الماتىداعى باراحولكانىڭ ستاندارتىن مەن سالعانمىن- قۇرالاي نۇرقادىلوۆا
وقۋشى كەزىمنەن باستاپ- اق اكتيۆيست بولدىم. العاشقى قوڭىراۋ، سوڭعى قوڭىراۋ، لينەيكا سياقتى مەكتەپتەگى كەز كەلگەن ءىس- شارا مەنىڭ قاتىسۋىممەن وتەتىن ەدى.
بىرەۋىندە ولەڭ ايتسام، ەكىنشىسىندە تاقپاقپەن شىعاتىنمىن. كەيبىرەۋلەرىندە ۇيىمداستىرۋشىلىق قىزمەت اتقارۋشى ەدىم. ال ون بەس جاسىمنان باستاپ تەلەديدار، راديو جانە تاعى باسقا جەرلەردەن بايقاۋ بولاتىنىن حابارلاندىرۋلاردان بايقاپ قالسام، بارىپ قاتىسا بەرەتىنمىن.
- ول كەز ءالى كەڭەس ۇكىمەتى كەزى عوي؟
- ءيا، ءالى كەڭەستىك كەزەڭ. ول كەزدە باعدارلامالار دا، بايقاۋلار دا كوپ بولمايتىن. ءبىراق سول از بايقاۋدىڭ كوبىسىن ۇتىپ الاتىنمىن. وعان مەنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىم مەن تىك مىنەزىم كومەكتەسكەن شىعار. ويتكەنى ءار بايقاۋعا مەن ءارقالاي دايىندالاتىن ەدىم. بىرەۋىندە ءانىمدى ەرەكشە ەتىپ اپارسام، ەكىنشىسىنە بي دايىنداپ، وعان قۇربىلارىمدى دا قاتىسۋعا شاقىراتىنمىن. مەن سول كەزدىڭ وزىندە بايقاۋدى جەڭىپ الا الۋعا كەز كەلگەننىڭ مۇمكىندىگى بولسا دا، ەرىك- جىگەر مەن مىنەزسىز ۇتۋ قيىن ەكەنىن ءتۇسىندىم. سول ون بەس جاستاعى مەنىڭ تۇسىنگەنىم بويىما ادەت بولىپ ءبىتىپ، قازىرگى ۇلكەن ساحنالارعا شىققاندا، حالىقارالىق كونكۋرستارعا قاتىسقاندا جاقسى كومەكتەسۋدە. ويتكەنى بۇل جاقتا دا تىك مىنەز بەن ۇمتىلىس بولماسا جەڭىپ الۋىڭ ەكىتالاي.
- العاشقى تابىسىڭىز ەسىڭىزدە مە؟
- العاشقى قاراجاتىمدى سول ون بەس جاسىمدا تاپقانمىن. مەن تەك تەلەباعدارلامالاردا عانا ەمەس، باسقا دا سالالاردا دا جۇمىس ىستەدىم. تاپقان تابىسىمدى ءوزىمنىڭ اتىما اشقان ەسەپ كىتاپشاما جيناي بەردىم. ونداي ەسەپ كىتاپشاسى بولاتىنىن انام 13-14 جاسىمدا ماعان كورسەتكەن ەدى. ول كىتاپشانى كورگەندەگى سەزىمىم باسقاشا بولعان. سول كەزەڭدەگى ۋاقىتىنا قاراي مەن جاقسى تابىس تاپتىم. ءبىراق ونى جۇمسايتىن جەر جوق ەدى. ول كەزدە ءبارى دەفيتسيت. اقشا بارىندە بار. ءبىراق وعان الاتىن ەشتەڭە جوق.
ونداي كەزدە ءبىز قۇربىلارىمىزبەن اۆتوبۋسقا بيلەتسىز كىرىپ كەتىپ، ايىپپۇل تولەپ شىعاتىنبىز. بۇل قىلىعىمىز سىزدەرگە قىزىق كورىنەتىن شىعار. ءبىراق بۇل سول كەز ءۇشىن اقشانى جۇمساۋدىڭ ءبىر جولى عانا بولاتىن. ال قازىر ساتىلىمدا كەز كەلگەن نارسە بولسا دا ولاردى الۋعا كوپشىلىكتىڭ مۇمكىندىگى جەتە بەرمەيدى.
- جاستايىڭىزدان جۇمىس ىستەۋ مىنەزىڭىزدى قاتايتقان شىعار؟
- ارينە! قازىر تۋرا وسى تيپپەن بالالارىمدى دا تاربيەلەپ وتىرمىن. ۇلكەن ۇلىم نۇرزامان ون بەس جاسىنان جۇمىس ىستەيدى. ول قازىر جيىرما بىردە. كىشى قىزىم ايىم - بەس جاسىنان ىسكە ارالاستى. قازىر ون جاستا. ال ورتانشى قىزىم ارۋ ون بەستە. ارۋ سەگىز جاسىنان باستاپ ءوز اقشاسىن تابۋدا. نۇرزامان قازىر مەنىڭ مەيرامحانا بيزنەسىمدە كومپانون. كاسىپتى بىرگە باسقارۋدامىز.
- قالاي ويلايسىز، كاسىپكەرلىك تالانت قانمەن بەرىلە مە، الدە تاربيەمەن كەلە مە؟
- مەن ترەنينگ وتكىزە ءجۇرىپ بۇل سۇراقتى كوپ زەرتتەدىم. بالا كەزىمدە اكە- شەشەم تەك جالاقىدا وتىردى. وقىعان بولساڭىزدار «بوگاتىي پاپا، بەدنىي پاپا» كىتابى اۆتورىنىڭ ءوزى مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتىڭ بالاسى. ياعني، جالاقىمەن كۇن كورەتىن. كىتاپتا اكەسىنىڭ «مەن ونداي قىمبات نارسەنى الۋعا مۇمكىندىك بەرە المايمىن. ميلليونەر ەمەسپىن» دەگەن ماعىنداداعى سوزدەرىن مىسالعا بەرەدى. سول سياقتى مەنىڭ دە اكەم كاسىپكەر بولماسا دا كوپتەگەن قىزىقتى ويلار ايتاتىن. ءبىراق كەي كەزدە «ۇستەلدە نان مەن ماي بار. سول دا جەتەدى عوي» دەگەن سياقتى ءسوز تىركەستەرىن ءجيى قولداناتىن.
ال انامدا ونداعان جىل بۇرىن ءسان تۋرالى تۇسىنىك مۇلدە جوق بولاتىن. كوپتەگەن جىل بويى ول مەنەن: «سەن بۇل موداڭمەن تاماق تابا الاسىڭ با؟» دەپ ءجيى سۇراپ كەلدى. ال مەنىڭ جاۋابىم: «كۇندەردىڭ كۇنىندە ءبىزدىڭ ەلدە دە سانگە ءمان بەرەدى. مەنىڭ ونىمدەرىم سۇرانىسقا يە بولاتىن كۇن الىس ەمەس» . ال قازىر رەسەي جۇلدىزى كسەنيا سوبچاكتىڭ «مەن قازاقستاندى ءتورت تۇلعامەن بايلانىستىرامىن. ولار - نۇرسۇلتان نازاربايەۆ، تيمۋر بەكمامبەتوۆ، باتىرحان شۇكەنوۆ جانە قۇرالاي ءنۇرقادىلوۆا » دەگەن ءسوزى تالاي نارسەنى اڭعارتاتىن شىعار؟ !
ءوزىڭدى قانشالىقتى اقىلدى، مىقتى سەزىنسەڭ دە كوكىرەك پەن نامىسىڭدى جيىپ قويىپ، ءوز ءىسىن بىلەتىن ادامداردان ۇيرەنۋگە تىرىسۋ كەرەك. جەتىستىككە جەتەتىن ادام مىنەزى مەن كوكىرەگىن ءبىر جاققا قاراي ىسىرىپ قويىپ اقىلدى ادامداردان ساباق الادى. مەن دە اقىلدى ادامداردان ۇيرەندىم. ءوز ىستەرىن بىلەتىن جاقسى تەحنولوگ، جاقسى اسپاز نەمەسە جاقسى باسقارۋشىلار بولاتىن. ولار كەرەمەت باي ەمەس ەدى. جاي عانا قاراپايىم ادامدار. ءبىراق ولاردىڭ ءبىلىمى ماعان قازىرگى دارەجەگە جەتۋىمە كوپ كومەگىن تيگىزدى.
- ال ءسىز كاسىپكەرلىكتى كىمنەن ۇيرەندىڭىز؟
- مەن مۇنىڭ ءبارىن پازل رەتىندە جيناقتادىم. كاسىپكەرلىكتى باستاعان كەزىمدە ەلىمىزدە بەلگىلى ءبىر بيزنەس ۇلگىسى بولعان جوق. تەك بويىمدا قانمەن بەرىلگەن مىنەز بار شىعار. سونىڭ ءوزى ۇلكەن جەتىستىك. ال قالعانىن ماعان ءومىر ۇيرەتۋدە. مىسالى، كەيىنگى كەزدەرى بەلگىلى ءبىر ساتتەردە قالاي قيمىلداۋ كەرەك ەكەنىن تۇيسىگىممەن بىلەتىن بولىپ ءجۇرمىن. بۇل تۇيسىك باسىمنان وتكەن وقيعالار مەن تاجىريبەلەرگە نەگىزدەلگەن.
- تاجىريبە جيناقتاۋ سىزگە قانشالىقتى سالماق سالدى؟
- مەن بۇل سۇراعىڭىزعا بىلاي جاۋاپ بەرەيىن. كەز كەلگەن ادام جولىندا قيىندىقتار كەزىكتىرەدى. قاراپايىم ادامدار مەن جەتىستىككە جەتكەندەردىڭ ايىرماسى وسى جەردە. ويتكەنى جەتىستىككە جەتكەن ادام قۇلاعان جەرىنەن تۇرادى دا العا جۇرەدى. ءوزىنىڭ كوزدەگەن ماقساتىنا باسقا جولمەن تالپىنادى. كەتكەن قاتەلىكتەرىن تۇزەپ، قايتادان ۇمتىلادى. باراتىن جولىن وزگەرتسە دە، ماقساتىن وزگەرتپەيدى. ال قاراپايىم ادامنىڭ ويى «ماقساتىم ىسكە اسپادى. دەمەك، بۇيىرمايدى دەگەن ءسوز». «بۇيىرمايدى» دەگەن تۇسىنىك بولماۋ كەرەك. تالپىنىس جەتىستىككە جەتكىزبەي قويمايدى.
بيزنەستىڭ سالاسى، فورماسى باسقا بولسا دا، جۇيەسى تەك بىرەۋ. بيزنەستىڭ ءجۇرۋ- جۇرمەۋى بەلگىلى ءبىر مەملەكەتتىڭ مەنتاليتەتىنە، زاڭدارىنا عانا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. ال جالپى ءبارى ءبىر فورما.
- ديزاينەرلىك سالادا جۇرگەنىڭىزگە قانشا جىل بولدى؟
- بۇل سالادا جۇرگەنىمە جيىرما بەس جىلدان استى. ال مەنىڭ «Kuralai» ءسان ۇيىمە بيىل جيىرما جىل تولدى. دەگەنمەن مەن ءوز يدەيالارىمدى بويجەتىپ كەلە جاتقانىمدا- اق قاعاز بەتىنە تۇسىرە باستاعان بولاتىنمىن. ءسان سالونىمدا قانشا بولمە بولاتىنىن، ول بولمەلەردە قانداي جيھازدار ورنالاساتىنىن جانە قانشا ادام قىزمەت ەتەتىندەرىن داپتەرگە تۇسىرگەندى ۇناتۋشى ەدىم. ناتيجەسىندە 1994 -جىلى ءوزىمنىڭ ءسان ءۇيىن اشۋىممەن اياقتالدى. دەگەنمەن، ءسان ءۇيىن اشۋىما دا ءبىرتالاي ۋاقىت پەن باسىما تاياق بولىپ تيگەن ءبىر وقيعا اسەر ەتكەن ەدى.
- وسى جەرىن ناقتىلاپ الساق؟!
- توقسانىنشى جىلدارى مەن ءبىر كومپانيادا ۆيسە پرەزيدەنت بولدىم. كومپانيا بىرنەشە سالامەن بىردەي اينالىستى. مىسالعا ەلەكتروەنەرگيا ەسەبىمەن، استىقپەن، پايدالى قازبالارمەن دەگەندەي. ال مەن بولسام ستاندارتتاۋ سالاسىن باسقاردىم. ول جەردە ءجۇرىپ تە ءبىز تالاي جوبالاردى ىسكە اسىردىق. مىسالعا ايتار بولسام، الماتىداعى باراحولكانىڭ ستاندارتىن مەن سالعانمىن. ول كەزدە بازار حاوس كۇيىندە بولاتىن. ءستيلى مەن ديزاينى جاسالعان دايىن جوسپارىمدى الىپ، قالا اكىمدىگىنە تانىستىردىم. جوبا وتە قىزىق بولاتىن. قالا اكىمدىگىنە جوبام ۇنادى. سونىڭ ارقاسىندا باراحولكا بولەك- بولەك بازارلارعا ءبولىنىپ، ءار بازارعا ات بەرىلدى. قۇلاگەر، بولاشاق سياقتى ءار بازاردىڭ ءوز اتىمەن قوسا ءوز جالاۋى جاسالدى. ال بولىنگەن بازارلار وزىنە ءتان تۇسپەن بويالعان بولاتىن. قوقىس جاشىكتەرىنە دەيىن وزىنە ءتان تۇسكە يە ەدى. بۇل سالادا جۇرە بەرەتىن بە ەدىم كىم ءبىلسىن، ەگەر ءبىر جاعداي بولماعاندا...
- قانداي جاعداي؟
- مەنىڭ كەزەكتى ءبىر جوبام بويىنشا بىزگە وتە ۇلكەن سوما ءتۇسۋ كەرەك بولاتىن. جوباسىنىڭ ءبارىن مەن دايىندادىم. بارلىق قۇجاتتا مەنىڭ قولىم قويىلعان. ال قارجى ءبىزدىڭ ەسەپكە اۋدارىلا سالا كومپانوندارىم جوق بولىپ كەتتى. توقسانىنشى جىلدارداعى تىلمەن ايتقاندا «لاقتىردى». بۇل مەنىڭ بيزنەس جولىنداعى العان ەڭ العاشقى سوققىم ەدى. باسىما تاياق بولىپ تيگەن بۇل وقيعادان سوڭ «وك، - دەدىم مەن.
- ولاي بولسا، بۇدان بۇلاي مەن تەك ايەلدەر بيزنەسىمەن اينالىسامىن. وعان قوسا كەز كەلگەن كاسىبىمدە قۇرىلتايشى ءوزىم عانا بولامىن، » - دەپ شەشتىم. وزىمە بەرگەن ۋادەم بويىنشا جاڭا ايتىپ كەتكەندەي ءسان ءۇيىم دۇنيەگە كەلدى. سول كەزدەن باستاپ تالاي جىل تەك ايەلدەر بيزنەسىمەن اينالىسىپ كەلدىم. ال قازىر اقىرىنداپ باسقا دا سالالارعا كوڭىل بولۋدەمىن. وعان قازىر تاجىريبەم جەتەدى. ءسان بيزنەسىمەن قاتار مەيرامحانا بيزنەسىمەن دە اينالىسامىن.
- مەنىڭ تۇسىنگەنىم - نەگىزگى بيزنەسىڭىز مەيرامحانا جانە ءسان سالاسى عوي...
- جاريا تۇردە جۇرگىزىپ جاتقان بيزنەسىم وسى ەكەۋى. ال باسقا كاسىپتەرىمدى افيشالامايمىن. ويتكەنى «اقشا تىنىشتىقتى جاقسى كورەدى» دەگەن ءسوز بار. ال جاڭاعى ەكى كاسىبىم كەرىسىنشە پيار ارقىلى جۇرەدى. وعان قوسا ينۆەستيتسياعا كوڭىل ءبولىپ جاتىرمىن. ماعان كوپتەگەن ادامدار نەمەسە كومپانيالار ۇسىنىستارىمەن شىعادى. ەگەر جوبالارى ۇناپ جاتسا، قارجى تابۋعا جاردەم بەرەمىن.
- قازىر ءسىز اقىرىنداپ ءوزىن- ءوزى دامىتۋ بويىنشا ترەنينگىڭىزدى جارنامالاپ جاتىرسىز. سولاي ما؟
- ءسال ارتقا شەگىنىس جاسايتىن بولسام، مەن ترەنينگتى ون بەس جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى جۇرگىزىپ كەلەمىن. ءبىراق بۇل ءىسىم تەك ءوزىم ءۇشىن عانا ەدى. جاساعان باعدارلامام بويىنشا ترەنينگتەرىمدى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا، مەكتەپتەرگە، ۋنيۆەرسيتەتتەرگە وتكىزىپ ءجۇردىم. كەيىن ويلانىپ قاراسام، بۇل ىسكە كوپ ۋاقىتىمدى جۇمسايدى ەكەنمىن. سونىمەن قاتار، ون بەس جىلدان بەرى ۇلكەن اقپارات پەن تاجىريبە جيناقتاعانىمدى سەزدىم.
«ءوزىڭ جاقسى كورەتىن جانە قولىڭنان كەلەتىن ىسپەن اينالىس. سول كەزدە جۇمىسىڭ حوببيگە اينالادى» جانە «سەن جاقسى ىستەي الاتىن ءىسىڭ ءۇشىن اقشا تولەنۋى ءتيىس» دەگەن ءسوز تىركەستەرى بار عوي. وسىنى پرينتسيپكە الىپ، ءوزىن- ءوزى دامىتۋ سالاسىن قوسىمشا تابىس كوزى رەتىندە قاراستىرۋدامىن. تاعى ءبىر قىزىق جەرى - تەگىن بولعان ترەنيگتەن كەيىن كوپ ادامداردىڭ ءومىرى وزگەرگەن جوق. ال از دا بولسا اقشا تولەگەندەردەن ناتيجە شىعىپ جاتقانىن بايقايمىن. سوندىقتان، بۇل ءىسىمدى دە كاسىپكەرلىك كوزقاراسپەن قاراپ جاتىرمىن.
- اقشا جايىنداعى ميفتەرگە ءبىراز توقتالدىق. مىسالى «اقشا زۇلىمدىق اكەلەدى» دەگەن ءسوز بار.
- ونى كىم ايتادى؟ اقشاسى بار ادامدار بۇل جايىندا ويلانبايدى دا. ونداي سوزدەردى كوبىنە كىم ايتاتىنىن ءىشىڭىز سەزىپ وتىرعان شىعار. نەمەسە «اقشاڭ كوبەيگەن سايىن باقىتىڭ ازايىپ، دەنساۋلىعىڭ ناشارلاي تۇسەدى» دەگەن دە پىكىرلەر بار. قاتىسۋشىلارعا ونداي ويلاردىڭ ومىردە ەشقانداي نەگىزگە سۇيەنبەگەنىن دالەلدەپ بەردىم. بۇلاردى شىعارعاندار وزدەرى جەتىستىككە جەتە الماعان نەمەسە تالپىنعىسى كەلمەگەندەر دەپ ەسەپتەيمىن.
...
- كەيىنگى كەزدە الەۋمەتتىك جەلىلەردى پايدالاناتىنىڭىزدى بايقاپ ءجۇرمىز. بۇل ەرمەك پە الدە سانالى تۇردە بەت بۇردىڭىز با؟
- الەۋمەتتىك جەلىگە سانالى تۇردە كەلدىم. سەبەبى بۇل جاقتان مەن جاڭا تانىستار، جاڭا بايلانىس پەن جاڭا تاپسىرىستار تابۋدامىن. كوپتەگەن قولدانۋشىلار ماعان جەكەگە جازىپ جاتادى. ولارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى مەنىڭ ىقپال ەتۋ شەڭبەرىم ۇلعايا تۇسۋدە.
باسىندا بۇل جاققا قاراۋعا ۋاقىتىمدى قۇرتپايتىنمىن. ءبىر كەزدەرى «ودنوكلاسسنيكي» جەلىسىندە وتىرعانىم بار. كەيبىر تانىستاردى وقىپ، ولارعا لايك باسقاننان اسقان ەمەسپىن. ودان كەيىن فەيسبۋكقا كەلگەنىمدە ماعان تىم قيىن بولدى. ينستاگرام دا سالماق سالعان. ال قازىر ۇيرەنىپ كەتتىم. بالامنىڭ ءوزى كەيىنگى كەزدە كومپيۋتەردى مەنەن جاقسى بىلەسىڭ دەپ قالجىڭدايدى. شىنىندا مەن كومپيۋتەردى مۇلدە قاقپايتىنمىن. ەلەكتروندى پوشتاعا كەلگەن حاتتاردى حاتشى قىز ماعان قاعازعا شىعارىپ الىپ كەلەتىن. ءبىراق بارىنە ۇيرەنۋگە تۋرا كەلەدى. ەگەر سەن بيزنەسپەن اينالىساتىن بولساڭ، بارىنەن حاباردار بولۋىڭ كەرەك.
اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ ءبىر جاقسى جەرى - سەن الەمنىڭ قاي بۇرىشىندا جۇرسەڭ دە بايلانىستا بولاتىنىڭ. مىسالى، مەن كەشە ماسكەۋدەگى MTV ارناسىنىڭ باسشىلارىمەن جازىستىم. ولارمەن سويلەسىپ وتىرعانىمدا ءوزىمدى الماتىدا ەمەس، ماسكەۋدە جۇرگەندەي نەمەسە ولار مەنىڭ جانىمدا، الماتىدا وتىرعانداي سەزىندىم. تاعى قايتالاپ ايتايىن - كاسىپكەر بولعان سوڭ بار مۇمكىندىكتى پايدالانا ءبىلۋ كەرەك.
- «Kuralai»- دىڭ دۇڭگىرشەكتەرىن قايدان تابۋعا بولادى؟
- نەگىزگى كەڭسەسى الماتىدا ورنالاسقان «Kuralai»- دىڭ قازىر ماسكەۋدە، پاريجدە، استانادا جانە سەمەيدە «نۇكتەلەرى» بار. اتىراۋ، اقتاۋ، قاراعاندى، شىمكەنتتەن اشۋدى قولعا الىپ جاتىرمىز. سونداي- اق، «Kuralai»- عا ارنايى كورسەتىلىمىمىز وتپەگەن يزرايل، گەرمانيا، گرۋزيا سىندى ەلدەر دە قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. ءتىپتى، بىردە ءبىز ۇسىنعان كويلەكتى پاريجدەگى «نۇكتەمىزدەن» ساۋد ارابياسىنىڭ حانشايىمى ارنايى ساتىپ العان كورىنەدى.
سۇحباتتاسقان دانيار جان
businessnews.kz
