الماتىدا بەلگىلى تاريحشى ەرمۇحان بەكماحانوۆقا ارنالعان ەسكەرتكىش تاقتا اشىلدى - فوتو
«ەرمۇحان بەكماحانوۆ قىسقا، ءبىراق ماعىنالى ءومىر ءسۇردى. نەبارى 50 جىل. مەن ءالى كۇنگە تاڭ قالامىن. قالايشا وسى قىسقا عۇمىردا ەكى ءتۇرلى سالادا عىلىم دوكتورى بولۋعا بولادى. بۇل وقيعا مەملەكەتىمىزدىڭ عىلىم سالاسىنداعى ازاماتتارىن ەشقاشان ۇمىتپايتىنىن كورسەتەدى»، - دەدى عالىمنىڭ ۇلى سەرمۇحان بەكماحانوۆ.
الماتى قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى زاۋرەش امانجولوۆا ەسكەرتكىش تاقتانىڭ اشىلۋى قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعانىنان 550 جىل تولۋى مەن ەرمۇحان بەكماحانوۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولۋىنا وراي ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.
«ءبىز بۇگىن قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 550 جىل تولۋىنا وراي، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ەرمۇحان بەكماحانوۆ ۇيىنە ەسكەرتكىش تاقتا ورناتۋ شاراسىنا جينالىپ وتىرمىز. ول كىسىنىڭ ءومىرى شىرعالاڭعا تولى بولعانىمەن ءوز كاسىبىنىڭ شىڭىنا شىققان ۇلى ۇلت قايراتكەرى جادىمىزدان ەش كەتپەيدى»، - دەدى قالا اكىمنىڭ ورىنباسارى زاۋرەش امانجولوۆا.
ەرمۇحان بەكماحانوۆ 1915-جىلى 15- اقپاندا پاۆلودار وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ەڭبەك جولىن الماتى ج و و وقىتۋشى بولىپ باستادى. 1946-1947-جىلداردا قازاق ك س ر عىلىم اكادەمياسىندا جاڭادان قۇرىلعان تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنوگرافيا ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ عىلىمي جۇمىس جونىندەگى ورىنباسارى، 1947-جىلدان باستاپ، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن، ياعني 1966-جىلعى مامىردىڭ التىسىنا دەيىن قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءوزى ۇيىمداستىرعان قازاقستان تاريحى كافەدراسىن باسقاردى. ونىڭ ەڭبەگىنىڭ باستىسى 1947-جىلى الماتىدا ورىس تىلىندە جارىق كورگەن «XIX عاسىردىڭ 20-40 -جىلدارىنداعى قازاقستان» اتتى مونوگرافياسى بولدى. وسى تاقىرىپتا 1946-جىلى ماسكەۋدە تاريح ماماندىعى بويىنشا دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعاعان. كەنەسارى حان تۋرالى ەڭبەگى شىققان سوڭ ك س ر و- نىڭ باستى باسىلىمى - «پراۆدا» گازەتىندەگى 1951-جىلعى ماقالادان سوڭ عالىمدى قۋدالاۋ ناۋقانى باستالدى. 1951-جىلى ۋنيۆەرسيتەتتەگى جۇمىسىنان قۋىلىپ، پارتيا قاتارىنان شىعارىلدى.
1952-جىلى جوعارىداعى ايىپتاۋ نەگىزىندە 1952-جىلى 2- جەلتوقسان كۇنى قازاق ك س ر جوعارعى سوتىنىڭ قىلمىستى ىستەر جونىندەگى كوللەگياسىنىڭ ۇكىمىمەن ە. بەكماحانوۆ 25 جىل مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرىلىپ، گۋلاگ- تىڭ الىستاعى لاگەرىنىڭ بىرىنە ايدالدى.
ول كىسىنىڭ لاگەردەن ءتيىستى ورگاندارعا جازعان كوپتەگەن ارىزدارىنىڭ ناتيجەسىندە، اكادەميك، قوعام قايراتكەرى اننا ميحايلوۆنا پانكراتوۆا سياقتى قايىرىمدى ادامداردىڭ كومەگىنىڭ ارقاسىندا بەريا اتىلعاننان كەيىن ە. بەكماحانوۆتىڭ ءىسى قايتا قارالىپ، 1954-جىلى 16- اقپاندا ونىڭ ءىسى جابىلىپ، ءوزى اقتالىپ شىقتى.
اۆتور: گۇلميرا عوسمانالي
