الەم اپتا ىشىندە: ەۋرووداق جەرورتا تەڭىزىندە اسكەري وپەراتسيا جۇرگىزبەك

استانا. قازاقپارات - ءوتىپ بارا جاتقان اپتا ىشىندە الەمدىك قوعامداستىقتىڭ نازارى عالامشاردا ورىن العان ءبىرقاتار شۋلى وقيعالارعا اۋدى.

ماسەلەن، دۇيسەنبى كۇنى جەرورتا تەڭىزىندە جۇرگىزىلگەن اسكەري وپەراتسيالار ەلدى ەلەڭ ەتكىزسە، تانىمال سانتا-باربارا شيپاجايىنا تاقاۋ تۇستا مۇناي قۇبىرىندا ورىن العان اپات الەم قوعامداستىعىنىڭ نازارىن وزىنە اۋداردى.

مۇنان بولەك، بەيسەنبى كۇنى «يسلام مەملەكەتى» سودىرلارىنىڭ ەجەلگى پالميرا قالاسىن تولىق ءوز قول استىنا قاراتقاندىعى جايىنداعى سۋىت حابار جەلدەي ەستى.

ەۋرووداق جەرورتا تەڭىزىندە اسكەري وپەراتسيا جۇرگىزبەك

دۇيسەنبى كۇنى ەۋرووداققا مۇشە ەلدەردىڭ سىرتقى ساياسات جانە قورعانىس ۆەدومستۆولارىنىڭ باسشىلارى سولتۇستىك افريكا مەن تاياۋ شىعىس ەلدەرىنەن بوسقىندار تاسىمالداۋمەن اينالىساتىن كونتراباندىشىلارعا قارسى اسكەري وپەراتسيا جۇرگىزۋ مۇمكىنشىلىگىن تالقىلاعان بولاتىن.

«بۇگىنگى باستى ماسەلە جەرورتا تەڭىزىندە ادامداردى زاڭسىز تاسىمالداۋمەن اينالىساتىن قىلمىستىق جەلىنى جويۋعا باعىتتالعان تەڭىزدەگى ە و وپەراتسياسىن باستاۋ تۋرالى شەشىمنىڭ قابىلدانۋى بولماق. مەن بۇل شەشىمنىڭ بۇگىن قابىلداناتىندىعىنا سەنىم ارتامىن»، - دەدى وتىرىس باستالار الدىندا ەۋرووداقتىڭ سىرتقى ىستەر جانە قاۋىپسىزدىك ساياساتى جونىندەگى جوعارى وكىلى فەدەريكا موگەريني.

اتالعان وپەراتسيانى وتكىزۋ تۋرالى يدەيانى سولتۇستىك افريكا مەن تاياۋ شىعىس ەلدەرىنەن ميگرانتتار سانىنىڭ كۇرت وسۋىنە وراي يتاليا تارابى ۇسىنعان بولاتىن. بۇگىندە يتاليا مەن مالتا زاڭسىز ميگرانتتاردىڭ سۇيىكتى ورنىنا اينالعان. تۋنيس جاعالاۋىنا تاقاۋ ورنالاسقان يتاليانىڭ لامپەدۋزا ارالى قايعىلى وقيعالاردىڭ ءجيى ورىن الۋى ارقىلى تانىمالدىققا يە. اي سايىن ءدال وسى ارالدان كەمەلەردىڭ اپاتقا ۇشىراعاندىعى جايىندا اقپارات تاراپ جاتادى.

ەۋرووداق قورعانىس جانە سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ وتىرىسى ناتيجەسىندە «EUNAVFOR Med» اسكەري وپەراتسياسىن وتكىزۋ تۋرالى يدەيا قولداۋ تاپتى.

«قازىر عانا جەرورتا تەڭىزىندە ميگرانتتار تاسىمالداۋمەن اينالىساتىن كونتراباندىشىلاردىڭ بيزنەس- مودەل جەلىسىن قۇرتۋ ءۇشىن ە و- نىڭ اسكەري-تەڭىز وپەراتسياسىن بەكىتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى»، - دەدى كەزدەسۋ قورىتىندىسىنا ارنالعان باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا ف. موگەريني.

بۇعان قوسا ەۋروپالىق ديپلوماتيا باسشىسى وپەراتسيانىڭ اعىمداعى جىلعى 22- ماۋسىمدا وتەتىن ە و- نىڭ سىرتقى ىستەر جونىندەگى كەلەسى كەڭەسىنە دەيىن دايىن بولاتىندىعىنا ءۇمىت ارتاتىندىعىن ءبىلدىردى.

ونىڭ ايتۋىنشا، «EUNAVFOR Med» اسكەري وپەراتسياسىنا دايىندىق جۇمىستارى شۇعىل قولعا الىناتىن بولادى. وپەراتسيانى يتالياندىق كونتر-ادميرال ەنريكو كرەدەندينو باسقارادى. سونىمەن بىرگە وپەراتسيانىڭ جەدەل شتابى ريمدە ورنالاسادى. 14 ايعا سوزىلاتىن بۇل شارانى وتىزۋگە كەتەتىن جالپى شىعىن كولەمى 11,82 ميلليون ەۋرو شاماسىندا باعالانۋدا.

«EUNAVFOR Med» وپەراتسياسى بىرنەشە كەزەڭمەن وتەتىندىگى بولجانۋدا. باستاپقى ساتىدا جەرورتا تەڭىزىنىڭ وڭتۇستىك جانە ورتالىق بولىكتەرىندە ادام ساۋداسىمەن اينالىساتىن كونتراباندىشىلار مەن توپتارعا مونيتوريگ جۇرگىزىپ، ولاردىڭ ءىس-ارەكەتتەرىن باعالاۋ قولعا الىنباق. ال ەكىنشى جانە ءۇشىنشى ساتىلاردا ءىس جۇزىندەگى زاڭسىز كوشى-قون ارنالارىن ىزدەۋ ءارى جويۋ كوزدەلۋدە.

ف. موگەرينيدىڭ بولجامىنشا، ميگرانتتاردى زاڭسىز تاسىمالداۋدان تۇسەتىن قارجى لاڭكەستىك ءىس-ارەكەتتەردى قارجىلاندىرۋعا جۇمسالۋى مۇمكىن.

«ءبىز لاڭكەستىك ۇيىمدار مەن زاڭسىز ادام تاسىمالداۋمەن اينالىساتىن توپتار اراسىنداعى بايلانىستاردىڭ بولۋ مۇمكىنشىلىگىنە ساراپتاما جۇرگىزدىك. مەن قازىرگى ۋاقىتتا بىزدەرگە بەلگىلى بولىپ وتىرعان قانداي دا ءبىر بايلانىستاردى ناقتى ايتا المايمىن. ەگەر زاڭسىز تاسىمالداۋشىلاردىڭ بيزنەس-مودەلىنە جانە تاسىمالدان تۇسەتىن اقشا اعىندارىنا قارايتىن بولساق، بۇل اقشالاردىڭ لاڭكەستىك ءىس-ارەكەتتەردى قارجىلاندىرۋعا جۇمسالۋى مۇمكىن ەكەندىگىن بايقاۋعا بولادى»، - دەدى ف. موگەريني.

سانتا-باربارا «قارا التىن» استىندا قالدى

دۇيسەنبى كۇنى «Plains All American Pipeline» كومپانياسىنىڭ مۇناي قۇبىرىندا اپات ورىن الىپ، 400 مىڭ ليتردەن استام مۇناي كاليفورنيا شتاتىنداعى سانتا-باربارا وكرۋگىنىڭ جاعاجايىن لاستادى.

«قارا التىننىڭ» توگىلۋى اتالعان اۋدانداعى جاعاجايدىڭ جابىلۋىنا، سونىمەن قاتار بالىق اۋلاۋعا تىيىم سالىنۋىنا تۇرتكى بولدى. بۇل وقيعانىڭ جاعالاۋدا تىرشىلىك ەتەتىن جابايى جانۋارلارعا دا زور قاۋىپ ءتوندىرىپ وتىرعانى بەلگىلى. «كاسىپورىن ورىن العان جايتتى زور كۇيزەلىسپەن قابىلدادى جانە قورشاعان ورتاعا زياندى بارىنشا شەكتەۋ ءۇشىن قاجەتتى شارالارعا كۇش سالادى، ءبىزدىڭ ماقساتىمىز - بارلىق قاتىسۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ»، - دەلىنگەن «Plains All American Pipeline» كومپانياسى تاراتقان اقپاراتتا.

كۋاگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، جاعاجايدىڭ 6 شاقىرىم ۋچاسكەسى مۇناي سالدارىنان قارا رەڭكە بويالعان. ال مۇحيتقا تارالعان مۇناي شامامەن 14 شاقىرىمعا سوزىلىپ جاتىر. توتەنشە وقيعا ورىن الىسىمەن ارنايى كەمەلەر جەتكىزىلىپ، ولار مۇناي ونىمدەرىن سورۋ جۇمىستارىنا كىرىسىپ كەتتى.

مۇحيت جاعالاۋىن مۇنايدان تازالاۋ جۇمىستارىنا 9 كەمە مەن ءتۇرلى قىزمەتتەردىڭ 272 مامانى جۇمىلدىرىلعان. بەيسەنبى كۇنگى دەرەكتەرگە سايكەس، جاعالاۋدان 34 مىڭ توننا مۇناي سورىلدى.

بۇل سانتا-باربارادا سوڭعى 18 جىلدا العاش رەت ورىن الىپ وتىرعان وقيعا. ديامەترى 61 سانتيمەتردى قۇرايتىن قۇبىر 1987-جىلى توسەلگەن. ول ارقىلى كاليفورنيا جاعالاۋىنان مۇناي تەحاسقا وڭدەۋگە جىبەرىلەدى. بۇعان دەيىن قۇبىردان ەش پروبلەما ورىن العان ەمەس ءارى وسىدان 2 اپتا بۇرىن عانا تەكسەرۋدەن وتكىزىلگەن.

كاليفورنيا گۋبەرناتورى دجەرري براۋن سانتا-باربارا وكرۋگىن مۇنايدىڭ توگىلۋىنە بايلانىستى اپات ايماعى دەپ جاريالادى. سايكەسىنشە جارلىق شتات استاناسى ساكرامەنتودا جاريا ەتىلدى. «بۇل شارا توتەنشە شارالار قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە قولداعى رەسۋرستاردى شۇعىل شوعىرلاندىرۋعا كومەكتەسەدى. ءبىز كاليفورنيا جاعالاۋىن قورعاۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى شارالاردى اتقارامىز»، - دەدى د. براۋن.

«يسلام مەملەكەتى» سودىرلارى پالميرا قالاسىن باسىپ الدى

بەيسەنبى كۇنى الەمدىك اقپارات اگەنتتىكتەرى سيريا ارمياسىنا قارسى قيان-كەسكى ۇرىستار جۇرگىزىپ كەلە جاتقان «يسلام مەملەكەتى» سودىرلارىنىڭ ەجەلگى پالميرا قالاسىن وزدەرىنىڭ تولىق باقىلاۋىنا العاندىعىن حابارلادى. سيريا ارمياسىنىڭ قولباسشىلىعى قيان-كەسكى ۇرىستاردان كەيىن قالادان اسكەردى شىعارۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. سونىمەن قاتار بيلىك پالميرا قالاسى تۇرعىندارىن جانە تاريحي قۇندى جادىگەرلەردى قاۋىپسىز جەرگە شىعاردى.

ايتا كەتەرلىگى، سودىرلار ەجەلگى قالادا مامىر ايىنىڭ ورتاسىنا تامان جاقىن كەلگەن بولاتىن. ال وتكەن سەنبىدە ولار قالانىڭ ءبىر بولىگىنە وزدەرىنىڭ بيلىگىن جۇرگىزە باستاعان ەدى. ءبىراق، سول كەزدە سيريا ارمياسى ولاردىڭ بەتىن كەرى قايتارعان-دى. ال بۇل جولى بيلىك ارمياسى سودىرلارعا قارسى تۇرا المادى.

سودىرلار قالاعا نىق بەكىنىپ العاننان كەيىن ادەتتەگىدەي قولعا تۇسكەن اسكەري قىزمەتشىلەردى جازالاۋعا كىرىستى. جۇما كۇنى ولاردىڭ جاپپاي جازالاۋ جۇرگىزگەندىگى تۋرالى اقپارات تارالدى. قالانى قورعاۋعا قاتىسقان 17 ادامنىڭ باسى كەسىلگەن.

پالميرا سيريانىڭ ءدال ورتاسىندا ستراتەگيالىق تۇرعىدا وڭتايلى ورنالاسۋىمەن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە يۋنەسكو-نىڭ مادەني مۇرالار تىزىمىنە ەنگەن كوپتەگەن ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىمەن دە ماڭىزدى قالا سانالادى. ەستە بولسا، سودىرلار يراك اۋماعىنداعى ءبىرقاتار ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىن تاس-تالقان ەتكەن بولاتىن. سوندىقتان دا پالميرا قالاسىنداعى مادەني ەسكەرتكىشتەر دە تالقاندالۋى مۇمكىن دەگەن قاۋىپ بار.

بەلگىلى بولىپ وتىرعانداي، سودىرلار ادامزات بالاسى ءۇشىن تاريحي قۇندىلىعى بار ەجەلگى ساۋلەت نىساندارىن قاساقانا جويىپ جىبەرەدى. بۇعان دەيىن سودىرلار اسسيريا پاتشالىعىنىڭ بۇرىنعى استاناسى بولعان ەجەلگى نيمرۋد قالاسىنىڭ امان قالعان نىساندارىن تالقانداعان ەدى.

اۆتور: مارلان جيەمباي