جىنداردىڭ ادامدارعا زيانى بولادى ما جانە ولاردىڭ زيانى تيمەۋ ءۇشىن نە وقۋ كەرەك؟

استانا. قازاقپارات - حانافي ءمازھابىن ۇستانباساق بولمايدى ما؟ جىندار جايلى بىلگىم كەلەدى... جىنداردىڭ ادامدارعا زيانى بولادى ما جانە ولاردىڭ زيانى تيمەۋ ءۇشىن نە وقۋ كەرەك؟
None
None

وسى تاقىلەتتەس ساۋالدار كەي ادامداردى تولعاندىراتىنى راس. سوندىقتان دا تەولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى بالعابەك مىرزايەۆتىڭ بۇل ورايداعى تۇسىندىرمەسىن e-islam.kz. سايتىنان الىپ، نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.

1.حانافي ءمازھابىن ۇستانباساق بولمايدى ما؟

بۇگىندە ۇلتتىق سالت- داستۇرلەرىمىزبەن ساباقتاسقان ءدىني ادەت- عۇرىپتارىمىزدى ءبىر عاسىرلىق ۇزىلىستەن كەيىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ كەزىندە ءبىز كوپتەگەن قيىنشىلىقتارعا تاپ بولۋدامىز. بۇنىڭ ەڭ باستىسى حالىقتىڭ ءدىني ساۋاتتىلىعىنىڭ تومەندىگىنەن دەپ سانايمىن. ءدىني ساۋاتتىلىق دەڭگەيىن كوتەرۋ ءۇشىن الدىمەن تاريحىمىزدى جاقسى ءبىلۋىمىز كەرەك.

بارىمىزگە دە بەلگىلى، يمام اعزام ءابۋ حانيفا يسلام الەمىندەگى بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى ەڭ تانىمال مۇسىلمان ويشىلى بولىپ سانالادى.

بۇگىنگى الەم مۇسىلماندارىنىڭ 90 پايىزىن سۋننيتتەر قۇراسا ولاردىڭ جارتىسىنان كوبى حانافي ءمازھابىن ۇستانادى.

يسلامدا ءبىر ءمازھابتا بولۋدىڭ ارتىقشىلىعى - حالىق ءبىرتۇتاس، ىنتىماعى مەن بىرلىگى كۇشتى، ۇيىمشىل بولادى. ورتا ازيا مەن قازاقستاندا قانشا عاسىرلاردان بەرى ءدىني الاۋىزدىقتىڭ بولماي، ۇرىس- كەرىس، داۋ- جانجالدان ىرگەسىن اۋلاق سالۋىنىڭ دا بىردەن- ءبىر سىرى وسىندا. وسىنىڭ ارقاسىندا ءارتۇرلى قايشىلىقتاردىڭ جولى كەسىلىپ، كەراعار پىكىرلەردىڭ الدى الىنىپ كەلدى. سوندىقتان دا، ءمازھاب ۇستانۋ قازىرگى زامان تالابى.

ءبىر مازھابتا بولۋ - بىرىنشىدەن شاريعات امالدارىنىڭ ءبىر بولۋى ارقىلى باسقا جات پيعىلدى اعىمداردىڭ ەنۋىنە جول بەرمەسە، ەكىنشىدەن، ەل بىرلىگى مەن ىنتىماعىن، دوستىعى مەن ۇيىمشىلدىعىن ساقتاپ، ونى ودان ءارى كۇشەيتە تۇسەدى.

جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋ جانە ۇلتتىق ەرەكشەلىكتى ساقتاۋ جولىندا يمام اعزام ءابۋ حانيفانىڭ ءدىني مۇراسى ەرەكشە تاريحي ءرول اتقارعان. ءابۋ حانيفا مازھابى شاريعاتقا قايشى كەلمەيتىن كەز كەلگەن داستۇرلەرىمىزدى ۇستانۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. بۇل وسىمەن دە قۇندى. قازاق حالقىنىڭ كوپتەگەن داستۇرلەرى يسلامعا دەيىن دە بولعان، يسلامنان كەيىن دە وسى حاق ءدىننىڭ اياسىندا جوعالماي ساقتالىپ كەلەدى. حانافي مازھابىن بەرىك ۇستانعان ادامدار، ونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ اتا- بابالارىمىز دا ەڭ مىقتى مۇسىلماندار بولعانى تاريحتان بەلگىلى. يسلام ءدىنىنىڭ كەڭىنەن قانات جايىپ، عىلىمدا، ونەردە جانە مادەنيەتتە الەمدىك وركەنيەتتىڭ جوعارى ساتىسىنا جەتۋىنە باعا جەتپەس ۇلەس قوسقاندار وسى مازھابتىڭ وكىلدەرى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز.

2. جىندار جايلى بىلگىم كەلەدى...

جىنداردىڭ ادامدارعا زيانى بولادى ما جانە ولاردىڭ زيانى تيمەۋ ءۇشىن نە وقۋ كەرەك؟

جىنداردىڭ بار ەكەنى اقيقات. دەگەنمەن، ولاردىڭ تابيعاتى تاقىرىبىندا كوپ نارسەلەر بىزگە بەيمالىم. جىندار - سەزىم مۇشەلەرى ارقىلى انىقتالاتىن جاراتىلىس بولماعانى ءۇشىن، ولار تۋرالى دەرەكتىڭ جالعىز قاينار كوزى «ۋاحي» بولىپ تابىلادى. قۇران كارىم مەن ساحيح حاديستەردە جىندار تۋرالى ايتىلادى.

جىندار دا ادامدار سەكىلدى اللا تاعالاعا قۇلشىلىق مىندەتتەرى بولعان، دەگەنمەن جاراتىلۋ تابيعاتىنا بايلانىستى ادامنان باسقاشا قۇرىلىمداعى جاراتىلىس بولىپ كەلەدى.

 الايدا، جىن بولسىن، شايتان بولسىن اللا تاعالانىڭ رۇقساتىنسىز ەشكىمگە دە زيانىن تيگىزۋگە كۇشى جەتپەيدى. دەگەنمەن، جاراتقانعا سيىنۋدىڭ ورنىنا جىندارعا سيىنعانداردى نەمەسە ولارعا باس يگەندەرگە وزدەرىنىڭ ۇستەمدىگىن جۇرگىزە الادى. بۇل تۋرالى قۇران كارىمنىڭ «جىن» سۇرەسىندە: «ءىشىنارا ەر ادامدار، جىنداردىڭ كەيبىرىنە سيىناتىن بولىپ الدى دا، سونىمەن ولار جىنداردى استامسىتىپ جىبەردى» (72/6) دەپ بۇيىرىلادى. دەگەنمەن، جىندار ەشقاشاندا «عايىپتى» بىلە المايدى. ادامداردان ەرەكشەلىگى جىلدام قيمىلداۋى جانە ءبىز ونى كورە الماساق تا ءبىزدى كورە الاتىنى سەكىلدى سيپاتتارى بولۋىندا.

اللا تاعالا «ءفالاق» جانە «ناس» سۇرەلەرىندە «قاراڭعىلىق قاپتاعان كەزدەگى ءتۇننىڭ كەسىرىنەن»، «تۇيىنشەكتەرگە ۇرلەنگەندەردىڭ كەسىرىنەن»، «سىبىرلاعان ازعىرۋشىنىڭ كەسىرىنەن»، «ول (ءۋاسۋاسا سالۋشىلار) جىنداردان جانە ادامداردان» ادامداردىڭ راببىسى اللاعا سيىنامىن دەپ ايتۋدى بۇيىرادى. مۇحاممەد پايعامباردىڭ (س. ع. س. ) ءومىرى بويىنشا بارلىق نارسەنىڭ كەسىرىنەن اللاعا سيىنىپ، ۇنەمى «ءفالاق» جانە «ناس» سۇرەلەرىن جانە «اياتۋل كۋرسيدى» وقىپ جۇرگەنى تۋرالى دەرەكتەر بۇحاري مەن تەرمەزيدىڭ حاديس كىتاپتارىندا كەزدەسەدى.

بالعابەك مىرزايەۆ، تەولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى.

e-islam.kz.

سوڭعى جاڭالىقتار