قازاق-قىتاي ساراپشىلارىنىڭ فورۋمى

استانا. قازاقپارات - كەشە استانادا قازاقستان پرەزيدەنتى جانىنداعى ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى وكىلدەرىنىڭ باستاماسىمەن «قازاقستان-قىتاي ساراپتامالىق فورۋمى» بولىپ ءوتتى. جيىنعا الىس-جاقىن شەت مەملەكەتتەردىڭ ساياسي-ەكونوميكالىق باعىتتاعى بىلىكتى ساراپشى ماماندارى مەن ساياساتتانۋشىلارى قاتىستى.

ەستەرىڭىزدە بولسا، بۇعان دەيىن ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قىتايعا جاساعان ساپارىن قورىتىندىلاۋعا قاتىستى و ك ق- دە وتكەن بريفينگتە ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ەرلان قارين: -  قوس ەل مەملەكەت باسشىلارىنىڭ باستاماسىمەن جاسالىپ جاتقان سان ءتۇرلى دەڭگەيلى كەلىسىمشارتتار مەن ءارقيلى مەموراندۋمدار سانى سوڭعى جىلدارى ارتىپ كەلەدى. ءتىپتى، ەكى ەل باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋلەرى دە جيىلەي تۇسكەن. مۇنىڭ استارىنان قازاق-قىتاي قاتىناسىنىڭ زاماناۋي ۇلگىگە ساي قالىپتاسىپ جاتقانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس.

وسىعان وراي، ءبىز ەكى ەل ساراپشىلارىنىڭ باسىن قوسىپ، ارنايى وتىرىس وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. وعان قازىردىڭ وزىندە ءبىزدىڭ ەل مەن قىتايداعى ايگىلى اكادەميالار مەن ساراپتاما ورتالىقتارىنىڭ ساراپشىلارى، تانىمال تۇلعالارى جانە ەكى ەل قاتىناسىن زەرتتەپ، تالداۋ ءىسىنىڭ ۇزدىك ماماندارى قاتىساتىندىعىن راستاپ ۇلگەردى، -  دەپ مالىمدەگەن بولاتىن.

فورۋم بارىسىندا قازاقستان-قىتاي قارىم-قاتىناسىنداعى باسىم باعىتتار، «جىبەك جولىنىڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋى» جوبالارى مەن «نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ بولاشاعى، سونداي-اق، حالىقارالىق جانە ايماقتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلاندى. كەزدەسۋگە قىتايداعى جەتەكشى «اقىل-وي» ورتالىعىنىڭ -  قىتايدىڭ قازىرگى حالىقارالىق قارىم-قاتىناستار مەن عىلىمدار اكادەميالارى مەن شاڭحاي حالىقارالىق زەرتتەۋلەر اكادەمياسىنىڭ وكىلدەرى، سونىمەن قوسا، قازاقستان اۋماعىندا جۇمىس ىستەيتىن قىتاي كومپانيالارىنىڭ وكىلدەرى، بەلگىلى قازاقستاندىق ساراپشىلار مەن وتاندىق جەتەكشى ينستيتۋت وكىلدەرى جانە ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى قاتىستى.

سونداي-اق، شارا شەڭبەرىندە قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى جان حانحۋەي: «ءبىز قازىرگى ۋاقىتتا كوپتەگەن كەلىسىمدەرگە قول جەتكىزدىك. وندىرىستىك قۋات بويىنشا بيىل 40 ميلليارد دوللاردىڭ بىرلەسكەن جوبالارى باستالدى. مۇنداي بۇرىن-سوڭدى ەشبىر ەلدەر اراسىندا بولماعان، بۇل تەك قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا مۇمكىن بولۋدا. بۇل ءبىزدىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسىمىزدىڭ ماڭىزدىلىعىن بىلدىرەدى. ءبىز جاقىن ارادا سىزدەردىڭ پرەمەر-مينيسترلەرىڭىزدىڭ ءبىزدىڭ ەلگە رەسمي ساپارىن كۇتۋدەمىز. ءبىز ول ساپارعا دايىندالۋدامىز. اتالعان ساپار بارىسىندا ءبىز تاعى دا جەمىستى جۇمىستار اتقارىپ، ءبىرقاتار ماڭىزدى قۇجاتتارعا قول قويامىز دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. مەن بۇل سومانى 50 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن كوتەرەمىز دەپ سەنەمىن. وزگە ەلدەر بىزگە قىزىعا قارايدى»، -  دەدى اعىنان جارىلا.

ەلشى فورۋم بارىسىندا ەكى ەل قارىم-قاتىناسىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن ءبىرقاتار قيىندىقتارعا دا سوقپاي كەتپەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ءبىرىنشى كەزەكتە بۇل كەدەرگىلەر ۆيزا راسىمدەۋدىڭ قيىنشىلىقتارىنا بايلانىستى تۋىنداپ وتىر. «ماۋسىم ايىندا ءبىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ بەيبىت يدەيالارى فورۋمىن وتكىزدىك. قىتاي ەلشىلىگىنىڭ اتىنان ازيا ەلدەرىنىڭ عالىمدارىن، ساياسي قايراتكەرلەرىن شاقىرتتىق. ءبىراق، ۆيزا ءۇشىن ولاردىڭ كوپشىلىگى كەلە المادى. ءبىز كامبودجا حانزاداسىنا دا شاقىرتۋ جولدادىق. ول ارنايى ۆيزا راسىمدەۋ ءۇشىن بەيجىڭگە كەلگەن، الايدا، سوندا دا رۇقسات الا المادى. ءبىزدىڭ باسشىلىق ۆيزا ءراسىمىن جەڭىلدەتۋ بويىنشا ءىس-شارالار جوسپارىن بەكىتتى، دەگەنمەن، جاعداي ءالى وڭالا قويعان جوق»، -  دەدى جان حانحۋەي.

راۋشان ءتاۋىرحان قىزى،

جۋرناليست.

«ەگەمەن قازاقستان گازەتى»