ءۇش ەل كوسەمدەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قورعاعان قازاق

استانا. قازاقپارات - گەنەرال-مايور بالعاباي بايجىگىتوۆ قاراپايىم اۋىل بالاسىنان قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك قىزمەتى باسشىلىعىنا دەيىنگى داڭقتى جولدى ءجۇرىپ ءوتتى.

ول ءشاۋىلدىر سەلوسىندا (بۇرىنعى سىرداريا گۋبەرنياسى، قازىرگى وتىرار اۋدانى) 1921-جىلدىڭ 21- جەلتوقسانىندا دۇنيەگە كەلدى. بالا كەزىنەن باستاپ ول كىسى ءوز وتباسىنا قامقور بولا بىلدى. سول كەزدەگى بارلىق اۋىلداعى قازاقتارداي بايجىگىتوۆتىڭ ءۇيى دە قاتتى قيىندىق پەن اشتىقتى باستان وتكىزگەن ەدى.

تاباندىلىق پەن شىنشىلدىق، جاۋاپكەرشىلىك پەن العىرلىق سياقتى قاسيەتتەر باكەڭنىڭ بويىنا سول كەزدەن قالىپتاسسا كەرەك. اۋەلگىدە ول مۇعالىم بولعىسى كەلىپتى. 1941-جىلى پەداگوگيكا كۋرسىنا وقۋعا ءتۇسىپ، ونى بىتىرگەن سوڭ سول تۇستاعى سيرەك ماماندىقتىڭ ءبىرى - مەكتەپ مۇعالىمى بولدى. ول كەزدە بۇل ماماندىق سيرەك بولاتىن.

الايدا، سول جىلى باستالعان ۇلى وتان سوعىسى ونىڭ ارمان-ماقساتىن، جوسپارىن مۇلدە وزگەرتىپ جىبەردى. 1942-جىلى اقپان ايىندا بالعاباي اعا اسكەرگە شاقىرىلدى. كەيىن ەستەلىگىندە ءوزى ايتقانداي، قىزىل ارميا قاتارىنا مايدانعا جىبەرۋ بارىسىندا كوميسسيا ءتوراعاسى ونى ن ك ۆ د- نىڭ اسكەرى قاتارىنا جىبەرەتىنىن حابارلادى. كوميسسيا مۇشەلەرى ءبىلىمدى، جاس تا بولسا كوپ نارسەدەن حاباردار، العىر جىگىتتى وسى قىزمەتكە لايىق دەپ تاپسا كەرەك.

ول كىسى ن ك ۆ د اسكەرى ساپىندا قىزمەت ەتىپ، قاتارداعى وفيتسەردەن درەزدەندەگى (گەرمانيا) ن ك ۆ د- نىڭ شەكارا پولكىندە زاستاۆا باستىعىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە دەيىن كوتەرىلدى.

باكەڭ سوعىس جايلى اڭگىمە قوزعالعاندا از ءسوزدى بولاتىن، تەك مايدانداعى جولداستارى جايلى عانا ايتاتىن. تەك بىزگە كەيىنىرەك بەلگىلى بولعانى، ول شەگىنىپ بارا جاتقان فاشيست وتريادتارىن جويۋعا قاتىسىپ، ونداي وپەراتسيالاردى تىكەلەي ءوزى باسقارىپ وتىرىپتى.

وسى جاعدايلار ن ك ۆ د باسشىلىعىنىڭ جاس چەكيستى 1945-جىلى پوتسدام قالاسىنداعى ستالين، ترۋمەن جانە چەرچيلل باس قوسقان جيىندا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە قۇرىلعان ارناۋلى وتريادتىڭ قۇرامىنا الۋعا سەبەپ بولسا كەرەك.

گەنەرالدىڭ وسىدان كەيىنگى داڭقتى ءومىر جولى كوپشىلىگىمىزگە ايان. ب. بايجىگىتوۆ 1946-جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ن ك ۆ د باسقارماسىنا جەدەل ۋاكىل قىزمەتىنە شاقىرىلدى. وندا 1965-جىلعا دەيىن قارسى بارلاۋ ءبولىمى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقاردى.

1965-جىلى ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىنىڭ جانە مول تاجىريبەسىنىڭ ارقاسىندا ك س ر و مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن گۋريەۆ (اتىراۋ) وبلىستىق باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالدى. ول كەزدە دە، قازىردە دە بۇل سالادا بىرنەشە ساتىنى اتتاپ، وسى دەڭگەيدەگى باسشى ورنىنا بەكىتىلۋ سيرەك بولاتىن جاعداي.

1971-جىلى مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى اقتوبە وبلىستىق باسقارماسىنىڭ باسشىسى قىزمەتىنە اۋىستىرىلىپ، ول جەردە زەينەتكەرلىككە شىققانشا 15 جىل قىزمەت ەتتى.

مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە سىڭىرگەن مىنسىز قىزمەتى ءۇشىن 1985-جىلى وعان مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ گەنەرال-مايور شەنى بەرىلدى. بىزگە بەلگىلى مالىمەت بويىنشا، باكەڭ ۇلى وتان سوعىسىنان سول 1985-جىلعا دەيىن وسى سالادا گەنەرال اتاعىن العان جەتى قازاقتىڭ ءبىرى.

سوعىستا كورسەتكەن ەرلىگى جانە ەڭبەكتەگى جەتىستىگى ءۇشىن ارداگەر اعامىز « قىزىل جۇلدىز»، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ بىرىنشى دارەجەلى وردەندەرىمەن، «ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىمەن، ەكى رەت «مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىكتىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى» بەلگىلەرىمەن ماراپاتتالدى.

گەنەرال-مايور بالعاباي بايجىگىتوۆتىڭ باسشىلىعىمەن قاۋىپسىزدىك سالاسىنىڭ كوپتەگەن قىزمەتكەرى ءوسىپ، تاربيەلەنىپ شىقتى. ولاردىڭ ءبىرقاتارى وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك سالاسىندا باسشىلىق قىزمەتتەردە جۇمىس ىستەۋدە.

ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىزدىڭ تابيعاتىنا جاۋاپكەرشىلىك پەن تارتىپتىلىك، جيناقىلىق ءتان. سالاقتىق پەن بەيقامدىقتى جەك كورۋشى ەدى. زەينەتكە شىققاننان سوڭ دا كوپتەگەن شاكىرتتەرى مەن ارىپتەستەرى ونىڭ مىنەزىندەگى كورەگەندىك پەن ادام تانىعىشتىعىن ەستەرىنە ءتۇسىرىپ، ايتىپ جۇرەتىن. اداممەن بەس-اق مينۋت سويلەسىپ-اق، ونىڭ مىنەز-قۇلقى تۋرالى مالىمەتتەردى قاتەسىز تاباتىن. ال، وزگە كىسىمەن سويلەسكەندە وتە قاراپايىم بولاتىن. اكىمدەرمەن دە، اۋلا سىپىرۋشىمەن دە بىردەي سويلەسىپ، ەشكىمدى ءبولىپ-جارمايتىنىن تالاي كوردىك. بارىمەن دە ءتىل تابىسىپ، اقىل-كەڭەسىن بەرەتىن.

بالعاباي بايجىگىتوۆتىڭ ەسىمى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تۋماسى رەتىندە شىمكەنت قالاسىنداعى «داڭق» مەموريالىنا جازىلعان. 2007-جىلى اقتوبە وبلىسىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى دەپارتامەنتىنىڭ عيماراتىندا ول كىسىگە ارناپ قۇرمەت تاقتاسى اشىلدى. شىمكەنت قالاسىنىڭ ءبىر كوشەسىنە گەنەرال بالعاباي باپا ۇلى بايجىگىتوۆتىڭ ەسىمى بەرىلمەكشى.

ءاسىلحان وسپان ۇلى،

قۇقىق سالاسىنىڭ ارداگەرى، زەينەتكەر.

okg.kz