ق ر ۇلتتىق مۋزەيىنىڭ قىزمەتكەرى استانادا ابىلاي حاننىڭ شاپانى ساقتالىپ وتىرعانىن ايتتى - فوتو
اكسيا 15 - مامىردا قازاقستاننىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىن، ەلدەگى مۋزەي ءىسىنىڭ كەشەگىسى مەن بۇگىنىن، سونداي- اق «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسىن جارقىن بوياۋلارمەن كورسەتكەن فلەش- موبپەن باستالدى، دەپ حابارلادى ق ر ۇلتتىق مۋزەيىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى.
اكسيا اۋقىمىندا ۇلتتىق مۋزەيگە «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى - 20 ىزگى ءىس» ەستافەتاسىنىڭ سيمۆولى - تايقازان سالتاناتپەن تاپسىرىلدى. سونداي- اق «قازاقستان» ر ت ر ك» ا ق مۋزەيگە ۇلى وتان سوعىسىنىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان كىتاپتار سەرياسىن سىيعا تارتتى. شارانىڭ جالعاسى 18 - مامىردا «مۋزەيدەگى ءتۇن» اكسياسىنا ۇلاستى، وعان كەلگەن قوناقتار العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىستاعى ادامدار، ساق حانشايىمى، قازاق باتىرلارى، ساۋكەلەلى قالىڭدىق سياقتى ەلدىڭ ەجەلگى تاريحىنان كورىنىستەردى تاماشالادى.
مۋزەي حوللىندا كەلۋشىلەر «كوكتە» سامعاعان بۇركىتتى تاماشالاپ، ۇلكەن مەديا- ەكراننان - قازاقستان كارتاسى بويىنشا ەلىمىزدىڭ كەڭ بايتاق جەرلەرىنە ۆيرتۋالدى ساياحات جاسادى. شارانىڭ اشىلۋىندا ق ر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى ءسوز سويلەدى. ول ءوز سوزىندە ەلىمىزدە مۋزەي ءىسى قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن، بۇل سالانى كۇشەيتۋ ءۇشىن پارمەندى شارالار قولعا الىنعانىن اتاپ ءوتتى. بۇل اكسيا ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى اكسيا بولدى. ۇلتتىق مۋزەيدىڭ ديرەكتورى دارحان مىڭباي جينالعاندارعا «مۋزەيدەگى ءتۇننىڭ» ماڭىزى تۋرالى ايتىپ بەردى. ول حالىقتى ءوز تاريحىن ءبىلىپ، بۇگىنىمىزدى باعالاۋمەن قاتار بىرلىكتى نىعايتىپ، حالىق مۇراسىن كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋعا، ءبىرتۇتاس حالىق رەتىندە ورتاق يدەيا توڭىرەگىنە توپتاسۋعا شاقىرادى.
«ارينە، مۋزەيگە، مادەنيەتكە قامقورلىقتى بەيبىت جانە ءال- اۋقاتى جاقسى ەل عانا كورسەتە الادى. باسەكەگە قابىلەتتى ەل بولۋ ءۇشىن ءبىز مادەنيەتىمىزدى دە جوعارى دەڭگەيگە كوتەرۋىمىز قاجەت. ۇلتتىق مۋزەيدە ەكسپوناتتاردى ساقتاۋعا جانە ونى ەركىن كورۋگە بارلىق جاعداي جاسالعان. مۇنداي اكسيالار جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋ ءۇشىن قاجەت، سوندىقتان دا ۇلتتىق مۋزەي ۇجىمى جاستارعا ءوز تاريحىن تانۋىنا بارىنشا كومەكتەسۋدى ءوزىنىڭ بورىشى سانايدى»، - دەدى د. مىڭباي.
قوناقتار ءۇشىن ارنايى تەاترلاندىرىلعان ەكسكۋرسيالار وتكىزىلدى، ءارتۇرلى تاقىرىپتىق كورمەلەر ۇيىمداستىرىلدى. بارلىق تىلەك بىلدىرۋشىلەر تاريح پەن مادەنيەت بويىنشا ويىندار مەن ۆيكتورينالارعا قاتىستى. كوپشىلىگى ءارتۇرلى باعىتتار بويىنشا مامانداردىڭ دارىستەرىن تىڭدادى. سونداي- اق باعا جەتكىسىز ەكسپوناتتار مەن تاريحي جادىگەرلىكتەر جونىندە دەرەكتى فيلمدەر كورسەتىلدى. سونىمەن بىرگە م. گوركي اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق ورىس تەاترى سوعىس جونىندە سپەكتاكلدەن ۇزىندىلەر، ال ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ە ۇ ۋ ستۋدەنتتەرى مەن ماگيسترانتتارى «التىن ادام تۋرالى اڭىز» قويىلىمىن كورسەتتى.
اكسيا اياسىندا قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 20 جىلدىعى سياقتى ەلەۋلى مەرەكەلەرگە باسا نازار اۋدارىلدى.
«مۋزەيدەگى ەڭ ءىرى زال تاريحىمىزعا ارنالعان. تاريح زالى قازاق حاندىعىنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋى، حاندىقتاعى باتىرلار مەن بيلەر ينستيتۋتى، حان كوتەرۋ ءراسىمى سياقتى تاقىرىپتاردى قامتيدى. بۇل زالدا ابىلاي حان شاپانىنىڭ ءتۇپنۇسقاسى، قازاق باتىرلارىنىڭ التىن جالاتىلعان دۋلىعاسى، تۇركىستاننان اكەلىنگەن قازاق حاندارى داۋىرىندەگى تۋلار ساقتالعان. «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا تابىلعان ارتەفاكتىلەر دە وسى زالعا قويىلعان»، - دەدى ۇلتتىق مۋزەيدىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى عاليا اقپانبەكوۆا.
18 - مامىرداعى مۋزەيلەردىڭ حالىقارالىق كۇنى بۇكىل الەمدە 1977 - جىلدان بەرى اتالىپ وتىلۋدە. «مۋزەيدەگى ءتۇن» اكسياسى العاش رەت 1997 - جىلى گەرمانيادا ۇيىمداستىرىلدى. 2001 - جىلى بۇل يدەيانى پاريجدەگى لۋۆر قولدادى، ال كەيىننەن اكسيا ءداستۇرلى تۇردە الەمنىڭ كوپتەگەن مۋزەيلەرىندە وتكىزىلىپ كەلەدى.
ق ر ۇلتتىق مۋزەيى «مادەني مۇرا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ اۋقىمىندا ق ر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن 2014 - جىلعى 2 - شىلدەدە قۇرىلدى، «مۋزەيدەگى ءتۇن» اكسياسى مۇندا بيىل العاش رەت وتكىزىلىپ وتىر.
****
ابىلاي حان تۇسىنداعى تاراقتى رۋىنان شىققان نايمانتاي بايعازى باتىردىڭ بايراعى. وسى ۋاقىتقا دەيىن اقسەلەۋ سەيدىمبەكتىڭ جەكە قورىندا ساقتالعان.
تولە ءبيدىڭ شاپانى (كوشىرمە)، ابىلاي حاننىڭ شاپانى، قازىبەك ءبيدىڭ شاپانى.
جوڭعارلاردىڭ قازاقتارعا قارسى قولدانعان زەڭبىرەكتەرىنىڭ وقتارى. جارىلعىش قاسيەتى جوق، تەك قاقپانى نەمەسە قورعاندى بۇزۋ ءۇشىن قولدانعان.
قازاق حاندىعى تۇسىنداعى ساۋران جانە تاشكەنت تەڭگەلەرى.
قازاق حاندىعىنىڭ تەڭگەلەرى.
ءتۇرلى لاۋازىم يەلەرىنىڭ (اۋىل ءبيى، سوت كەڭسەسى، ستارشىندار مەن بولىستار) ءمورتاباندارى.
ەرالى مەن جاڭگىر حانداردىڭ مورلەرى.
