نوبەل سىيلىعى قالاي پايدا بولدى؟
بەلگىلى ماتەماتيك ءومىرىنىڭ سوڭىنا قاراي بار تابىسىن ۇرپاعىنا مۇرا ەتىپ قالدىرماي، سىياقى قورىنا بولەدى. ال قارجىنىڭ اعىمى ستوكگولمدەگى عىلىم اكادەمياسىنىڭ ەنشىسىنە بەرىلەدى.
الفرەد نوبەل ديناميتتى ويلاپ تاپقان. ونىڭ ويىنشا، مۇراعا قالعان ۇلكەن بايلىق ادامدى ازعىرىپ جىبەرەدى. الفرەد ءوزىنىڭ سوڭعى وسيەتىن 1895 - جىلدىڭ 27 - قاراشاسىندا جازىپ قالدىرادى. ال وسيەتناما 1897 -جىلدىڭ قاڭتار ايىندا اشىلىپ، ونىڭ ىشىندەگى مۇرانىڭ ءبولىنۋى تۋرالى مالىمەت بەلگىلى بولادى. الفرەدتىڭ تۋىسقاندارى بار بايلىقتىڭ كىشكەنتاي بولىگىن عانا يەمدەنەدى. ال نەگىزگى قارجى تەڭدەي بەسكە ءبولىنىپ، فيزيكا، حيميا، فيزيولوگيا مەن مەديتسينا، سونىمەن قاتار، ادەبيەت سالالارىنىڭ مايتالماندارىنا جىل سايىن بەرىلىپ وتىرۋىن جازادى. ال بەسىنشى بولىگى حالىقتاردىڭ بىرلىگى ءۇشىن (بەيبىتشىلىك) ارەكەت ەتكەن تۇلعالارعا بەرىلۋىن نەگىزدەگەن بولاتىن. كەيىننەن شۆەد بانكىنىڭ باسشىلىعىمەن ەكونوميكا سالاسىنىڭ بىلگىرلەرىنە دە سىياقى تابىستالۋى جولعا قويىلادى. بۇگىندە نوبەل سىيلىعى التى باعىتتا بەرىلەدى.
نوبەل وسيەتنامادا سىياقىعا ۇمىتكەر تۇلعانىڭ ۇلتى ماڭىزدى ەمەس ەكەنىن دايەكتەپ كەتكەن. ناقتىراق ايتاتىن بولساق، سىيلىقتى ەڭ لايىقتى عالىم نەمەسە ساياسي تۇلعا الۋىن ماقسات ەتتى. نوبەلدىڭ بايلىعى ساراپقا سالىنعان كەزدە، ونىڭ مۇراسى سول كەزدەگى ەسەپ بويىنشا 30 ميلليون شۆەد كرونىنا تەڭ بولعان. مۇرانىڭ ءبىر ميلليونى تۋىستارىنا، ال 500 مىڭى دوستارى مەن قىزمەتكەرلەرىنە بەرىلەدى. ال قالعان سوما شۆەد عىلىم اكادەمياسىنا تابىستالادى.
1900 -جىلدىڭ 20 - ماۋسىمىندا شۆەتسيا كورولى قوردى نەگىزدەۋ قاۋلىسىن جاريالايدى. قارجى ءوز قۇنىن جوعالتپاۋ ءۇشىن ماقساتتى كاسىپ ورىندار مەن مەملەكەتتىك وبليگاتسيالارعا باعىتتالادى. ودان تۇسكەن تابىس جىل سايىنعى سىياقىنىڭ بەرىلۋىن قامتاماسىز ەتىپ وتىرادى.
رەسمي ماراپاتتاۋ كەشى الفرەد نوبەل ومىردەن وزعان كۇنى (10 - جەلتوقسان) بەرىلەدى. العاشقى نوبەل سىيلىعىن 1901 -جىلى نەمىس فيزيگى ۆ. رەنتگەن يەمدەنگەن. بۇگىندە جالپى 896 تۇلعا نوبەل سىيلىعىن الىپ ۇلگەرىپتى. ونىڭ ىشىندە ا ق ش ازاماتتارى 314 بولسا، ۇلى بريتانيالىقتاردىڭ سانى - 106. سوڭعى ستاتيستيكالىق رەيتينگ بويىنشا، ءۇشىنشى جانە ءتورتىنشى ورىنداردى گەرمانيا (91) مەن فرانتسيا (55) ەلدەرى يەمدەنسە، ال بەستىككە شۆەتسيا ەلى ءوزىنىڭ 30 بەلگىلى تۇلعاسىمەن ەنىپ وتىر.
قوعامدا نوبەل سىيلىعىنىڭ ماتەماتيكتەرگە بەرىلمەۋ سەبەبى تۋرالى ءارتۇرلى اڭىز قالىپتاسقان. راسىندا ونىڭ ءبارى ويدان قۇراستىرىلعان. شىندىعىندا الفرەد نوبەلدىڭ ايەلى بولماعان جانە ونىڭ سۇيىكتى جارىن ەشكىم دە (ماتەماتيك) تارتىپ الىپ كەتپەگەن. نوبەلدىڭ پايىمداۋىنشا، اشىلعان جاڭالىق ادام بالاسىنا پايداسى تيەتىن بولۋى كەرەك. ال نوبەل ءوزى ماتەماتيك بولعاندىقتان، بۇل عىلىمدى ابستراكتتى دەپ ساناعان ەكەن. ودان بولەك، ءوزى ويلاپ تاپقان ءديناميدتىڭ ادامعا تيەر پايداسىنان زيانى ارتىپ كەتكەندىگى وسىنداي شەشىمنىڭ قابىلدانۋىنا نەگىزگى تۇرتكى بولعان بولۋى بەك مۇمكىن
massaget.kz
