تۇرعىن ءۇي باعاسى تومەندەپ كەلەدى - باسپا سوزگە شولۋ
«ەگەمەن قاززاقستان» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، كەشە استانادا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرى سەزى حاتشىلىعىنىڭ XIV وتىرىسى ءوتتى. وعان پارلامەنت سەناتىنىڭ ءتوراعاسى، الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرى سەزى حاتشىلىعىنىڭ باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ ءتوراعالىق ەتتى.
مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن ومىرگە كەلگەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزى حاتشىلىعىنىڭ كەزەكتى، ياعني XIV وتىرىسى V سەزگە دايىندىق جۇمىستارىن قورىتىندىلاۋعا ارنالدى. ال جيىنعا يسلام، حريستيان، يۋدايزم، بۋدديزم جانە يندۋيزم سىندى ءبىرقاتار دىندەردىڭ وكىلدەرى مەن حالىقارالىق ۇيىمداردان شاقىرىلعان تۇلعالار قاتىستى.
وتىرىستا تەرروريزم مەن ەكسترەميزمنىڭ زارداپتارى، ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق تاتۋلىق پەن كەلىسىمدى نىعايتۋ ماسەلەلەرى كەڭىنەن ءسوز بولدى. جيىندى اشقان قاسىم-جومارت توقايەۆ قاتىسۋشى مارتەبەلى قوناقتاردى تانىستىرا كەلىپ: - «بۇگىنگى جيىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ V سەزى الدىنداعى دايىندىق جۇمىستارىن پىسىقتاپ، قورىتىندىلاۋدى ماقسات ەتەدى. وسى ءساتتى پايدالانا وتىرىپ، الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزىنە لايىقتى ءارى جانجاقتى قولداۋ ءبىلدىرىپ كەلە جاتقان بارشاڭىزعا شىن جۇرەكتەن العىسىمدى بىلدىرەمىن»، - دەدى. وسى جايىندا «ءوزارا ءۇنقاتىسۋدىڭ قاجەتتىلىگىن وتكەن ۋاقىت دالەلدەدى» دەگەن ماقالادان تولىق وقي الاسىزدار.
باس باسىلىمدا «مونوقالالاردى دامىتۋ شارالارى قارالدى» اتتى ماقالا كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلىپ وتىر. كەشە پرەمەر- ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باقىتجان ساعىنتايەۆ مونوقالالاردى دامىتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا سەلەكتورلىق كەڭەس وتكىزدى. قازىرگى ۋاقىتتا رەسپۋبليكامىزدا جالپى حالىق سانى 1,5 ميلليون ادام بولاتىن 27 مونوقالا بار.
2012-2014 -جىلدارى مونوقالالاردى دامىتۋ باعدارلاماسىنىڭ ءىس- شارالارىن جۇزەگە اسىرۋعا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 48,4 ميلليارد تەڭگە بولىنگەن. اعىمداعى جىلدان باستاپ مونوقالالاردى دامىتۋ 2020 -جىلعا دەيىن وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ ءبىرىڭعاي باعدارلاماسى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلادى. مونوقالالاردى دامىتۋدىڭ كەشەندى جوسپارلارىنا سايكەس رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 2015 -جىلعا 16,6 ميلليارد تەڭگە، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 7,7 ميلليارد تەڭگە ءبولۋ قاراستىرىلعان. مونوقالالاردا ش و ب- تى ىنتالاندىرۋ نەسيەلەرى بويىنشا %10 عا دەيىن پايىزدىق مولشەرلەمەلەردى سۋبسيديالاۋ، ميكرونەسيەلەر، سونداي-اق، جاڭا وندىرىستەر قۇرۋعا 3 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ءبولۋ تۇرىندە مەملەكەتتىك قولداۋ تەتىكتەرى جۇزەگە اسىرىلادى. اتالعان باعىت اياسىندا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 2013-2014 -جىلدارى 8 175,5 ميلليون تەڭگە بولىنگەن، ال 2015 -جىلعا 2 979 ميلليون تەڭگە قاراستىرىلعان.
***
ەستەرىڭىزدە بولسا، اقپان ايىندا ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ ءمينيسترى ەربولات دوسايەۆ: «تۇرعىن ءۇي باعاسىندا وزگەرىس بولادى. ءبىراق كوپ مولشەردە وزگەرىس بولادى دەپ ايتا المايمىن. سەبەبى، ساتىلىپ جاتقان پاتەرلەر جوق»، - دەگەن بولاتىن.
«بۇل ويدى وسى سالانى زەرتتەپ جۇرگەن وتاندىق ساراپشىلار دا قۋاتتادى. ماماندار مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي باعدارلامالارىنىڭ قارقىندى ىسكە اسۋى مەن باعانىڭ شارىقتاۋ شەگىنە جەتۋى تۇرعىن ءۇي باعاسىن تومەندەتپەي قويمايتىنىن ايتقان. مىنە، سول ايتقاندارى ايداي كەلىپ، تۇرعىن ءۇي باعاسى تومەندەي باستادى»، - دەپ جازادى «ايقىن» گازەتى بۇگىنگى سانىنداعى «تۇرعىن ءۇي باعاسى تومەندەپ كەلەدى» اتتى ماقالاسىندا.
وسى باسىلىمدا ك س ر و اسكەري مەديتسينا قىزمەتىنىڭ دوعارىستاعى مايورى ءجۇنىسوۆ تولەۋباي جۇنىس ۇلىمەن اراداعى سۇحبات بەرىلگەن. «افريكانىڭ وڭتۇستىك- باتىسىنداعى انگولادا بولىپ قايتقان قازاق بالاسى ءالى دە ىلۋدە بىرەۋ عانا. ءبىزدى ك س ر و اسكەري مەديتسينا قىزمەتىنىڭ دوعارىستاعى مايورى ءجۇنىسوۆ تولەۋباي جۇنىس ۇلىمەن اڭگىمەلەسۋگە جەتەلەگەن وسى فاكتى ەدى. ونىڭ ۇستىنە كەڭەس اسكەرىنىڭ شەكتەۋلى كونتينگەنتىنىڭ اۋعانستاننان شىعارىلعاندىعىنا بيىل - 26 جىل. شيرەك عاسىرعا جۋىق ك س ر و قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قاتارىندا ابىرويلى قىزمەت ەتىپ، اۋعانستان مەن انگولاداعى سوعىستاردىڭ وت- جالىنىنان امان شىققان تولەۋباي اعانىڭ وڭىرىندە بۇگىندەرى ء«مىنسىز قىزمەتى ءۇشىن»، «اۋعان حالقىنان العىس»، «جاۋىنگەرلىك ەڭبەگى ءۇشىن» سەكىلدى 11 مەدال جارقىرايدى»، - دەپ جازادى اۆتور. بۇل سۇحبات «اۋعانستاننان كەيىن انگولا جۇماقتاي كورىندى» دەگەن تاقىرىپپەن جاريالاندى.
***
«ەكسپرەسس- ك» گازەتىنىڭ بۇگىنگى سانىندا «ۋيۋت- كامپانيا» دەگەن ماقالا بەرىلگەن.
دانيانىڭ تانىمال ساۋلەتشىسى يان گەيل الماتىنى ادامدار ءۇشىن جايلى قالاعا اينالدىرۋعا ۋادە بەرۋدە. ونىڭ پىكىرىنشە، ادامدار كوپ تۇراتىن مەگاپوليستەردىڭ ءوزىن ىڭعايلى ءارى جايلى ەتىپ جاساۋعا بولادى. وسى ورايدا ول الماتىدا جايلىلىقتىڭ جاسىل ايماقتارىن قۇرۋ ارقىلى قول جەتكىزۋگە بولاتىندىعىن العا تارتۋدا. وسىنداي ورىنداردىڭ قۇرىلىسىنا قالا بيلىگى 800 ميلليون تەڭگە بولگەن كورىنەدى. قالا تۇرعىندارى ءۇشىن دەمالىس ورىندارى ادامدار كوپ جينالاتىن جەرلەردە پايدا بولماق. گەيلدىڭ پايىمىنشا، ورىندىقتارمەن جانە ساۋلەتتىك بەينەلەرمەن جابدىقتالعان وسىنداي ايماقتار الماتىلىقتاردىڭ سۇيىكتى دەمالىس ورىندارىنا اينالماق.
ايتا كەتەيىك، ول لوندون، مەلبۋرن، سيدنەي، نيۋ-يورك جانە ماسكەۋ سەكىلدى ءىرى قالالاردىڭ ديزاينىن وزگەرتۋمەن جۇمىس ىستەگەن.
اۆتور: رۋسلان عابباسوۆ
