نازيرا بايىربەك. شەكارا
بىلسە، ادام ءومىرىنىڭ سوڭعى كۇندەرىن بەيقام وتكىزەر مە ەدى؟.. ءسىرا دا، ويتپەس ەدى. اكەمنىڭ ورنىنا اكەدەي بولا بىلگەن مەنىڭ قايىن اتام، جان جارىمنىڭ اكەسى الماسبەك شايماردان ۇلى دا قىتايعا كەتپەس ەدى. ءيا، ءومىر مەن ءولىمنىڭ شەكاراسى بەلگىلى بولسا، ءوزىنىڭ سوڭعى كۇندەرىندە شەكارا اسىپ شىقپاس ەدى... ءوزىم سولاي ويلايمىن. اتامدى ەرەكشە قۇرمەتپەن جاقسى كورگەندىكتەن. ءبىزدىڭ ءار ءسات اۋلەتىمىزدىڭ ۇلكەنىن، كوڭىلى داريا، پەيىلى دارحان اتامىزدى قۋانتقىمىز كەلىپ تۇراتىنىمىز سەكىلدى، ول كىسىنىڭ دە ءبىزدى، ۇل- قىزدارى مەن كەلىندەرىن، نەمەرەلەرىن قيماس سەزىممەن جاقسى كورگەنىنە سەنگەندىكتەن...
ءيا، اتامدى ەرەكشە قۇرمەت تۇتاتىنمىن. مەن كەلىن بولىپ تۇسكەن شاڭىراقتىڭ ۇلكەنى، قايىن اتام بولعانى ءۇشىن عانا ەمەس. سوناۋ قىتايدا تۋىپ، ءومىرىنىڭ ەڭ ءبىر جالىندى شاقتارىن التايدا وتكىزسە دە، بەلدى بەكەم بۋىپ، تۋعان وتانى - قازاقستانعا كوشىپ كەلگەنى ءۇشىن. ۇلتتىق سالت- داستۇرىنە قىلاۋ تۇسپەگەن قازاقي تىرشىلىككە ۇيرەنسە دە، ءوز جولىنان اجىراپ قالا جازداعان، ورىستانعان قازاقستاندىق ورتانىڭ سالعان اۋىرتپالىقتارىنا كونگەنى ءۇشىن.
تۋىستارىنىڭ الدى بولىپ اتامەكەنگە ورالعان اتام اۋەلى الماتىنىڭ ىرگەسىندەگى ءبىر اۋىلعا تابان تىرەپ، سول جەردەن ءۇي الىپ، اتاكاسىپپەن شۇعىلدانۋعا ارەكەت قىلىپتى. 2001 -جىلدىڭ ساۋىرىندە. الايدا، «مالىڭدى جايما»، «ويتپە، بۇيتپە» دەپ، اينالادان قىسىم كورسەتكەن ورىستاردىكىن زاڭ دەپ ۇعىپ، ۇلان عايىر قازاق جەرىنىڭ بىرنەشە قيىرىن ارالاپ، قونار جەر ىزدەيدى. ءسويتىپ، اقىرى كوكشە وڭىرىنە، بۋراباي جاقتاعى شاعىن اۋىلعا قونىس تەبەدى.
قىزىعى، سول اۋىلدىڭ قازىرگى اتى دا - اتامەكەن. مەن كەلىن بولىپ تۇسكەن اۋلەتتىڭ ىزدەپ كەلگەن جەرى مىنە وسى دەگەندەي، اۋىل اتىن قازاقشالاعاندا دا ادەمى ات بەرىلە قالىپتى. كەيىن بۇل اۋىلعا باسقا دا ازاماتتار كوشىپ كەلدى. قىتايدان، ماڭعوليادان... ءسويتىپ، جەرگىلىكتى حالىقپەن ارالاسىپ، ورىستاردىڭ وزىنە قازاقشا ۇيرەتە باستادى.
سوڭعى جىلدارى اۋىلدا مەشىت سالىندى. ناۋرىز مەرەكەسى ەكى- ءۇش جىلدان بەرى اۋىلدىقتاردىڭ وزدەرى ۇيىمداستىرۋىمەن ءۇش كۇن بويى تويلاناتىن جاعدايعا جەتىپ، اۋىل ومىرىنە ءسان كىردى.
قايران اتام! ءوزى كەزىندە توتە جازۋمەن ساۋات اشقان كىسى بولسا دا، كيريلليتسانى ۇيرەنىپ الدى. ءسويتىپ، ەلدەگى جاڭالىقتاردان قۇر قالماۋ ءۇشىن ءتۇرلى باسىلىمداردى جازدىرىپ الىپ، گازەت- جۋرنالداردىڭ ءاربىر سانىن قالت جىبەرمەي، وقىپ وتىرۋشى ەدى. (ايتپاقشى، ەنەم دە مەنىڭ ون جىل بۇرىنعى باسپا سوزدە جاريالانعان ماقالالارىمدى وقىعانىن ايتىپ وتىرادى.)
مەن ءوزىم كەلىن بولىپ تۇسكەن شاڭىراقتى ماقتانىش تۇتامىن. اسىرەسە، وزىنەن كەيىن اعايىندارىن دا بولاشاعى بۇلىڭعىر قىتاي دياسپوراسىندا قالىپ قويماي، تۋعان وتانعا كوشىپ كەلۋگە ۇندەۋمەن وتكەن اتامنىڭ رۋحى الدىندا باسىمدى يەمىن.
ارينە، التايداعى قازاقتار دا ءوز اتاجۇرتىندا. وتارشىل ورىس بيلىگى مەن قىتاي جاعى قازاقپەن ساناسپاستان شەكارا بولىسكەندە ءبىراز قاۋىم ەل سول وتىرعان جەرىندە، شەكارانىڭ ارعى جاعىندا قالىپ قويعان. ول - مەنىڭ قايىن اتامنىڭ دا تۋعان جەرى ەدى. وتباسىن قۇرىپ، ءتورت ۇل، ءبىر قىز ءسۇيىپ، باقىتتى ءومىر كەشكەن ولكەسى. ءبىراق سوندا دا اتام قازاقستانعا ورالۋدى ءجون كوردى. كەيىنگى ۇرپاعىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن.
قايران اتام! ون ەكى جىل قازاقستاندا ءومىر ءسۇرىپتى. اتامەكەن اۋىلىندا تۇرىپ، ۇلدارىن ۇياعا، قىزىن قياعا قوندىردى. بىرنەشە نەمەرە ءسۇيدى. بالالارىنىڭ ءارقايسىسىن ءوز ورتاسىنا سىيلى ازامات رەتىندە قالىپتاستىردى. تۋعان وتانعا تۋرا وسى مىندەتىن وتەۋ ءۇشىن عانا كەلگەن سياقتى... الىپ ۇشىپ، تۋعان جەرى - التايعا باردى دا، ومىردەن وزدى. اياق استىنان. اۋىرىپ، سىرقاتتانىپ، ەشكىمگە اۋىرتپالىق سالعان دا جوق.
تاعى ءبىر وكىنىشتىسى، زيراتى دا شەكارانىڭ ار جاعىندا قالىپ قويدى. اكەسىنىڭ جانىنا جەرلەنىپتى. شىنىمەن دە، تۋعان جەرىنىڭ توپىراعى تارتقان شىعار. ءوزىنىڭ كوز جۇمارىن سەزگەن، سول ءۇشىن بارلىق تۋىستارىن ءبىر شارلاپ، كورىپ شىعايىن، ماۋقىمدى ءبىر باسايىن دەگەن شىعار...
ءبىراق، ءبىز ءۇشىن كورگەن تۇستەي ومىردە اتامىزدان وسىلاي ايىرىلىپ قالعانىمىز ۇلكەن وكىنىش. باسىنا بارىپ، توپىراق سالىپ، قۇران باعىشتاپ قايتاتىن تىم قۇرسا زيراتى دا جوق. ول شەكارانىڭ ارعى بەتىندە.
«تۋعان جەرىمدى، اعايىنداردى ءبىر كورىپ قايتايىن» دەپ ءبىزدىڭ ۇيدەن شىعىپ كەتىپ، شەكارا جاقتى بەتكە العاندا اتامنىڭ ءومىر شەكاراسىنان دا اتتاعالى بارا جاتقانىن سەزبەي قالعانىمىز وزەكتى ورتەيدى.
(العاش رەت قۇران باعىشتاعان ساتتەن باستاپ، ءبىز مىنا سۋرەتتەگى اتامىزدىڭ، اتامىزدىڭ دەمەيىنشى، اكەمىزدىڭ قايتىس بولعانىن سانالى تۇردە مويىنداي باستاعانبىز. قۇراندا ەسىمى اتالۋى كىسى ولىمىنە سەندىرمەي قويمايدى. امال نە؟! ەندى مىنا ءتور بوس قالدى. كورگەن سايىن بويىمىزدى ساعىنىش بيلەپ، ءسىزدى ەسكە الاتىن بولامىز، اتا! بىزدە باسقا شارا بار ما؟.. پەيىشتە نۇرىڭىز شالقىسىن! اۋمين!)
