ر. نۋرۋدينوۆ: بابىمدا بولعانىمدا باس جۇلدەنى بەرمەيتىنىمدى يليننىڭ وزىنە دە ايتتىم
وزبەك ەلىنىڭ تاريحىندا تۇڭعىش الەم چەمپيونى اتانعان نۋرۋدينوۆتىڭ ەندىگى مەجەسى - وليمپيادا التىنى. اشىق اڭگىمە بارىسىندا وسىلاي تۋراسىن ايتتى. ءاردايىم جايدارى جۇرەتىن تاتار جىگىتىن سايىس بىتكەن سوڭ، ماڭداي تەرى كەپپەي تۇرىپ، سۇحباتقا تارتتىق. يلين جايىندا، الداعى جوسپارلارى جونىندە رياسىز اڭگىمەسىن اقتاردى.
- رۋسلان، وتكەن جىلى 105 كەلىدە چەمپيون بولىپ ەدىڭ. بيىل كۇمىس بۇيىرعانىن ايگىلى يليننىڭ وسى سالماققا اۋىسقانىمەن بايلانىستىراسىڭ با؟
- بۇل - مەن ءۇشىن جەڭىس (كۇلىپ). تەك يلينگە ەسەم كەتتى. يلين - ماشينا. ودان ءبارىن كۇتۋگە بولادى. قىرىق ەكى گرامنان جەڭىلگەنىم كوپ نارسەنى اڭعارتسا كەرەك. باستىسى، ءوزىمدى جەڭىمپاز رەتىندە سەزىنە الامىن. ءومىر ءارى قاراي جالعاسادى. ءالى دە قاتەلىكتەرمەن جۇمىس ىستەيمىز.
تىزەمنەن جاراقاتتانعانىمدى ەشكىم بىلمەيدى. شىلدەدەن بەرى جاتتىعۋعا مۇرسات بولماي، ۋاقىت جوعالتتىق. سەنسەڭىز، وسى ۋاقىت ارالىعىندا سەرپە جاتتىعۋدا 215 كەلىنىڭ ءوزى ىرىققا كونبەي جۇرگەن. ءبىر قۇپيامدى ايتا الامىن - ايتكەنمەن، جۇلقا جاتتىعۋدا 205 كەلىنى باعىندىرىپ جۇرگەنمىن. وسىنداي جاعدايىممەن دە يلين سەكىلدى مىقتىلارمەن ايقاسۋعا بولاتىنىن ۇقتىق. ءسوز جوق، 239 كەلى - مەن ءۇشىن تاڭعاجايىپ. بۇل سالماقتى مەن ءبىر عاجايىپتىڭ كۇشىمەن كوتەرىپ كەتتىم. ارينە، بۇل قاجىرلى ەڭبەكتىڭ ارقاسى. ەگەر جاقسى بابىمدا بولسام، باسەكە قالاي ءوربيتىنىن كىم بىلەدى؟! «ينشاللاح» دەپ ايتايىق، ءبىز ەڭبەكتەنەمىز، ونىڭ ناتيجەسىن اللا بەرەدى. وسى جەتىستىگىمە دە ريزامىن، «شۋكۋر!». مۇنىمەن توقتاپ قالماسپىن، استە.
ماعان جۇكتەلگەن باستى مىندەت - كوماندا ءۇشىن قاجەتتى ۇپايلاردى جيناۋ. بىلەسىزدەر، بۇل - ءبىرىنشى ليتسەنزيالىق الەم چەمپيوناتى. بارلىق ەلدىڭ دە اۋەلگى ماقساتى وليمپياداعا مول ليتسەنزيانى قاعىپ ءتۇسىرۋ ەكەنى بەلگىلى. ءوزىم ءۇشىن دە، كوماندا ءۇشىن دە نەگىزگى باسەكە ريو-دە-جانەيرو ويىندارى. كەلەسى جىلى دا جاقسى ناتيجە كورسەتۋ كەرەك. جۇلدە - جەكە، ءوزىم ءۇشىن. ال ۇپاي كوماندا ءۇشىن. كومانداداعى جىگىتتەردىڭ كەيبىرى بەسىنشى، ەندى ءبىرى ونىنشى ورىن الدى. ەرتەڭ يۆان ەفرەموۆ ءوز الەۋەتىن پاش ەتكەننەن كەيىن، العاشقى ليتسەنزيالىق ۇپايلاردىڭ قانشاسىنا يەلىك ەتكەنىمىز ءمالىم بولىپ قالار.
- بۇل سالماقتا ەندى باستى قارسىلاسىڭ يليا عوي...
- نەگە؟ بەدجانياننىڭ دا باس اينالدىرار ناتيجەسىن كوردىڭىزدەر. ونىڭ دا قارقىنى كەرەمەت. تاڭدانارلىق. ءۇش سپورتشى الەمدىك رەكوردتاردى بۇزىپ جاتىر. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ شىنىمدى ايتسام، 239 كەلىدەن كەيىن ەشكىم شىقپايدى دەپ ويلادىم. يليننەن باسقا. بەدجانيان دا تاۋەكەلگە بارىپ، بۇل سالماقتا ءوز ورنى بار ەكەنىن دالەلدەي الدى. يليانىڭ تىعىرىقتان شىعىپ كەتەتىنىنە كۇماندانعان جوقپىن.
قازىردىڭ وزىندە رەكوردتارعا اۋىز سالا باستادىق. ەندى جۇلقا كوتەرۋدە دە وسىنداي ەرلىك كورسەتسەك، ءتىپتى تاڭعاجايىپ بولۋشى ەدى. يليا زاحاريەۆيچتىڭ رەكوردتارى جايىندا ءسوز قوزعاپ قالدى. مەنىڭشە، وعان كۋا بولار كۇن جاقىن. 242 كەلى - بۇل ماشينا (قارقىلداپ كۇلىپ الدى).
- جانكۇيەرلەرىڭ جەتكىلىكتى قولداي الدى ما؟
- ارينە. ءبىراق ۇستەمدىك يلين جاقتا عوي (كۇلىپ). كوپتەن بەرى الماتىدا تۇراتىن ءىنىم كەلىپ، جانكۇيەر بولدى...ماعان قولداۋ كورسەتكەن جانكۇيەرلەر جەتكىلىكتى...
- ماراپاتتاۋ ساتىنە شىققاندا يليا ساعان نە ايتتى؟
- نەگىزىنەن، مەنىڭ جاعدايىم تۋرالى اڭگىمەلەستىك. جاراقاتىم جايلى سۇرادى. شىنىندا دا، وتادان كەيىن جاتتىعۋدى باستاۋىم قيىنعا سوقتى. جاتتىعۋعا ءار تاۋەكەل ەتكەن سايىن تىزەم اۋىرادى. دارىگەرلەر دە توقتاۋ ايتتى. «نەگە جاتتىعىپ ءجۇرسىڭ؟ مۇنىڭ ءبارى وتكىنشى. باستىسى، دەنساۋلىعىڭ ەمەس پە؟» دەپ. ەگەر سپورتشىنىڭ الدىندا الەم چەمپيوناتى تۇرسا... وعان ءبارىبىر ەمەس پە؟!
ارينە، ەكەۋمىز بۇرىننان دوسپىز. ەڭ العاش 2011-جىلى شىمكەنتتە بىرلەسكەن وقۋ-جاتتىعۋ جيىنىندا تانىستىق. ءبىزدىڭ جارىسىمىز سول كەزدە-اق باستالعان. سودان بەرى جاقسى قارىم-قاتىناستامىز. حال-جاعدايىمىزدى سۇراپ تۇرۋ ادەتكە اينالدى. سوڭعى ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت سويلەسۋگە مۇرشا بولمادى... بالكىم، ءبىر-بىرىمىزگە كەدەرگى كەلتىرمەۋدى قالاماعان شىعارمىز. ءبىز ءاردايىم ازىلدەسەمىز. ول سپورتشى رەتىندە دە، تۇلعا رەتىندە دە كوپكە ۇلگى.
- جۇلقا جاتتىعۋدا قارا ءۇزىپ شىقتىڭ. ادەتتە بۇل جاتتىعۋ سەنىڭ وڭ جامباسىڭا كەلەدى عوي سوندا؟
- جو-جوق، نەگە ولاي دەيسىز؟ مەن ولاي ايتا الماس ەدىم. ەگەر جۇلقا كوتەرۋدىڭ شەبەرى بولسام، 200 كەلى كوتەرۋىم كەرەك قوي. راس ايتاسىز، مەندە جۇلدەنىڭ تولىق جيىنتىعى بار: التىن، كۇمىس، قولا دا. مەن دە چەمپيونمىن.
- جەكە سالماعىڭ قانشا؟
- 110 كەلى. قانداي جاعداي بولسا دا ءجۇز بەس كەلىدەن قاشىپ كەتۋگە جول جوق (كۇلىپ).
- وزبەكستان قۇراماسىنىڭ ناتيجەسىن قالاي باعالايسىڭ؟
- ءىزباسارلارىمنىڭ ناتيجەسىن جوعارى باعالاۋ قاجەت. ويتكەنى، ۇلىقبەك اليموۆ تە، مۇحاممەد بەگاليەۆتە جاڭا سالماققا بيىل اۋىستى. ەكەۋى دە سەرپە كوتەرۋدىڭ شەبەرى. قازىر سەرپە كوتەرۋشىلەر بارلىق ماسەلەنى شەشۋشىلەر بولىپ جاتقانىن كورىپ جۇرسىزدەر. جۇلقا كوتەرۋدى جاقسارتسا، ءالى-اق وزدەرىن دالەلدەيتىن جىگىتتەر. ال قۇراما قالاي ونەر كورسەتكەنى ەرتەڭ ەفرەموۆتىڭ ناتيجەسىنەن كەيىن تولىق ءمالىم بولادى.
- ەلدە 105 كەلىدە باسەكەلەستىك قالاي؟
- مىنە، مەنىڭ باستى قارسىلاسىم - ساردوربەك دۋسمۋراتوۆ (جانىمىزدا وتىرعان وزبەك جىگىتىن نۇسقادى). سەرپە كوتەرۋدىڭ شەبەرى. ۆ توبىندا ءوز الەۋەتىن كورسەتتى. جيىرما جاستا، ءالى-اق مىقتىلىعىن دالەلدەيتىنىنە سەنەمىن. ول دا ەكىنشى جاتتىعۋدا ەركىن كوسىلەدى. مىقتى باسەكە ءاردايىم سەرپە جاتتىعۋدا ءوربيتىنى بەلگىلى.
- ەندى زىلتەمىرگە قالاي ءۇيىر بولعانىڭ جونىندە بىلسەك...
- اۋىر اتلەتيكامەن 1999-جىلدان بەرى شۇعىلدانامىن. ون بەس جىلعا تاياۋ. سوڭعى تاڭداۋىم زىلتەمىرگە ءتۇستى. كيكبوكسپەن ءۇش كۇن، كۇرەسپەن ءبىر اپتاداي اينالىسقانىم بار. ەڭ العاش مارات گافاروۆتىڭ تاربيەسىن كوردىم. ول كىسى ومىردەن ءوتىپ كەتتى. قازىر تاشكەنتتە تۇرامىن. نەگىزى تۋعان جەرىم - ءاندىجان وبلىسى، حاناباد قالاسى. وزبەكستان مەن قىرعىزستاننىڭ شەكتەسەر تۇسى - وش قالاسىنا جاقىن.
قازىر دە جەكە باپكەرسىز، ءوزىمىز جاتتىعامىز. كوماندانىڭ جوسپارى ورتاق، ءوزىمىز بىرلەسە جازامىز. بۇل - جاقسى. ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ يدەيامىزدى جەتىلدىرىپ، ءبىر-ءبىرىمىزدى قولداپ جۇرەمىز، باستىسى.
- قوڭسى ەلدە اۋىر اتلەتيكا قانشالىقتى ەلەنەدى؟
- بيلىك باسشىلارىنىڭ سپورتقا دەگەن كوزقاراسى وڭ. ماتەريالدىق قولداۋدان ەش ماسەلە جوق. سىزدەردىكى سياقتى. ءبىزدىڭ اتامىز دا سپورتتىڭ ناعىز جاناشىرى. قۇدايعا شۇكىر، وسى سپورتتىڭ ارقاسىندا پاتەر دە، كولىك تە الدىم. جالاقىم دا جەتكىلىكتى. ۇيگە بارسام، وسى جەڭىسىمە دە سىي بەرەر دەپ ۇمىتتەنەمىن. قالاي دەسەك تە، ءبىر التىن جۇلدەم بار...
- وعان قوسا، اۋىر اتلەتيكادان ەل تاريحىندا العاشقى الەم چەمپيونىسىڭ. قالاي قۇرمەت كورسەتەتىنىن سۇراپ جاتقانىم عوي...
- جاسىراتىن نەسى بار، سپورتقا كەلمەي تۇرىپ ەشتەڭەم بولعان جوق. بىلتىر مەملەكەت 2 وردەن بەردى. ەلگە ەڭبەگى سىڭگەن سپورتشىمىن. ودان كەيىن، «ۇلت ماقتانىشى» وردەنىن دە سىيلادى. «جىلدىڭ ۇزدىك سپورتشىسى» دا اتاندىم. ويتكەنى، قاتارىنان ءۇش جارىستا جەڭىمپاز بولدىم (ازيا چەمپيوناتى، ۋنيۆەرسيادا جانە الەم چەمپيوناتىندا جەڭىسكە جەتكەن - اۆتور). ماراپاتتاردان كەندە ەمەسپىن.
- الەم، ازيا چەمپيوناتىنىڭ التىنى بار. ريو-دە-جانەيرو وليمپياداسىندا جۇلدە الۋ عوي ەندىگى جوسپارىڭ...
- جۇلدەگە ىلىگۋ ەمەس، التىن الۋىم كەرەك. بۇل جولى جاقسى بابىمدا بولعانىمدا باس جۇلدەنى بەرمەيتىنىمدى يليننىڭ وزىنە دە ايتقانمىن. وليمپيادا التىنىنا جەتپەي، تىنىم جوق ەندى. وسى ماقساتتا بار كۇشىمدى سارپ ەتپەكپىن. يلين - ماشينا...داۆيد تە قاراپ قالماس. جانكۇيەرلەر ريو ويىندارىندا ناعىز قىزىققا كۋا بولماق...
- بۇل سالماقتا الەم رەكوردىنىڭ يەگەرى بەلارۋس اندرەي اريامنوۆ ۇلكەن سپورتقا ورالدى. بۇدان حاباردار ما ەدىڭ؟
- اشىعىن ايتقاندا، مەنىڭ وزگەلەردىڭ ومىرىنە، كىمنىڭ نە ىستەپ جاتقانىنا ەش قىزىعۋشىلىعىم جوق. ەگەر ايتسا، قۇلاق سالىپ تىڭدايمىن. ماسەلەن، يليننىڭ قالاي دايىندالعانىن، قايدا جۇرگەنىنەن بەيحابارمىن. مەن جالعىزدىقتى سۇيەمىن. جالعىز دايىندالعان ىڭعايلى. ءوزىمنىڭ دايىندىعىمدى تۇعىردا كورسەتە السام بولدى، باسقامەن ءىسىم جوق. بۇگىن دە كوردىڭىز عوي، بەينەكامەرادان قۇلاققاپ كيىپ الىپ، تىنىش قانا دايىندالىپ جاتقانىمدى.
پەندە بارىنشا اشىق بولسا ەكەن. ەكى جۇزدىلىككە جانىم قاس. ناتسيزمگە. ءبارىمىزدى جاراتقان ءبىر اللا ەمەس پە؟!
سۇحباتتاسقان - ت. قاسىم، «Sport» گازەتى
