ايدىن ايىمبەتوۆ - تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءتول عارىشكەرى
2007 - جىلى ايدىن ايىمبەتوۆ پەن مۇحتار ايماحانوۆ رەسەيدىڭ يۋ. گاگارين اتىنداعى عارىشكەرلەر دايىنداۋ ورتالىعىندا دايىندىقتان ءوتتى. ەكى قازاقتىڭ ءبىرى 2009 - جىلى عارىشقا ۇشۋى ءتيىس ەدى. الايدا قارجى تاپشىلىعىنان قازاقستان ۇكىمەتى عارىشكەرلەرىن ۇشىرۋدان باس تارتتى.
بۇعان وكپەلەگەن مۇحتار ايماحانوۆ رەسەي ازاماتتىعىن الىپ، سول ەلدىڭ عارىشكەرلەرىنە قوسىلدى. ايدىن ايىمبەتوۆ سابىرلى جىگىت ەكەن. كۇتۋدەن جالىقسا دا، دايىندىعىن توقتاتقان جوق. «سابىر ءتۇبى - سارى التىن» دەيدى قازاق حالقى. ا. ايىمبەتوۆ ارمانىنا جەتتى اقىرى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءوز كۇشىمەن ۇشىرعان تۇڭعىش عارىش¬كەرى اتاندى. «تۇڭعىشتىقتىڭ» دا وزىندىك تۇيتكىلدەرى بار.
قازاقتان شىققان تۇڭعىش عارىشكەر توقتار اۋباكىروۆ 1991 - جىلى ك س ر و ازاماتى ءارى رەسەيلىك مامان رەتىندە ۇشتى. ال قازاقتىڭ ەكىنشى عارىشكەرى تالعات مۇسابايەۆ 1994، 1998 جانە 2001 - جىلدارى رەسەي ازاماتى رەتىندە عارىشقا كوتەرىلدى. ال ايدىن ايىمبەتوۆ - تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءتول عارىشكەرى.
«قازعارىش» ۇلتتىق عارىش كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەركىن شايماعامبەتوۆتىڭ «ازاتتىققا» ايتۋىنشا، ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ عارىشقا ساپارىنىڭ شىعىنى - 20 ميلليون دوللار. بۇل شىعىندى قازاقستان 2016 - جىلعا دەيىن وتەيدى. 20 ميلليون دەگەن نە، ءتايىرى. ءار قازاققا بار- جوعى ەكى دوللاردان كەلەدى. «ءۇشىنشى قازاق عارىشقا ۇشتى!» دەگەن ءسۇيىنشى حاباردىڭ ءوزى تالاي شىعىننىڭ ورنىن تولتىرىپ تۇرعان جوق پا؟!
ايتپاقشى، ۆيسە- پرەمەر بەردىبەك ساپاربايەۆ ايدىن ايىمبەتوۆكە ەكسپو-2017 كورمەسىنىڭ، قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسىنىڭ جالاۋىن تاپسىرىپ، پرەزيدەنتتىڭ سالەمىن جەتكىزگەن.
ايدىنعا نە شارۋا تاپسىرىلدى؟
ا. ايىمبەتوۆ عارىشقا بورت¬ينجەنەر رەتىندە كوتەرىلدى. ول ەندى عارىشتا ارال تەڭىزىنىڭ لاستانۋىن، مۇناي وندىرۋشىلەردىڭ كاسپي تەڭىزىن قالاي لاستاعانىن زەرتتەيدى. ايدىنعا تاپسىرىلعان بۇدان بولەك شارۋالار دا بار. 2017 - جىلى استانادا وتپەك ەكسپو كورمەسىن ناسيحاتتايدى، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارناپ بەينەجولداۋ تۇسىرەدى.
بۇل - ايدىننىڭ جەكە وزىنە جۇكتەلگەن شارۋالار. ال س. ۆولكوۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، عارىشكەرلەر ەۋروپا، قازاقستان جانە رەسەيدىڭ بارلىعى 75 عىلىمي باعدارلاماسى بويىنشا جۇمىس ىستەمەك.
«ويتكەنى ول - ارىستان»
عارىشقا ۇشۋدان ءبىر كۇن بۇرىن عارىشكەرلەر باسپا ءسوز ءماسليحاتىن وتكىزگەن. ا. ايىمبەتوۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، عارىشتا ءتۇرلى تاجىريبەلەر جاسالماق. ولار «ۋراگان»، «رەلاكساتسيا»، «كونتەنت»، «ۆزايمودەيستۆيە»، «داستارقان-6» دەپ اتالادى. جۇرگىزىلەتىن ءار تاجىريبەنىڭ اتاۋى سويلەپ تۇر. ماسەلەن، «داستارقان-6» دەگەنىڭىز، قازاقتىڭ تاعامتانۋ اكادەمياسى دايىنداعان ارنايى تاعامدار. سورپا، جىلقىنىڭ قۇرعاق ءسۇتى، قۇرت، ىرىمشىك، تاعىسىن- تاعىلار. ياعني ايدىن قازاق تاعامدارىن عارىشقا الىپ شىعادى.
وسى جيىنعا ا. ايىمبەتوۆتىڭ سەگىز جاستاعى قىزى دا قاتىسىپ، اكەسىنە اق جول تىلەدى. ول بىلاي دەدى: «اكەم جەردەن ءساتتى كوتەرىلىپ، جۇمساق قونسا ەكەن دەپ تىلەيمىن. جانە دە بوگدە عالامشارلىقتارمەن كەزدەسسە ەكەن.
اكەمە مەن ءوزىمنىڭ جاقسى كورەتىن ويىنشىعىم - ارىستاندى سىيلادىم. ويتكەنى اكەم - ارىستان».
ا. ايىمبەتوۆ ءسوز اراسىندا بالا كۇنىندە عارىشقا ۇشۋدى قالاي ارمانداعانىن ايتىپ بەردى. «اكەم ەكەۋمىز ءشوپ شابۋعا باراتىنبىز. ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىندا جۇمىستى ءبىتىرىپ، جاڭا شابىلعان بالاۋسا شوپتە شالقامنان ءتۇسىپ جاتاتىنمىن. بارقىت تۇندە كوكتى تىلە وتتى شارلار ۇشاتىن. بۇل - بوليد ەدى. سول كەزدەن باستاپ عارىشقا قىزىعۋشىلىعىم باستالدى»، - دەيدى ا. ايىمبەتوۆ.
ايدىننىڭ تابانى جەردەن كوتەرىلگەن كەزدە باۋىرى نۇران ايىمبەتوۆكە حابارلاستىق. تولقىپ تۇرىپ بىلاي دەدى ول: «ىرىمشىل حالىقپىز عوي، سوندىقتان ازىرگە كوپ نارسە ايتپايمىن. ايدىن باۋىرىم امان- ەسەن ورالعان سوڭ ءبارىن ءوز اۋزىنان ەستيسىزدەر».
دەگەنمەن دە نۇران ايىمبەتوۆ ايدىننىڭ اكە- شەشەسى، بالالىق شاعى تۋرالى كەيبىر نارسەلەردى ايتىپ بەردى.
«اكەم رىسكەلدى مەن شەشەم ءباتيما بۇكىل اۋلەتىمىزدى تازالىققا، شىنشىلدىققا، ۇلتتى سۇيۋگە تاربيەلەدى. ايدىننىڭ اكەسى اقان رىسكەلدى ۇلى تەحنيك- مەحانيك ءارى ونەرتاپقىش ەدى. اناسى جۇماگۇل - ۇلتتىق ءداستۇردى قاتاڭ ساقتايتىن كوزى اشىق جان. اقان اعا بالالارى ايدىن مەن ايداردى كوپ وقىتاتىن. ەكەۋىنىڭ بولمەسىندەگى سورەلەر كىتاپقا سىقيىپ تولىپ تۇراتىن. ەكەۋىنىڭ ساباق وقيتىن ۇستەلىنىڭ ۇستىنەن كوپ نارسە كورۋگە بولاتىن ەدى. كىتاپتار، حاتتار، شىنى قۇتىلار، ءتۇرلى سۇيىقتىقتار.. .
ايدىن مەن ايدار مەكتەپتەن سوڭ اسكەري قىزمەتكەر بولۋعا بەكىندى. ايدار - قازىر شەكاراشى. ايدىن اسكەري ۋچيليشە ءبىتىردى. ەندى مىنە، ارمان ورىندالىپ، عارىشقا ۇشتى. ەل بولىپ، جۇرت بولىپ ايدىننىڭ اماندىعىن تىلەيىك»، - دەدى ن. ايىمبەتوۆ.
ءبىزدىڭ دە، بارشا قازاق ەلىنىڭ دە تىلەگى - وسى. امان- ەسەن جەرگە ورال، ايدىن باتىر!
«جاس الاش» گازەتى
