بابالار ءسوزى: «اياگوز» اتاۋى قايدان شىققان؟
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى»، «قازاق حاندارى»، «ەجەلگى قالالار تاريحى»، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى.
«بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر-تولعاۋلارى، قيسسا-داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى. «قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى.
«حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا، قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ-جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانادى.
***
ەرتە زاماندا ەل بولىپ الپەشتەگەن، اقىلىنا كوركى ساي، سۇلۋلىعىن سۋرەتتەۋگە ءتىل جەتپەيتىن ءبىر قىز ءومىر ءسۇرىپتى. ول قىزدىڭ اتى - اياۋ ەكەن. بوي جەتىپ، تولعان ايداي تولىقسىعان شاعىندا سول ەلدىڭ جىگىتى جايساڭمەن ءتىل تابىسىپ، كوڭىل قوسادى. ەكەۋى بىرگە ءومىر سۇرۋگە ءسوز بايلاسادى.
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە نيەتى قارا نويىس دەگەن ءبىر جىگىت اياۋدى ايتتىرىپ الماققا قۇدالىق كادەسىمەن كەلىپ، اۋىلىنا تۇسەدى. بۇعان جايساڭنىڭ تۋعان-تۋىسقاندارى ارالاسىپ، ءىس ناسىرعا شابادى.
ابدەن شيەلەنىسكەن كەزدە ءبىر قاپىسىن تاۋىپ، نويىس جايساڭدى مەرت قىلادى. وسىنداي قايعىلى وقيعانىڭ كۋاسى بولعان اياۋ ءنار سىزبايدى، بوتاداي بوزداعان كۇيىندە جاتىپ الىپتى. ۇلكەننىڭ سوزىنە قۇلاق اسپايدى، كىشىنى تىڭدامايدى. قۇربى-قۇرداستارىمەن دە قاتىسپايدى. ءسويتىپ، قايعىنىڭ سالدارىنان اياۋ قازا تاۋىپتى.
كوزىنەن اققان جاس سارقىراعان وزەنگە اينالىپتى. سونان ەل جاڭاعى وزەندى اياۋدىڭ كوزىنەن اققان جاس، اياۋدىڭ كوزى دەپ اتاپ، كەيىن كەلە «اياگوز» بولىپ كەتىپتى.
