ارازداسقان وزبەك-قىرعىز نازاربايەۆقا جۇگىنىپ وتىر
ءبىز ونى ولاردىڭ قازاقستانعا كەلگەن سايىن وسى جاقتان ءبىر-بىرىنە «سالەم» جولداپ، رەنىشتەرىن ءبىلدىرىپ جاتاتىندارىنان بايقاپ قالدىق. اربىرەۋى نازاربايەۆتى ءوز جاعىنا تارتۋمەن الەك سياقتى. وزبەك اعايىندارى قىرعىز بەن تاجىكتىڭ ورتاق وزەن-سۋلاردى وزدىگىنشە پايدالانىپ جاتقانىنا نارازى. ونى يسلام كارىموۆ بيىلعى ساپارى بارىسىندا دا ايتىپ قالدى.
بۇدان ەكى جىل بۇرىن قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلگەن كارىموۆتىڭ اشۋى قاتتى بولعانى راس. سول كەزدە ول سىرداريا مەن ءامۋداريانىڭ وزەندەرىنىڭ باسىندا وتىرعان قىرعىزستان مەن تاجىكستانعا ءوز «سالەمىن» جولداپ، ولاردىڭ ورتاق سۋ رەسۋرستارىن پايدالانۋعا قاتىستى باستامالارىنا قارسى ەكەنىن بىلدىرگەن ەدى.
داۋدىڭ باسى مىنادا، قىرعىزستان سىرداريا وزەنى بويىندا «قامبار اتا-1» جىلۋ ەلەكتر ستانساسىن سالىپ جاتىر. ال تاجىكستان «روگۋن» ج ە س-ءىن سالۋدى جوسپارلاپ قويعان. سۋ بوگەتىنىڭ بيىكتىگى - 350 مەتر. «بۇل الەمدەگى ەڭ بيىك بوگەت بولماق. ولار گيننەستىڭ رەكوردىنا جەتۋدى كوزدەيدى-اۋ دەيمىن. ءبىراق بۇل جەردە رەكوردتار ەمەس، ادام ءومىرى ماسەلەسى تۇر عوي. ساراپشىلاردىڭ حابارلاۋىنشا، «قامبار اتا -1» جانە «روگۋن» قۇرىلىستارى سالىناتىن ايماقتا جەردىڭ تەكتونيكالىق (جەر قاتپارىنىڭ قوزعالۋى - اۆت.) قاۋپى جوعارى. بىزدە ناقتى مالىمەت تە بار. ماسەلەن، سوڭعى ءجۇز جىلدا «قامبار اتا -1» جەرىندە 9-10 باللدى اسا قاتتى جەر سىلكىنىسى بولعان. ال وسى قۇبىلىستىڭ الداعى ءجۇز جىلدا قايتالانبايتىنىنا كىم كەپىل بەرە الادى؟
سول كەزدە ول بوگەت جارىلىپ، توقتاعۇل قويماسىنداعى سۋمەن بىرگە لاپ ەتە تۇسەدى. قازىردىڭ وزىندە ولار قىستا، بىزگە مۇلدەم كەرەك ەمەس ۋاقىتتا ارتىق سۋدى جىبەرگەن كەزدە شاردارادا نە بولىپ جاتقانىن ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز. قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اۋىلدارى سۋدىڭ استىندا قالىپ وتىرادى. بۇل - رەتتەلەتىن سۋدىڭ كولەمى. ال تەحنوگەندىك اپات جاعدايىندا نە بولاتىنىن بولجاي بەرىڭىز»، - دەپ كارىموۆ ءوز رەنىشىن جەتكىزگەن. وزبەكستان پرەزيدەنتىنىڭ اشۋلانعانى سونشا، ول سۋ رەسۋرستارى ءۇشىن مەملەكەتتەر اراسىنداعى ايتىس-تارتىستىڭ سوعىسقا دا ۇلاسۋى بەك مۇمكىن دەپ ەسكەرتتى.
الايدا قىرعىزستان ءوز جوسپارلارىن وزگەرتكەن جوق. جاقىندا قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلىپ كەتكەن المازبەك اتامبايەۆ تا وزبەك ەلىنە ءوز «سالەمىن» جولداپ، قامبار اتا -1 قۇرىلىسىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرىپ بەرۋگە تىرىستى. بۇگىندە قىرعىزدار ەنەرگيانى كوبىرەك ءوندىرۋ ءۇشىن توقتاعۇل ەلەكتر ستانتسياسىنان سۋدىڭ ءبىراز بولىگىن كەرەكسىز كەزدە جىبەرىپ قويادى دا، ول بىزگە سىرداريا ارقىلى كەلىپ، وزەن ارناسىنان شىعىپ جاتادى.
سونىڭ سالدارىنان توتەنشە جاعدايلار تەك بىزدە عانا ەمەس، وزبەك جەرىندە دە بولاتىنى بار. اتامبايەۆ ول پروبلەمانى جاقسى بىلەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قامبار اتا-1 بوگەتىنىڭ قۇرىلىسى قوردالانعان ماسەلەلەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرمەك. «قازىر ءبىز كۇز بەن قىس ۋاقىتىندا توقتاعۇل قويماسىنىڭ بارلىق سۋىن جىبەرىپ وتىرۋعا ءماجبۇرمىز. ويتكەنى حالىققا ەلەكتر ەنەرگيا كەرەك. ال كوكتەمدە كورشىلەر - قازاقستان مەن وزبەكستانعا بەرگەن كەزدە سۋ مۇلدەم از قالادى. ال قامبار اتا - 1 جوباسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى - توقتاعۇلدىڭ سۋىن ۇستاپ وتىرۋ. وسىنىڭ ارقاسىندا ءبىز ەنەرگيانى ءوندىرۋدى توقتاتپاي، كورشىلەرگە قاجەت سۋدى ساقتاپ قالامىز. كوكتەمدە ونى قازاق پەن وزبەك ديقانشىلارىنا جىبەرۋگە بولادى»، - دەدى ول.
بۇگىندە اتالعان جوبانى قازاقستان قولداپ وتىر. ول كورشى وزبەكستانعا دا ءتيىمدى. الايدا ولار قىر كورسەتىپ وتىرعانعا ۇقسايدى. «مەن وزبەكستانعا بىرنەشە رەت ايتىپ، ۇسىنىس جاسادىم. ولار دا بۇل جوباعا ات سالىسۋى ءتيىس. مەنىڭشە، كورشىدەن جاۋ ىزدەمەۋ كەرەك. وعان پروبلەما جاساپ، گاز ءسوندىرىپ، تەمىر جولدى جابۋدىڭ قاجەتى قانشا؟ كورشىلەر ءبىر-بىرىنە كومەكتەسۋى كەرەك قوي»، - دەپ اتامبايەۆ مىرزا دا ءوزاعالارىنا قاراتا ايتىلعان ءوزىنىڭ رەنىشىن دە جاسىرمادى.
وسى جولعى ساپارى بارىسىندا يسلام كارىموۆ سىرداريا مەن ءامۋداريا وزەندەرىنىڭ باسىندا سالىناتىن گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستار ماسەلەسىن تاعى دا كوتەردى. ونى ايتۋىنشا، ونداي باستامالار بارلىق حالىقارالىق قۇجاتتارعا ساي ءارى كورشى مەملەكەتتەردىڭ رۇقساتىمەن ىسكە اسۋى ءتيىس. سوعان قاراعاندا، وزبەكستان قامبار اتا -1 جانە روگۋن سياقتى قۇرىلىستارعا ءوز كەلىسىمىن بەرگەن جوق.
ارينە، ءبىز ءۇشىن سۋ تاسقىنى سياقتى اپاتتار بولماسا بولدى. سول سەبەپتى قازاقستان سۋدىڭ ءبىراز بولىگىن ۇستاپ قالاتىن قامبار اتا -1 جوباسىنا رۇقسات بەرىپ، ءوزى دە سوعان قاتىسقالى جاتىر. ال وزبەكستاننىڭ ماقتا ءوندىرىسى بار ەكەنىن ەسكەرسەك، وعان سۋدىڭ تۇراقتى تۇردە بەرىلگەنى ءتيىمدى. ول جاعىنان ءبىزدىڭ ۇستانىمىمىز سايكەس كەلمەيدى. دەگەنمەن، ارال ماسەلەسى بويىنشا قالاۋىمىز ءبىر. ونىڭ تارتىلىپ بارا جاتقانى دا سول سۋدىڭ تاپشىلىعىنان...
اۆتور: ارمان اسقار
«الاش ايناسى»
