الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ىستەرى ساقتالعان قاندى جازالاۋشى مەكەمەنىڭ مۇراعاتىنا قالاي جول اشىلدى؟
ونىڭ ىشىندە ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ەرلان سىدىقوۆتىڭ 2014 - جىلى ق ر ۇ ق ك ءتوراعاسى نۇرتاي ءابىقايەۆتىڭ اتىنا جولداعان سوڭعى حاتى رەسەيلىك قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ مۇراعاتىنا جول اشىپ بەردى.
ۇ ق ك- ءنىڭ ىشكى اقپارات كوزىنەن ءمالىم بولعانداي، نۇرتاي ابىقايەۆ رەسەيلىك ف ق ق ديرەكتورى الەكساندر بورتنيكوۆپەن تىكەلەي بايلانىسىپ، ل. ن. گۋميليەۆ اتىنداعى «الاش» عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتىمەن بىرگە مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارىن مۇراعات ماتەريالدارىمەن تانىسۋعا جىبەرۋىن ءوتىنىپ، ۋادەسىن العانعا ۇقسايدى. ناتيجەسىندە، 2014 - جىلدىڭ جەلتوقسانىندا وسى جولداردىڭ اۆتورى ءاليحان نۇرمۇحامەد ۇلى بوكەيحاننىڭ جانە ونىمەن بىرگە ءبىر كۇندە - 1937 - جىلدىڭ 27 - قىركۇيەگىندە - اتۋ جازاسىنا كەسىلىپ، ءبىر كۇندە اتىلىپ، ماسكەۋدىڭ دون زيراتىنا بىرگە جەرلەنگەن قازاقتىڭ تاعى ءبىر اسىل ازاماتى نىعمەت نۇرماق ۇلىنىڭ (نۇرماقوۆ) «قىلمىستىق» ىستەرىمەن تانىسۋعا مۇمكىندىك الدى، دەپ جازادى سۇلتانحان اققۇلى «ايقىن» گازەتىندە جارىق كورگەن ماقالاسىندا.
اشىعىن ايتقاندا، ماعان الاش كوسەمىنىڭ ءىسى 1991-1995 - جىلداردان بەرى نەگىزىنەن، تانىس بولاتىن. 1991 - جىلدىڭ تامىزىندا، ياعني «زۇلىمدىق يمپەرياسىنىڭ» اقىرعى ايلارىندا ماسكەۋدە عىلىمي ءىسساپاردا ءجۇرىپ، ك س ر و ك گ ب- سىنىڭ جاڭا ءارى اقىرعى ءتوراعاسى ۆاديم باكاتيننىڭ اتىنا حات قالدىرىپ، 1995 - جىلى ەندى رەسەيدىڭ فەدەرالدىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنە (ول جىلى «فەدەرالدىق قارسى بارلاۋ قىزمەتى» - ف س ك ر ف دەپ اتالاتىن) ۇ ق ك ارقىلى سۇراۋ جولداپ، ءا. بوكەيحان ىسىنەن ءبىراز تاريحي قۇجاتتىڭ كوشىرمەسىن پوشتامەن العان ەدىم. ايتسە دە، 1937 - جىلدان بەرى «اسا قۇپيا» ساقتالعان ءىستىڭ تىكەلەي وزىمەن تانىسۋدىڭ ورنى، ءتىپتى بولەك ەكەنىنە كوز جەتتى. ونىڭ ىشىندە الاش كوسەمىنىڭ ىسىنەن ونىڭ ءومىرى مەن قىزمەتىنە قاتىستى ءبىراز وتە قۇندى مالىمەت تابىلدى.
رەسەي قاۋىپسىزدىك قىزمەتى مۇراعاتىنىڭ باسشىلىعى ەكى ىستەن دە سۇراعان قۇجاتتاردىڭ كوشىرمەلەرىن جىبەرۋگە مىندەتتەندى. ءبىراق تاڭعالاتىن ەشتەڭەسى جوق، ارادا 3 ايداي ۋاقىت وتسە دە، ول كوشىرمەلەردى جىبەرۋگە اسىعاتىن ەمەس.
وعان قوسا ءا. بوكەيحان مەن ن. نۇرماق ۇلىنىڭ ەكى ءىسىن قولعا الىپ قاراعاندا، تولقىعان كوڭىل سۋ سەپكەندەي باسىلدى. سەبەبى ەكى ىسكە دە تىگىلگەن قۇجاتتاردىڭ تەڭ جارتىسىنان استامى سىرتىنان كارتون قاعازبەن قاپتالىپ، پاراقتاپ قاراۋعا دا، وقىپ، كوشىرىپ الۋعا دا جاتپايتىن «اسا قۇپيا» كۇيىندە قالىپتى.
1991 - جىلدىڭ تامىزىندا ك س ر و ك گ ب- سى قوعاممەن بايلانىس ورتالىعىنىڭ پوشتا ارقىلى جىبەرگەن قۇجات كوشىرمەلەرى ىشىندە ءاليحاننىڭ بۋتىركا تۇرمەسىندە تۇسىرىلگەن بەلگىلى سۋرەتى بولاتىن. ال ءىستىڭ ىشىنەن ۇلت كوسەمىنىڭ قىرىنان تۇسكەن تاعى باسقا سۋرەتى شىقتى. ەكىنشى سۋرەتتە الاش كوسەمىنىڭ اۋىر ازاپ كورگەنى انىق بايقالادى. سۋرەتتىڭ «قۇپيا» كۇيىندە قالۋىنىڭ ءبىر سىرى سوندا بولسا كەرەك.
مۇراعات قىزمەتكەرلەرىنىڭ تۇسىندىرۋىنشە، كارتون قاعازبەن قاپتالعان قۇجاتتار و گ پ ۋ- ن ك ۆ د- ءنىڭ «ىشكى حات- قاعازدارى» كورىنەدى دە، ال ولاردىڭ «قۇپيالىعى» 70 جىلدان كەيىن عانا جويىلادى- مىس. «مۇنداي قۇجاتتار 50 جىل قۇپيا ساقتالادى عوي، ال ءا. بوكەيحان مەن ن. نۇرماق ۇلىنىڭ اتىلىپ، ىستەرىنىڭ جابىلعانىنا 77 جىلدان استى عوي؟ !» (1937-2014) دەگەنىمدە، قىزمەتكەرلەر نە ايتارىن بىلمەي ساسىپ، ءبىرى سۇق ساۋساعىمەن جوعارى جاقتى نۇسقاپ: «بۇل ءۋاجىڭىزدى باسشىلىققا ايتىڭىز!» دەپ قۇتىلدى.
سونىمەن بىرگە ءا. بوكەيحان مەن ن. نۇرماق ۇلىنىڭ ىستەرىمەن شەكتەلۋ اعاتتىق بولار ەدى. فەدەرالدىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ مۇراعات ىستەرىن تىركەۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى گەنەرال- لەيتەنانت ۆاسيلي حريستوفوروۆپەن 1930-40 - جىلدارى رەسەي جەرىندە «حالىق جاۋى» دەگەن ناقاق ايىپپەن اتىلىپ كەتكەن باسقا دا الاش زيالىلارى مەن كەڭەستىك قازاق قايراتكەرلەرىنىڭ، باس- اياعى 30 عا جۋىق تۇلعانىڭ ىستەرىن الۋ مۇمكىندىگىن دە اقىلداستىق (№5 سۋرەت) .
№ 5 سۋرەت. ر ف ف ق ق- ءنىڭ مۇراعاتى. سولدان وڭعا قاراي: قولىنا ن. نۇرماق ۇلىنىڭ ءىسىن ۇستاپ تۇرعان ق ر ب ع م مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، پروفەسسور جاننا قىدىرالينا، ورتادا - رەسەي فەدەرالدىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ مۇراعات ىستەرىن تىركەۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى گەنەرال- لەيتەنانت ۆاسيلي حريستوفوروۆ، «الاش» ع ز ي- نىڭ ديرەكتورى سۇلتانحان اققۇلى. ماسكەۋ، 16 - جەلتوقسان، 2014 ج.
ونىڭ كەڭەسىمەن ماسكەۋدەن ورالعان بويدا ءنازىر تورەقۇل ۇلى، سۇلتانبەك قوجان ۇلى، ماعجان جۇماباي ۇلى، تۇرار رىسقۇل ۇلى سىندى 30 شاقتى قايراتكەردىڭ ەسىمىن ءتىزىپ، تىكەلەي ۆ. حريستوفوروۆتىڭ اتىنا ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ە. سىدىقوۆ قول قويعان سۇراۋ حات جولداندى. وعان ازىرشە «تەكسەرۋ جۇمىستارىنىڭ تىم كوپ بولۋىنا بايلانىستى جاۋاپ- حاتىمىزدى كەشىرەك جولدايمىز» دەگەن جاۋاپ كەلدى.
