ن. نازاربايەۆتىڭ ستراتەگيالىق جوسپارى وزبەكستان پرەزيدەنتىن ءتانتى ەتتى

استانا. قازاقپارات - كەشە ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلگەن وزبەكستان پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆپەن كەزدەستى.

جوعارى دەڭگەيدەگى وتكەن كەزدەسۋدە قوس مەملەكەتتىڭ باسشىلارى ءداستۇرلى دوستىق كوڭىل كۇيدە ەكى ەل قاتىناستارىنىڭ باستى ماسەلەلەرىن، ساياسي، ساۋدا- ەكونوميكالىق، سۋ- ەنەرگەتيكالىق، كولىك جانە مادەني- گۋمانيتارلىق سالالارداعى ءوزارا ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى كەڭەيتۋ جايىن قارادى. سونىمەن بىرگە ورتالىق ازياداعى جانە وڭىرلىك، حالىقارالىق احۋالدى تالقىعا سالدى.

«كورشىڭ تاتۋ بولسا كوڭىلىڭ توق بولار» ، دەمەكشى كەڭقولتىق قازاق ەلى ەجەلدەن جاقىن كورشى ەلدەرمەن بەيبىت، تاتۋ بولۋ ساياساتىن ۇستانعان. سونىڭ ىشىندە «قازاق قىرعىز ءبىر تۋعان» ، دەپ قىرعىزستاندى، «وزبەك ءوز اعامىز» ، دەپ وزبەك ەلىن تۋىس، باۋىر تارتادى. ەڭ اۋەلى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ تاريحي جانە مادەني تۇرعىدان جاقىن ەلدەر ەكەنىنە توقتالىپ ءوتتى.

- كورشى بولعاندىقتان، ءبىز تاۋەلسىزدىك جاعدايىندا قارىم- قاتىناسىمىزدى دۇرىس قۇرا بىلدىك. قازاقستان وزبەكستاننىڭ بارلىق باستامالارىن قولدايدى. ءبىز ەكى ەلدىڭ دوستىعىن نىعايتۋعا، ساۋدانى ۇلعايتۋعا، ءوزارا قارىم- قاتىناستاردى ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى مەن وزگە دە باعىتتار بويىنشا دامىتۋعا نيەتتىمىز. ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز قازىر وسى كەلىسسوزدەردى ءجىتى باقىلاپ وتىر، ويتكەنى، بۇكىل وڭىردەگى تۇراقتىلىق پەن دامۋ قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ ۇستانىمدارىنا، ءوزارا جۇمىسىنا بايلانىستى، - دەدى قازاقستان باسشىسى.

وزبەكستان پرەزيدەنتى ءوز كەزەگىندە ەكى ەلدىڭ اۋىر سىناقتاردا بىرگە ەكەندىگىن ايتتى.

 - بۇگىندە الەمدەگى جاعداي قارقىندى وزگەرىپ جاتىر. مۇنداي جاعدايدا ءاربىر ەل وزىنە تايانىش ىزدەيدى، جوسپارلارىن ناقتىلايدى جانە تاياۋ كورشىلەرىنە ارقا سۇيەيدى. قازاقستان - ءبىز ءۇشىن ەڭ جاقىن ەل، اۋىر سىناقتار مەن قۋانىشتى كۇندەرى ىلعي دا بىزبەن بىرگە بولعان جاقىن حالىق. ءبىز ءاردايىم ءبىر- بىرىمىزگە كومەككە كەلدىك. وركەندەۋ جولىنا سەنىمدى قادام باسىپ بارا جاتقان قازاق حالقىنا زور قۇرمەتىمدى بىلدىرگىم كەلەدى. بىزگە «ساعاتىمىزدى تەڭەستىرىپ» ، الداعى پەرسپەكتيۆالاردى انىقتاۋ ءۇشىن ءجيى كەزدەسىپ وتىرۋ قاجەت، - دەدى ي. كاريموۆ.

كەڭەيتىلگەن قۇرامداعى كەلىسسوزدەن كەيىن مەملەكەت باسشىلارىنىڭ بىرلەسكەن مالىمدەمەسىندە ن. نازاربايەۆ حالىقارالىق كۇن تارتىبىندەگى نەگىزگى تۇستار قاراستىرىلعانىن ايتتى. ءبىز ۋكرايناداعى، اۋعانستانداعى، سيريا مەن يراكتاعى جاعدايدى تالقىلادىق. قازاقستان مەن وزبەكستان ءبىرىن ءبىرى حالىقارالىق ارەنادا بۇدان ءارى دە قولداۋعا نيەتتى. بىرلەسكەن، سونىڭ ىشىندە، ب ۇ ۇ، ە ق ى ۇ، ت م د، ش ى ۇ، اء و س ش ك، ي ى ۇ جانە باسقا دا قۇرىلىمدار اياسىنداعى بىرلەسكەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا بەلسەنە قاتىساتىن بولامىز. حالىقارالىق تەرروريزم مەن ءدىني ەكسترەميزمگە قارسى بىرلەسىپ قارسى تۇرۋىمىز دا ماڭىزدى بولىپ قالا بەرەدى، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

 وزبەكستان پرەزيدەنتىنىڭ بۇل ساپارى ەكى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ بىلتىرعى جىلى تاشكەنتتە وتكەن كەزدەسۋىنىڭ زاڭدى جالعاسى. «وزبەكستان قازاقستاننىڭ بەلسەندى سىرتقى ساياسي ۇستانىمى مەن نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ وڭىرلىك جانە حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا، ەلدىڭ حالىقارالىق ارەناداعى بەدەلى مەن رولىن كوتەرۋگە باعىتتالعان باستامالارىن قولدايتىنىن ايتتى. ءبىز بۇگىنگى كەلىسسوزدەردە ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق جانە ۇلتتىق باسىمدىقتارىمىزدىڭ ۇقساستىعى مەن مىزعىماستىعىنا دەگەن سەنىمدى اتاپ كورسەتتىك، الدىمىزدا تۇرعان اۋقىمدى ماقساتتار مەن مىندەتتەردى كەلىسىپ، بىرلەسىپ شەشۋگە دەگەن ساياسي ەرىك- جىگەر مەن ەكىجاقتى ۇستانىمدى راستادىق. ءبىز وزبەكستاندا تاريحي قالىپتاسقان جانە ومىرمەن دالەلدەنگەن دوستىق جانە كورشىلىك قارىم- قاتىناستاردى جوعارى باعالايمىز. حالىقتارىمىزدىڭ ءتۇپ- تامىرى، ءتىلى مەن داستۇرلەرى، ورتاق مۇددەلەرى ءبىزدى بۇرىننان بايلانىستىرىپ كەلەدى. بۇگىندەگى الەمدەگى كۇردەلى احۋال مەن وزەكتى ماسەلەلەردى ەسكەرە وتىرىپ، تەرەڭدە جاتقان بايلانىستارىمىزدى ۇمىتپاي، ورتاق قۇندىلىقتاردىڭ دامۋى مەن جاندانۋىن نازاردا ۇستاۋىمىز قاجەت» ، - دەدى ي. كاريموۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ ورتالىق ازيا وڭىرىندەگى، توڭىرەكتەگى جاعدايلاردى ەسكەرە وتىرىپ، ءبىرقاتار ماسەلە بويىنشا كەلىسسوز جۇرگىزىلگەنىن جەتكىزدى. «ءبىزدىڭ وڭىردەگى احۋال مەن اينالامىزدا بولىپ جاتقان وقيعالاردىڭ دامۋىنا قاتىستى بايىپتى، اشىق ءارى سەنىمدى پىكىر الماسۋ بولدى. ءبىزدىڭ قادامدارىمىز كوپتەگەن اسپەكتىلەر بويىنشا سايكەس كەلەتىندىگى قۋانتاتىنىن اتاپ وتكەن ءجون. بۇل - وڭىردەگى سۋ ماسەلەسىنە دە قاتىستى. وسىناۋ اسا ماڭىزدى سالاداعى ىنتىماقتاستىق تەك ءوزارا سەنىم نەگىزىندە عانا مۇمكىن بولماق. سونداي- اق، ترانسپارەنتتىلىكتى جانە ءوڭىردىڭ بىردە- ءبىر ەلىن قالىس قالدىرماستان، مۇددەلەرىن ەسكەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت» ، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

قازاقستان باسشىسى، سونىمەن قاتار، ساۋدا- ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ پەرسپەكتيۆالارىن ءوزارا ساۋدانىڭ ورنىقتى ءوسىمى بايقاتىپ وتىرعانىنا نازار اۋداردى. «تاۋار اينالىمىنىڭ ۇدايى ءوسىمى وسىنىڭ جارقىن ايعاعى بولىپ تابىلادى. 2005 - جىلدان 2013 - جىلعا دەيىن ول 4 ەسەگە ءوسىپ، 2 ميلليارد دوللاردان استى. ال 9 ايدا 1,5 ميلليارد دوللاردان اسىپ ۇلگەردى. مۇنداي قارقىن ەكى مەملەكەت ەكونوميكالارىنىڭ ورنىقتى ءوسىمى مەن جالپى وڭىردەگى ىنتىماقتاستىقتىڭ نىعايۋىنا بايلانىستى. ءبىزدىڭ تاپسىرمامىزبەن قۇرىلعان ىسكەرلىك كەڭەستىڭ ءبىرىنشى وتىرىسىن وتكىزۋ دە ماڭىزدى بولىپ وتىر» ، - دەدى بۇل ورايدا ن. نازاربايەۆ.

بريفينگ بارىسىندا وزبەكستان پرەزيدەنتى ءامۋداريا مەن سىرداريا وزەندەرىنىڭ جوعارعى ساعاسىنا جاڭا گيدروتەحنيكالىق نىسان سالۋعا قاتىستى ورتاق ۇستانىمدى مەملەكەت باسشىلارى راستاعانىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، سىرداريا مەن ءامۋدارياعا گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستار سالۋ ب ۇ ۇ- نىڭ حالىقارالىق قۇقىقتارى مەن نورمالارىنىڭ جالپى تانىلعان نورمالارىنا سايكەس جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس، وزەننىڭ تومەنگى ساعاسىندا ورنالاسقان ەلدەرمەن كەلىسىلۋى ءتيىس. «بۇگىن ءبىز سىرداريا مەن ءامۋداريا وزەندەرىنىڭ باستاۋ الار تۇسىنا جاڭا گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستار سالۋعا قاتىستى ورتاق ۇستانىمىمىزدى قۋاتتادىق» ، دەدى ول بۇل تۋراسىندا.

ي. كاريموۆ قازاقستان تاراپىنىڭ ارالدى قۇتقارۋ حالىقارالىق قورىنا وزبەكستاننىڭ ءتوراعالىعىنا قولداۋ بىلدىرگەنى ءۇشىن العىسىن ءبىلدىرىپ، «ارال تەڭىزى باسسەينىندەگى ەلدەرگە كومەك كورسەتۋ باعدارلاماسىن» جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا بىرلەسكەن كۇش- جىگەر جۇمساۋعا دايىن ەكەندىگىن ايتتى. وزبەكستان پرەزيدەنتى، سونىمەن قاتار، تاراپتاردىڭ مادەني- گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىقتى ءارى قاراي دامىتۋعا ۋاعدالاسقانىن، بۇل حالىقتاردى جاقىنداستىرۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ ءوتتى.

سونىمەن، قازاقستان مەن وزبەكستان پرەزيدەنتتەرى كەلىسسوزدەرىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءبىرقاتار قۇجاتتارعا، اتاپ ايتقاندا، «1997 - جىلعى 2 - ماۋسىمداعى ونەركاسىپتىك مەنشىكتەردى قورعاۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى ۇكىمەتارالىق كەلىسىمگە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى» حاتتاماعا جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن وزبەكستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى اراسىنداعى 2015-2016 - جىلدارعا ارنالعان ىنتىماقتاستىق باعدارلاماسىنا» قول قويىلدى.

 وزبەكستان پرەزيدەنتىنىڭ رەسمي ساپارى «تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى» مەرەكەسى قارساڭىندا وتكەندىگىن ايتا كەتۋ كەرەك. وسى ورايدا كورشى ەل باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ساياسي كورەگەندىگىنە، ستراتەگيالىق جوسپارلارىنا ءتانتى ەكەندىگىن جەتكىزدى. «كوپتەگەن ادامدار، جىلدار وتە كەلە، اقىل كىرىپ، كەمەڭگەرگە اينالادى. ال سىزگە، نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى، بالا كەزدەن دانالىق دارىعان دەسەم، جاڭىلماسپىن. مەن كورەگەن كوزقاراستارىڭىزدى، ىستەرىڭىزدى قايتا- قايتا مويىنداۋعا ءماجبۇرمىن» دەدى يسلام كارىموۆ.

«دوسى كوپتى جاۋ المايدى» ، دەيدى حالقىمىز. ەكى ەلدىڭ دوستىق تۋى ماڭگى جەلبىرەي بەرسىن!

 

ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى