ايەل ادامعا شاشىن بوياپ، قيدىرۋىنا جانە قاسىن جۇلۋىنا بولا ما؟

اللا تاعالا ادام بالاسىن ساۋ دەنەلى، كورىكتى ەتىپ جاراتقان.
كوركەم بەينەسىنە قانداي دا ءبىر اقاۋ پايدا بولسا، ونىڭ ەمىن قاراستىرعان ءجون. سونداي-اق، اۋرۋ نەمەسە دەنەدە ءبىر ۆيتاميننىڭ جەتىسپەۋى سەبەپتى شاشى ەرتە اعارعان كىسى شاشىنا قىنا سەكىلدى حيميالىق قوسپالارى جوق كۇرەڭ تۇسكە بوياۋىنا رۇقسات. اللا ەلشىسى (س. ع. س. ) ءبىر حاديسىندە: «حريستياندار مەن ياحۋديلەر (شاش، ساقالدارىن) بويامايدى. سەندەر ولارعا ۇقساماي، كەرىسىنشە ارەكەت ەتىڭدەر» [1]، - دەگەن. الايدا ءسالاف عۇلامالاردىڭ كەيبىرى شاشىن بوياسا، كەيبىرى شاشىن بوياماعان. ءارى ولار قارا تۇسكە بوياۋدى ءجون كورمەگەن. تەك يسحاق ايەل كىسى ەرىنە سۇلۋ كورىنۋ ءۇشىن شاشىن قاراعا بوياسا بولاتىنىن ايتقان.
ايەل كىسىنىڭ شاشىن ەركەكتەر سياقتى تاقىرلاپ نەمەسە وتە قىسقارتىپ كەستىرۋى شاريعاتتا تىيىم سالىنعان. پايعامبارىمىز (س. ع. س. ): «قيامەت كۇنىندە اللا نازار اۋدارمايتىن ءۇش كىسى بار. ولار: اتا- انانى قۇرمەتتەمەيتىندەر، ەركەككە ۇقساۋعا تىرىساتىن ايەلدەر جانە ءوز جارىن قىزعانبايتىن ەركەكتەر» - دەگەن[2]. الايدا ءبىر قاجەتتىلىك سەبەپتى قىسقارتۋعا شاريعات رۇقسات ەتەدى. ساحيح مۇسلىمدە كەلگەن ريۋاياتتا ارداقتى پايعامبارىمىزدىڭ جۇبايلارى شاشتارىن كەيدە قىسقارتقانى تۋرالى حاديسكە تۇسىنىكتەمە بەرگەن يمام ءناۋاۋي (ر. ا. ): «بۇل حاديس ايەلدەردىڭ شاشىن ازداپ قىسقارتۋىنا رۇقسات ەكەنىنە دالەل» [3] دەگەن.
ال قاس جۇلۋ ماسەلەسىنە كەلەر بولساق، اللا ەلشىسى (س. ع. س. ): «جاساندى شاش كيگەندەر مەن كيگىزگەندەر جانە قاستارىن جۇلعاندار مەن جۇلعىزعاندار، سونداي-اق دەنەگە سۋرەت سالعاندار مەن سالعىزعاندار اللانىڭ لاعىنەتىنە دۋشار بولادى» [4] - دەگەن.
حانافي ءمازھابى بويىنشا ايەل كىسى بوگدە ەر ادامداردىڭ الدىندا ادەمى كورىنۋ ماقساتىندا قاس، كىرپىك سياقتى بەتىندەگى تۇكتەردى جۇلدىرۋى حارام بولىپ سانالادى. الايدا نازىك جاندى ايەل زاتى بەتىندەگى تۇكتەرى ءتۇرىن ۇسقىنسىز كورسەتسە، كۇيەۋى تۇكتەرىن الۋعا رۇقسات بەرسە نەمەسە دەنەسىندەگى تۇك اۋىرتىپ، زيان بەرەتىن بولسا وزىنە ىڭعايلى ەتىپ قويۋى ءمۇستاحاب [5].
[1] ءال ايني، عۋمداتۋل قاري، توم 22, بەت 51.
[2] ءناسايي، كيتابۋز زاكات، 2562-حاديس.
[3] ساحيح مۋسليم، كيتابۋل حايز، 320-حاديس.
[4]بۇحاري، 6-توم، 58-؛ ءمۇسليم 3-توم، 1678-
[5] ءحاشياتۇ يبن عابيدين، 6-توم، 373-بەت.
mazhab.kz