر توپ بلوگەر مەن جۋرناليستەردىڭ اراسىندا مەن دە بولدىم. ەندەشە، كورگەن قىزىقتارىم مەن سول ساتتەن العان اسەرىم جايلى ءبىراز سىر شەرتەيىن.

الدىمەن قىسقاشا مالىمەت. كىم ۇيىمداستىردى؟ يدەيا اۆتورى كىم؟ جوسپاردىڭ ىسكە اسۋىنا كىمدەر سەپتىگىن تيگىزدى؟ بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابىن وسى شارانىڭ باسى- قاسىندا جۇرگەن ەراسىل تولىمبەك ۇلى ايتىپ بەرگەن بولاتىن. ول جىگىتتىڭ ايتۋىنشا، شارانىڭ وتۋىنە سەبەپكەر بولعان جانە يدەيانى جۇزەگە اسىرعان - الماتى وبلىسى جاستار ساياساتى باسقارماسىنىڭ باسشىسى الپىسبايەۆ رۋستام الي ۇلى. سونداي- اق اتالمىش مەرەكەنىڭ ويداعىداي وتۋىنە مەكەمەدەگى بارشا قىزمەتكەرلەر ات سالىسقان. بۇل جوبا جوعارى دەڭگەيدە ءوتۋى ءۇشىن جاستاردىڭ ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىنا بىلەك سىبانا كىرىسكەندەرى كورىنىپ- اق تۇر. 4 ايدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان دايىندىق جۇمىستارى وڭ ناتيجە بەرىپ، ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ەڭبەگى اقتالدى.

ال، ەندى قويىلىم جايلى ءسوز قوزعايىن. و باستا «وربۇلاق شايقاسى» جايلى الەۋمەتتىك جەلىلەردە «50 مىڭ قالماققا 600 قازاقتىڭ تويتارىس بەرۋى مۇمكىن ەمەس، ول ءجاي اڭىز، قازاقتاردىڭ قوسىپ ايتاتىن ادەتى عوي، بارىپ تۇرعان فانتاستيكا» دەگەن سەكىلدى اڭگىمەلەر ايتىلعان بولاتىن. الايدا، ءبىز كورگەن شايقاستان كەيىن قازاقتاردىڭ قالماقتارعا اسقان ەرجۇرەكتىكپەن قارسى تۇرعانىنا رياسىز سەنۋگە بولادى. يپپودرومداعى جازىق الاڭعا 50 مىڭ ادام شىقپاعانى انىق. ءبىراق، 100 گە جۋىق جىلقى جانە 600 گە تارتا ادام قاتىستى دەگەن دەرەك راس. ونىڭ ءوزى العاش رەت كورەرمەنگە جول تارتىپ وتىرعان قويىلىم ءۇشىن از ەمەس دەپ ويلايمىن. ءجا، سان ماڭىزدى ەمەس، ەڭ باستىسى ساپا عوي. قىزىق جەرىن جازايىن.

قويىلىمنىڭ باسىندا تىپ- تىنىش جاتقان اۋىلعا قالماقتار كەپ قىرعىن ساپ كەتكەن كەزدە وتقا ورانعان كيىز ءۇي، شۇرقىراپ جىلاعان بالا، جان ۇشىرا ايقايلاعان ايەلدى كورىپ، دەنەمىزدەن توك ءجۇرىپ وتكەندەي بولدى. كوزىمىزگە ەرىكسىز جاس كەلدى. ودان كەيىنگى ەپيزودتا جوڭعارلارعا قارسى ات ۇستىندە اتويلاپ كەلە جاتقان باتىرلارىمىزدى كورىپ، جىگەرلەنە تۇستىك. جۇرەگىمىز تۋلاپ، قويىلىم ەكەنىن ءبىلىپ تۇرساق تا، شىن سوعىس بوپ جاتقانداي قازاقتارعا جان- تانىمىزبەن بەرىلە بولىسىپ تۇردىق. ال، سوڭعى بولىمدە جوڭعارلاردان جەڭىلىس تابايىن دەپ جاتقان ساتتە جالاڭتوس باتىر ءوز اسكەرىمەن كەپ جەتكەندە ءبىز دە ەكى وكپەمىزدى قولىمىزعا ۇستاپ الاڭعا قاراي جۇگىرە جازدادىق. قويىلىمنىڭ سوڭىندا شايقاسقا قاتىسقان باتىرلاردىڭ ءبىرىنىڭ ءرولىن سومداعان جاس اكتەر اسىلحان تولەپوۆ كوك بايراعىمىزدى بيىكتە جەلبىرەتىپ « ءبىز جەڭدىك» دەپ ايقايلاپ جەتكەندە، ەرەكشە تەبىرەنىسكە تۇسكەنىمىزدى جاسىرۋعا بولماس. سول مەزەتتە ەل باسىنا كۇن تۋا قالعان جاعدايدا، ەشكىمنىڭ قاراپ قالماسىن ءتۇسىندىم. دەمەك، قويىلىمنىڭ ءتۇپ ماقساتى دا سول: جاس ۇرپاققا حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار باتىرلارىنىڭ ەرلىگىن ناسيحاتتاۋ، شايقاستى تاماشالاعان ءار قازاقتىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن، ۇلتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ. ەندەشە، ماقسات ورىندالدى دەپ ايتا بەرسەك تە بولادى. باسقاسىن قايدام، ءوز باسىم قويىلىمنان كەرەمەت اسەر الىپ، رۋحتانىپ قاتتىم. «اتتەگەن- اي» دەگەن تۇستارى بولمادى ەمەس، بولدى، ارينە. بىتكەن ىسكە سىنشى كوپ. سىن ايتىپ، ءمىن تاعۋشىلار تابىلا جاتار. دەگەنمەن، داتتاۋ ءۇشىن بارعان جوقپىز. ماقتامايمىز دا! تەك ماقتانامىز!

ەلىمىزدى، جەرىمىزدى قاسىق قاندارى قالعانشا قورعاپ، ۇلان- عايىر اتىراپتى بىزگە ميراس ەتىپ كەتكەن بابالار رۋحىنا مىڭ تاعزىم! تاۋەلسىزدىگىمىز تۇعىرلى بوپ، بەيبىت كۇننىڭ استىندا تاتۋ- ءتاتتى عۇمىر كەشە بەرەيىك! ەندى ەشقاشان شايقاس بولماسىن... اللا تاعالا ماڭدايىمىزعا تەك «قويىلىم» كورۋدى عانا جازسىن.

 ريزا شايقاق

فوتو: جەڭىس ىسقاباي

ult.kz