ءۇندىستاندىقتار قالىڭدىق تابا الماي الەك
سادحۋرام بەرۆال - ءۇندىستاننىڭ سولتۇستىگىندەگى حاريانا شتاتىنىڭ تۇرعىنى. مۇنداعى جۇرت وتباسىندا قىزدان گورى ۇلدىڭ بولعانىن قالايدى. ءسويتىپ دۇنيەگە كەلەتىن قىزدار سانى ازايا تۇسكەن. سول سەبەپتى جاقىن ماڭايدان قالىڭدىق تابا الماعان سادحۋرام 10 جىل بۇرىن جان جارىن 2700 شاقىرىم جەردەگى كەرالا شتاتىنان الىپ كەلىپتى. ايەلىنىڭ ەسىمى - انيتا. ولار ەكى ءتۇرلى تىلدە سويلەيدى. ادەت- عۇرىپتارى دا وزگەشە. دەگەنمەن، بۇل ەرلى- زايىپتىلار ءۇشىن كەدەرگى ەمەس. بۇگىندە ءۇندىستاندا جاستاردىڭ وسىعان ۇقساس نەكە قيۋ جاعدايلارى ءجيى كەزدەسەدى.
انيتا، جەرگىلىكتى تۇرعىن: - مەنىڭ اكەم قاتەرلى ىسىكتەن كوز جۇمدى. وتباسىم جۇپىنى تۇراتىن. ال مەنى تۇرمىسقا بەرۋ ءۇشىن اقشا كەرەك بولدى. بىزدە، ارينە، ونداي جاعداي بولعان جوق. ال سادحۋرام مەن ونىڭ جاقىندارى ەش نارسە تالاپ ەتپەدى. حاريانا شتاتىندا قىزداردىڭ ازدىعى انىق بايقالادى. مۇندا 6 جاسقا دەيىنگى 1000 ۇلعا 834 قىز بالادان كەلەدى. وكىنىشتىسى، قىزعا جۇكتى ەكەنىن بىلگەن انا جاساندى تۇسىك جاساتادى. سول سەبەپتى 1994 -جىلى جەرگىلىكتى بيلىك بولاشاق ءسابيدىڭ جىنىسىن انىقتايتىن مەديتسينالىق تەكسەرۋلەر جۇرگىزۋگە تىيىم سالعان. دەي تۇرعانمەن، بۇگىندە ەلدە ونداي سىناقتاردى جاسىرىن وتكىزەتىن ارنايى ورىندار جەتىپ ارتىلادى. ءتىپتى مۇنداي قىزمەت تۇرلەرى شالعاي اۋىلداردا دا بار.
وم پراكاش، جەرگىلىكتى تۇرعىن: - مەنىڭ اۋىلىمدا وتباسىن قۇرۋ جاسىنا جەتكەن 200-250 دەي ەر بالا وزىنە قالىڭدىق تاپپاي الەك. سول سەبەپتى ولاردىڭ اتا- اناسى ۇلدارىنىڭ بولاشاق جارىن ءۇندىستاننىڭ باسقا ءبىر بولىگىنەن ىزدەۋگە ءماجبۇر. ءۇندىستاندا ۇلدارعا باسىمدىق بەرىلۋىنە ەكونوميكالىق جاعداي سەبەپ. ويتكەنى قىز بالانى تۇرمىسقا بەرگەن اتا- انا اقشا مەن التىننان بولەك جاساۋىنا توڭازىتقىش نە موتوتسيكل سەكىلدى سىيلىق قوسۋى ءتيىس. نەگىزى جەرگىلىكتى بيلىك بۇل داستۇرگە تىيىم سالعان. ءبىراق جۇرت سالتتى بۇزعىسى جوق. سونداي- اق قىزدارىن كۇيەۋگە بەرگەن اتا- انا قارتايعان شاعىندا قاراۋسىز قالامىز با دەپ تە قاۋىپتەنەدى ەكەن.
سريدجا بەرۆال، بانك قىزمەتكەرى: - مۇنداعى ەركەكتەر وزدەرىن رادجا سەكىلدى سەزىنەدى. قىز تۋدى دەگەن حابار ەشكىمدى قۋانتپايدى. ال دۇنيەگە ۇل كەلدى دەگەندى ەستىگەن وتباسى حالىققا لاددۋ، دجالەبي سەكىلدى تاتتىلەر تاراتىپ، توي تويلايدى. بۇل جاعدايدى بۇگىندە قىز تاربيەلەپ وتىرعان اتا- انا ۇتىمدى پايدالانۋدا. ولار بولاشاق كۇيەۋ جىگىتتى قىزمەتى مەن جالاقىسىنا قاراي تاڭدايتىن بولعان. ال قىزدار مەن قالىڭدىقتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن ءتىپتى تابىس كوزىنە اينالدىرعان جەڭگەتايلار دا بار. ولار بويجەتكەندەردى جاقسى جۇمىس پەن كۇيەۋ تاۋىپ بەرەمىز دەپ الداپ، ۇرلاپ اكەتىپ، كەيىننەن قالىڭدىق ىزدەگەن جىگىتتىڭ وتباسىنا ساتىپ جىبەرۋدى كاسىپكە اينالدىرعان.
جاگماتي سانگۆان، قوعام قايراتكەرى: - قاسكويلەردىڭ تورىنا تۇسكەن قىزداردىڭ ەشكىمى جوق. قىلمىسكەرلەردى قىزىقتىراتىنى دا وسى. بەيشارالاردى كەيىننەن كۇيەۋى دە، ساتىپ العان وتباسىنىڭ وزگە مۇشەلەرى دە ادام سانامايدى. ولار ۇيگە تۇسكەن كەلىندى ءۇي شارۋاسىنىڭ قىزمەتكەرى سانايدى. ستاتيستيكاعا كوز جۇىگرتسەك، 2013 -جىلى 15 پەن 30 جاس ارالىعىنداعى قىز- كەلىنشەكتەردىڭ %25 ى ۇرلانىپ، كەيىننەن قالىڭدىق رەتىندە ساتىلعان ەكەن جانە بەلسەندى توپ وكىلدەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، بۇل كورسەتكىش جىل سايىن ارتىپ بارادى.
اۆتورلارى: جۇلدىز اتاگەلديەۆا، اسەت تولىبايەۆ
