قۋاتتى كوپ تۇتىنا باستادىق - باسپا سوزگە شولۋ
***
«ەگەمەن قازاقستان» باسىلىمىندا «ساۋاتتىلىقتى ارتتىراتىن جەلى» دەگەن ماقالا كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلىپ وتىر. ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە حالىقتىڭ قۇقىقتىق جانە قارجىلىق ساۋاتىن ارتتىرۋعا باعدارلانعان 1ссс.kz مامانداندىرىلعان الەۋمەتتىك جەلى تانىستىرىلدى.
ءتۇرلى سالا قىزمەتكەرلەرىنىڭ قارجىعا قاتىستى جۇمىسىن جەڭىلدەتەتىن كەڭەسشى جەلى راسىندا دا ءتيىمدى كورىنەدى.
جەلىنى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى ءدۇيىم ەلگە تانىستىرۋ شاراسىنا «قارجى اكادەمياسى» ا ق رەكتورى ولگا يانوۆسكايا، اۋديتورلار پالاتاسىنىڭ پرەزيدەنتى ساپار كوشكىمبايەۆ، قارجى مينيسترلىگىنىڭ كونسۋلتاتيۆتىك ورگانىنىڭ مۇشەسى دميتري شيۋتتس پەن ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى گۇلنار قۋانعانوۆا قاتىسىپ، قۇقىقتىق جانە قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋعا جاسالىپ وتىرعان امالدىڭ ارتىقشىلىقتارى جونىندە اڭگىمەلەدى.
سونداي-اق ولار بۇل جەلى ەلباسى ن. نازاربايەۆتىڭ ءتۇرلى ماسەلەلەر جونىندەگى اقپاراتتى حالىققا جەتكىزۋ جانە ءتۇسىندىرۋ قاجەتتىگى تۋرالى تاپسىرماسىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا قۇرىلعانىن جەتكىزدى. نەگىزىنەن الەۋمەتتىك جەلى قارجى سەكتورىنىڭ ماماندارىنا، بيزنەسمەندەرگە، سالىق تولەۋشىلەرگە جانە بارلىق مۇددەلى تۇلعالارعا ونلاين رەجىمدە قارجى سالاسىنىڭ اۋقىمدى ماسەلەلەرى بويىنشا رەسمي تۇسىنىكتەمە الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
باس باسىلىمدا «ەسكە الۋ ەستافەتاسى - ەلوردادا» اتتى ماقالا بەرىلگەن.
كەشە قازاقستان پارلامەنتىنىڭ ءماجىلىس جانە سەنات دەپۋتاتتارى استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكىزىلگەن جەڭىستىڭ 70 جىلدىق مەرەكەسىنە ارنالعان تمد پارلامەنت ارالىق اسسامبلەياسىنىڭ «ەسكە الۋ ەستافەتاسى» حالىقارالىق اكتسياسىنا قاتىستى. رەسەي فەدەراتسياسى فەدەراتسيا كەڭەسىنىڭ سپيكەرى ۆالەنتينا ماتۆيەنكونىڭ پاتروناتتىعىمەن ءوتىپ جاتقان ت م د پ ا ا حالىقارالىق اكسياسى 11 - ناۋرىزدا مينسك قالاسىندا باستالعان.
ودان ءارى باكۋدە جالعاسىپ، كيشينيەۆ، ەريەۆان، بىشكەكتە، دۋشانبەدە، ماسكەۋدە سالتاناتتى تۇردە الاۋ وتىن جاقتى. سول تاريحي، ءداستۇرلى ەستافەتا قازاقستاننىڭ ەلورداسىنا دا كەلىپ جەتتى. استاناداعى «ەسكە الۋ ەستافەتاسى» ت م د- عا قاتىسۋشى مەملەكەتتەر پارلامەنتشىلەرى «وتان قورعاۋشى» مونۋمەنتىنە گۇل شوقتارىن قويۋ سالتاناتىنان باستالدى.
قازاقستان پارلامەنتى سەناتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قايرات يشانوۆ پەن ءماجىلىس ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى سەرگەي دياچەنكو ت م د پ ا ا دەلەگاتسياسىنىڭ، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ جانە تىل ارداگەرلەرى مەن استانا قالاسىنىڭ اسكەري- پاتريوتتىق جۇمىستارمەن اينالىساتىن جاستار ۇيىمدارى مۇشەلەرىنىڭ الدىندا ءسوز سويلەدى.
***
«ايقىن» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، قازاقستاندا حالىقتى كوپ الاڭداتاتىن ماسەلەلەردىڭ قاتارىنا ەلەكتر قۋاتىنا قاتىستى ماسەلەلەر كىرەدى ەكەن. وسىعان وراي كەشە سەناتورلار ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مەن كەگوك كومپانياسىنىڭ باسشىلىعىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. جيىندا ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمدى قالىپتاستىرۋ مەن دامىتۋ جانە ەلىمىزدىڭ «ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى تۋرالى» زاڭىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى قارالعاندىعىن ايتا كەتكەن ءجون.
كەزدەسۋدى اشقان سەناتتىڭ ەكونوميكالىق ساياسات، يننوۆاتسيالىق دامۋ جانە كاسىپكەرلىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى تالعاتبەك ءابايدىلدين ەلىمىزدىڭ جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى «نۇرلى جول» - بولاشاققا باستار جول» جولداۋىندا بەلگىلەنگەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل رەتتە قازاقستاندى ۇدەمەلى يندۋستريالىق- يننوۆاتسيالىق دامىتۋ ءۇشىن ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمداردى قالىپتاستىرۋ ايرىقشا ماڭىزدى.
- بولشەك جانە كوتەرمە ساۋدا نارىعىنداعى ەلەكتر قۋاتىنىڭ جۇمىسىنا قازىرگى جاعدايدىڭ اسەرى، ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى زاڭنامانى جەتىلدىرۋ، ەنەرگيالىق تيىمدىلىكتى ارتتىرۋ جانە قۋات ۇنەمدەۋ ماسەلەلەرى پارلامەنتشىلەردىڭ باستى نازارىندا بولادى، - دەدى ول.
- پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ ايماقتاردا حالىقپەن جۇزدەسۋلەرىنە تالداۋ جۇرگىزىلدى. سوندا ەلەكترمەن قامتاماسىز ەتۋ جانە ەلەكتر ەنەرگياسىن ءۇزىلىسسىز جەتكىزۋگە، سونداي-اق ەنەرگەتيكتەر مەن مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان باعا بەلگىلەۋ جانە تاريفتىك رەتتەۋگە بايلانىستى سايلاۋشىلارىمىزدىڭ ءجيى ساۋالدار قوياتىندىعى انىقتالدى. سەنات ءوز قىزمەتىندە وسى ماسەلەلەردى قۇقىقتىق قامتاماسىز ەتۋگە ەرەكشە ءمان بەرەتىن بولادى. بۇل جايىندا «قۋاتتى كوپ تۇتىنا باستادىق» دەگەن ماقالادان تولىق وقي الاسىزدار.
وسى باسىلىمدا «بۇل جولدىڭ ءجونى بولەك» اتتى ماقالا جاريالاندى. «نۇرلى جول - بولاشاققا باستار جول» جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتى اياسىندا الماتى-1-شۋ باعىتىنداعى تەمىرجول تەلىمى ەكىنشى جەلىسىنىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ جانە ەلەكترلەندىرۋ باستالدى. توعىز جولدىڭ تورابىنا ورنالاسقان شۋ ستانساسىنان 15 شاقىرىم قاشىقتىقتاعى كەمەر ستانساسىنان باستاۋ العان شاراعا شۋلىق تەمىرجولشىلار قاۋىمى كوپ جينالدى.
ويتكەنى بۇل - كوپتەن كۇتكەن قۋانىش ەدى. ەل تاۋەلسىزدىگى جىلدارى «قازاقستان تەمىر جولى» ۇ ك» ا ق اسا ءىرى جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ، كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىپ كەلەدى. ونىڭ قاتارىندا جاڭا زاماناۋي تالاپتارعا ساي تەمىرجول كولىكتەرىن الەمدىك ستاندارتتارعا ساي شىعارا باستادى. قازاقستان ورتالىق ازيانىڭ حابىنا اينالدى.
***
«انا ءتىلى» گازەتىنىڭ سوڭعى سانىندا «كىرمە سوزدەر سوزدىگىن جاساۋ - ۋاقىت تالابى» دەگەن ماقالا باسىلدى. قازاق ءتىل بىلىمىندە جازبا مۇرالار نەگىزىندە كىرمە سوزدەر سوزدىگىن جاساۋ ءىسى كۇنى بۇگىنگە دەيىن قولعا الىنباي كەلە جاتىر. اسىرەسە، ورتا عاسىر جازبالارىنداعى، ودان بەرگى XVIII ع. رەسمي ءىس قاعازدارى مەن ەپيستوليارلىق ۇلگىلەردەگى، XIX- XX عاسىرلارداعى مەرزىمدى باسىلىمدارداعى، سونداي- اق ⅩⅩ عاسىر باسىنداعى ەسكى تىلدە قالام تارتقان اقىن- جازۋشىلار شىعارمالارىنداعى كىرمە سوزدەر قورىن جيناستىرۋ ماسەلەسى - بۇگىنگى تاڭداعى تاريحي سوزدىك قورىمىزدى تولىقتىرۋدىڭ ەڭ قاجەتتى العىشارتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.
«سەبەبى ءتىل تاريحى بويىنشا جۇرگىزىلەتىن زەرتتەۋلەر ءۇشىن جازبا ەسكەرتكىشتەر ءتىلىنىڭ قوماقتى پايىزىن قۇرايتىن اراب، پارسى كىرمە سوزدەرى حالىق ءتىلىنىڭ دامۋ تاريحىنان حابار بەرەتىن نەگىزگى ايعاقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە تانىلادى. اراب، پارسى سوزدەرى جالپى تۇركى تىلدەرى لەكسيكاسىندا كىرمە قاباتتىڭ ەڭ باسىم بولىگىن قۇرايتىنى ءمالىم.
سەبەبى VII- VIII عاسىرلاردان باستاپ يسلام ءدىنىنىڭ تۇركى حالىقتارىنا تارالۋى، ەڭ ءبىرىنشى سول حالىقتار تىلىنە اراب، پارسى بىرلىكتەرىنىڭ ەنۋىنە ۇلكەن جول اشقان بولاتىن»، دەپ جازادى ماقالا اۆتورى.
اۆتور: رۋسلان عابباسوۆ
