قازاق فيلم باسشىسى: كورەرمەندەر قازاق كينوسىن كورگىسى كەلەدى
- قۇرمەتتى باقىت عافۋ ۇلى، بۇل «قازاق فيلم» كينوستۋدياسىنا باسشى بولىپ كەلگەلى ءسىزدىڭ باسپا سوزگە بەرگەن العاشقى سۇحباتىڭىز با؟
- ءيا، كەيبىر ب ا ق وكىلدەرى مەنىڭ «ۇنسىزدىگىمدى» ايتىپ جاتتى، ءبىراق ونىڭ وبەكتيۆتى سەبەپتەرى بار.
الدىمەن، كينو ءوندىرىسىنىڭ قازىرگى ءۇردىسىن ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىنىپ بارىپ، سودان كەيىن كەلەشەك جوسپارىممەن ءبولىسۋدى ءجون سانادىم. ارينە، ۋاقىت قاجەت بولدى، رەسپۋبليكا كينو يندۋسترياسىنىڭ كوش باسىندا تۇرعاننان كەيىن «قازاق فيلم» جۇمىسى وتە اۋقىمدى. ەرەكشەلىگىمىز جايلى ايتىپ باستارىڭىزدى قاتىرعىم كەلمەيدى، نەگىزىنەن بۇل كوپ بەيىندى ءوندىرىس-وزىنە ءتان شىعارماشىلىق جانە تەحنولوگيالىق ۇردىستەرى بار كينو فابريكا دەسە بولادى.
سوڭعى جىلدارى كينوستۋديا مەملەكەت باسشىسىنىڭ قامقورلىعىنىڭ ارقاسىندا اياعىنان تىك تۇرا باستادى، بارشا جۇرت «قازاق فيلمنىڭ» وركەندەي باستاعانىن بايقادى. قاجەتتى اپپاراتۋرا ساتىپ الىنىپ، عيماراتتارعا جوندەۋ جۇرگىزىلدى، كينو جوبالاردى قارجىلاندىرۋ ۇلعايدى، بۇل وتاندىق كينونىڭ حالىقارالىق ارەنادا قايتا العا جىلجۋىنا مۇمكىندىك بەردى، كينو فەستيۆالداردا جۇلدەلى ورىندار يەلەنە باستادى. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، جوعارى ساپالى زاماناۋي اپپاراتۋرا، ءتۇسىرىلىم، مونتاجداۋ الاڭدارىمەن جابدىقتالعان قاجەتتى عيمارات بولماسا ساپالى فيلم ءتۇسىرۋ مۇمكىن ەمەس.
- ەسىڭىزدە بولار، بيىلعى مامىر ايىنىڭ باسىندا وتكەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى «قازاق فيلم» بيۋجەتىن پايدالانۋ تيىمدىلىگىنە قاتىستى سىن ايتتى. ونى جويۋ ءۇشىن قانداي شارالار قابىلدانۋدا؟
- مەملەكەت باسشىسىنىڭ ورىندى سىنىن ەسكەرىپ، كينوستۋديا قىزمەتىندە ءبىز قۇرىلىم مەن شتاتتىق كەستەنى قايتا قاراستىرىپ جاتىرمىز. بىزگە كينوستۋدياعا جان جۇرەگىمەن بەرىلگەن، ونىڭ تاعدىرىنا الاڭدايتىن شىعارماشىل، كاسىبي ماماندار قاجەت.
ارينە، ءبىزدىڭ بيۋجەت ەل ىشىندەگى جاعدايلارعا، الەمدە ورىن الىپ جاتقان وقيعالارعا بايلانىستى تۇزەتىلىپ جاتىر. 2015-جىلعى بيۋجەتتىڭ سەكۆەسترلەنگەنى بەلگىلى. داعدارىس كەزەڭىندە كينوعا قاراي قادام جاساۋ وڭاي ەمەس. ءبىراق، مەملەكەت باسشىسى ايتقانداي، ءبىز بۇگىن داعدارىستان كەيىن قالاي ءومىر سۇرەتىنىمىزدى ويلاۋىمىز قاجەت. وسى قيىندىقتارعا قاراماستان، مەملەكەت كينو سالاسىنا قولداۋ كورسەتۋدە. ءبىز مۇنى داعدارىستان كەيىنگى كەلەشەگىمىزگە ينۆەستيتسيا رەتىندە قابىلدايمىز.
جوسپارلارىمىزعا كەلەر بولساق، بۇل جاڭا جوبالار: «قازاق ەلى» (رەجيسسەر - رۇستەم ابدىراشيەۆ) تاريحي كوپ سەريالى تەليەۆيزيالىق كوركەم فيلمى، «اناعا اپارار جول» (رەجيسسەر - اقان ساتايەۆ) فيلمى. جۋىردا استانا مەن الماتىدا ساتىبالدى نارىمبەتوۆتىڭ «امانات» جانە دوسحان جولجاقسىنوۆتىڭ «قۇنانباي» تاريحي كينولەنتالارىنىڭ پرەمەراسى ءوتتى. ولار كۇزدە كەڭىنەن پروكاتقا شىعادى. جىل سوڭىنا دەيىن ەكرانعا تاعى ءۇش-ءتورت پرەمەرا ۇسىنامىز. قالعانى كەلەسى جىلعا قالادى. قارقىندى ۇستاپ تۇرۋعا تىرىسىپ جاتىرمىز.
- ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزشە، قازاق كينوسىنىڭ دامۋىنا نە كەدەرگى؟
- كورەرمەن قازاق كينوسىن كورگىسى كەلەدى. ءبىزدىڭ كينوستۋديامىزداعى ەڭ ۇزدىك فيلمدەردىڭ كورەرمەن كوڭىلىنەن شىعۋىنىڭ باستى سەبەبى وسى. كورەرمەن وتاندىق ءونىمدى كورۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ رەجيسسەرلەرىمىزگە كەشىرىممەن قارايدى، ولاردىڭ جۇمىستارىنداعى «ۇساق دۇنيەلەردى» ەسكەرمەي، باعالاۋعا تىرىسادى. بۇل وكىنىشكە وراي، ولاردىڭ كارتينالارىنىڭ تولىققاندى كوركەم تۋىندىعا اينالۋىنا كەدەرگى بولۋدا.
قازاقستاندىق كينونى جوعارى كوركەم تۋىندى جاساۋدان بۇرىن، كوبىنە اۆتورلىق كوزقاراس ىزدەۋگە باعىتتالعان «فەستيۆالدىق» دەپ سانايدى. ءبىز ارينە كوپ جانرلى كينونى جاقتايمىز، الايدا مەملەكەتتىڭ قاراجاتى قوعامعا قىزمەت ەتۋى كەرەك. ءبىزدىڭ فيلمدەرىمىز قازاقستاندىق اۋديتوريا مۇددەلەرىنە، دىلىنە، قۇندىلىقتارىنا نەگىزدەلۋى ءتيىس. بۇل تۋرالى مينيستر كينەماتوگرافيا بويىنشا كوركەمدىك كەڭەستىڭ ءبىرىنشى وتىرىسىندا ايتقان بولاتىن. ارينە، مينيستر دۇرىس ايتادى. مەنىڭ ويىمشا، بۇل پروبلەمانىڭ نەگىزى تولىققاندى قازاقستاندىق كينوسىنشىلاردىڭ جوقتىعىندا. زاماناۋي كينوعا باعىت-باعدار بولاتىن قۇندىلىقتار مۇلدەم جوق.
بۇل پروبلەما ءبىزدىڭ كينەماتوگرافقا عانا ەمەس، ءبىزدىڭ دامۋىمىزعا كوپ اسەر ەتەتىن رەسەيلىك كينوعا دا ءتان. ابىروي بولعاندا، ادەبيەتتەگى دەتەكتيۆتەر، ەروتيكالىق روماندار ءداۋىرىن ەڭسەردىك، الايدا بۇل «كوممەرتسيالىق» ءونىمدى رەسەيلىك ارنالار كورسەتۋدى جالعاستىرۋدا، ونى رەسەيگە قاراعاندا، قازاقستان كوبىرەك كورەتىنى دە شىندىق.
«قىز جىبەك» فيلمى ەكرانعا شىققان ۋاقىتتان بەرى ۇلتتىق سانا-سەزىمدى تولىققاندى جەتكىزەتىن تۋىندى شىعا قويعان جوق. كينەماتوگرافتا ءوزىنىڭ ۇلتتىق بەينەسىن ىزدەۋ - تۇراقتى ءۇردىس. كۇردەلىلىگى - كوپشىلىكتىڭ قولداۋىمەن ۇتىپ كەتەتىن ارباۋدىڭ ىقپالىنا ءجيى تۇسەتىندىگىندە. جاڭادان تۇسىرىلگەن فيلمدەرگە قاتىستى كورەرمەندەر اراسىندا كەراعار پىكىر قالىپتاسىپ جاتادى، بۇل قالىپتى جاعداي.
كەزىندە «قىز جىبەكتى» كينو جۇمىسى ەمەس، «وپەرا» رەتىندە قابىلداعانىن دا كوپشىلىك قازىر بىلە بەرمەيدى. ماماندار ءتيىستى باعاسىن ءالى بەرمەگەن بارلىق جاڭا تۋىندىلار سىنعا ءتۇسىپ جاتادى. وسى كەزدە مىقتى كينو سىنشىسى اسا قاجەت. ەگەر سىنشى بولماسا، پىكىرلەر «ۇنايدى، ۇنامايدى» دەگەن دەڭگەيگە ءتۇسىپ كەتەدى. بىزدە وپەراتورلىق جۇمىس نەمەسە مونتاج شەبەرلىگىنىڭ دەڭگەيى بويىنشا عانا ەمەس، تابيعي دارىنىمەن، ءوزىنىڭ ەنەرگەتيكاسىمەن قۋات بەرەتىن، سەزىم، وي دراماتۋرگياسىمەن، ەڭ كوكتەيتەستى ماسەلەلەرگە تالماي جاۋاپ ىزدەيتىن رۋحاني قانىق كەڭىستىك دەڭگەيى بويىنشا فيلمدەردى تالقىلاۋدا كاسىبي كينو سىنشىلارى جوقتىڭ قاسى. بۇل تۋرالى ايتۋ ىڭعايسىز بولسا دا شىندىق وسى...
- ءىرى وتاندىق كينوستۋديا الدىندا قانداي جاڭا مىندەتتەر تۇر؟
- كينوستۋديانىڭ جاڭا باسشىسى رەتىندە 2015-جىلعا ارنالعان تاقىرىپتىق جوسپاردى ىسكە اسىرۋ جۇمىستارىن جالعاستىرماقپىن. كەلەشەك جوبالاردىڭ تۇجىرىمدامالارىن، سەناريلەرىن، رەجيسسەرلىك ەكسپليكاتسيالاردى، دراماتۋرگيالىق قادامداردى يگەرۋ، الدىڭعى جۇمىستاردى قاراپ شىعۋ دا ءبىراز ۋاقىتتى الۋدا. بۇل كينو ونەرىندە ءوزىن كورسەتە بىلگەن اۆتورلاردىڭ شىعارماشىلىق الەۋەتىن انىقتاۋ ءۇشىن اسا قاجەت.
جوبالاردىڭ جوسپارلى قارجىلاندىرىلۋى ماعان دا، كوركەمدىك كەڭەستەگى ارىپتەستەرىمە دە ءالسىز سەناريلەردەن باس تارتۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. ولاردى پىسىقتاپ، قاجەتتى دەڭگەيىنە دەيىن جەتكىزەمىز نەمەسە اۆتورلاردىڭ وزدەرى جوبالارىن لايىقتى دەڭگەيگە جەتكىزىپ وزگەرتكەنگە دەيىن ۇستاپ تۇرامىز.
دەرەكتى كينو ماسەلەسىن دە رەتكە كەلتىرۋمىز قاجەت. مۇندا جاعدايدى جاڭا اۆتورلاردى (سەناريست، رەجيسسەر) تارتۋ ارقىلى تۇزەتۋگە تىرىسىپ جاتىرمىز. بۇل ءۇشىن ساراپتامالىق كوميسسيا قۇرىلدى، وعان سول سالا ماماندارى، بەلگىلى كينورەجيسسەرلار تارتىلدى. ولار ۇسىنىلعان جۇمىستاردىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگىنە وبەكتيۆتى باعا بەرەدى.
قىمباتقا تۇسەتىن انيماتسيا دا قارجىدان قاعىلىپ وتىر. وعان ويىن، دەرەكتى كينولاردان قالعان قاراجات سۋبسيديالانادى. ال شىعىنداردى ەسەپتەسەك، اقشا ارتىلاتىن ءتۇرى جوق. وسىدان كەيىن بىزدە تولىققاندى انيماتسيا قايدان بولادى. بۇگىندە «مۇزبالاق» جوباسىنان تولىق مەتراجدى مۋلتفيلم ءتۇسىرۋ (رەسەيدە بۇل كىرىس تۇسىرۋدە) جوسپارلانۋدا. ازىرلەنگەن 25 مينۋتتىق ماتەريال قۇندى تۋىندىعا بەرىك بازا بولادى. «كوگدا وجيۆايۋت لەگەندى» سەريالىن ساپالى دەڭگەيدە جالعاستىرۋ قولعا الىنۋدا.
كينوپروكات پروبلەماسى، كينو تۋرالى زاڭنىڭ جوقتىعى كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن ەمەس. حالىقارالىق كينونارىققا شىعۋ ءۇشىن كورشى رەسەي، قىتاي كينوستۋديالارىمەن بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە قوسۋ پەرسپەكتيۆالى بولار ەدى. بىزدە بۇل جاعىنان اتقارىلعان جۇمىس از. الايدا بۇل ءىستى تەزدەتىپ قولعا الساق، قۇبا- قۇپ بولار ەدى.
- مەرەيتويلىق جىلدىڭ باستى جوباسى - قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى جايلى ايتىپ بەرسەڭىز؟
- بۇگىندە پرەزيدەنت يدەياسىنا نەگىزدەلگەن قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان جوباعا باسا نازار اۋدارىلۋدا. مەملەكەت باسشىسى جاڭا ۇرپاققا قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ تاريحي قالىپتاسۋ جولىن جوعارى ساپادا ۇسىنۋ قاجەت دەپ سانايدى. «قازاق ەلى» 10 سەريالى مەگا-جوباسى ەل تاريحىن زەردەلەۋدىڭ كوركەم قۇرالى عانا بولىپ قويماي، جاستاردىڭ ۇلى دالاعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋى ءتيىس. باستىسى - ءار ازاماتقا ءوز ەلىنىڭ تاعدىرىنا بەي-جاي قاراماي، الەمدە ەلىنە دەگەن وڭ كوزقاراستىڭ قالىپتاسۋى ءۇشىن وعان ءوزىنىڭ جەكە جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىندىرۋ.
وزدەرىڭىز كورىپ وتىرعانداي، كينوستۋديا يندۋسترياسىنىڭ ستراتەگياسى - جاڭا جوبالاردى ومىرگە اكەلۋ، فيلم وندىرىسىنە جاڭا كۇش تارتۋ. 2016-جىلعا ارنالعان فيلمدەر ءوندىرىسىنىڭ تاقىرىپتىق جوسپارىن «قازاق فيلمنىڭ» جاڭا تۇجىرىمداماسىنا سايكەستەندىرىپ جاسايمىز، سوندا ءبىزدىڭ ءونىم باستى ولشەم - ۋاقىت پەن كورەرمەن تالابىنا جاۋاپ بەرەتىن بولادى.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
