اكبار ءماجيت: قىتايدا جازۋشى قالاماقىمەن ميلليونەر بولادى

استانا. قازاقپارات - اكبار ءماجيت - قىتاي قازاقتارىنىڭ اراسىنان شىققان شوقتىعى بيىك قالامگەر. ول قىتايدىڭ ىلە ايماعىنا قاراستى قورعاس اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. جاسىنان قىتاي تىلىندە ءبىلىم العان. لانجۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قىتاي ادەبيەتى فاكۋلتەتىن ءبىتىردى.

قازىر بەيجىڭدە تۇرادى. پروزاشى. شىعارمالارىن قىتاي تىلىندە جازادى. قىتاي مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى. قىتاي مەملەكەتتىك اڭگىمەلەر سىيلىعىنىڭ، ۇلتتار ادەبيەتى سىيلىعىنىڭ ءۇش دۇركىن يەگەرى. «قىتاي جازۋشىسى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى.

قالامگەر وتكەن اپتادا قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ 80 جىلدىعىنا وراي وتكىزىلگەن تويعا كەلىپتى. ءبىز جازۋشىنى سول مەرەيتويدا جولىقتىردىق. ميللياردتىڭ ورتاسىنان، بەيجىڭدەگى 20 ميلليون قىتايدىڭ اراسىنان كەلگەن اكبار اعا انا ءتىلىن ۇمىتا قويماپتى. بىزبەن ەمىن-ەركىن سۇحباتتاستى. ول ءبىر توپ جاس اقىن-جازۋشى جىگىتتەرمەن تانىسىپ جاتىپ: «مەن جاستارعا سەنەمىن»، - دەپ ماعجان ايتقانداي، قازاق جەرىندە جازۋشىلىققا تالپىنعان جاس كوپ ەكەن. بۇل - قازاق ادەبيەتىنىڭ بولاشاعى. مەن قازاق ادەبيەتىنىڭ الەم ادەبيەتى دەڭگەيىنە كوتەرىلەتىنىنە سەنەمىن»، - دەپ ىرزالىعىن ءبىلدىردى.

- اكبار اعا، بىزدەگى ادەبي پروتسەستىڭ ءتارتىبىن كورىپ وتىرسىز. قىتايدا قالامگەرگە قاتىستى جۇيەنىڭ ءتارتىبى قالاي؟

- قىتايدا دا وسىنداي. قىتاي جازۋشىلار وداعى بار. قالامگەر قاۋىمنىڭ وسى وداقتىق ءتارتىبى كەڭەس ۇكىمەتى كەزىنەن قالعان جۇيە عوي. بىزدە دە وسى ءتارتىپ.

قىتايدا مەملەكەتتىك جازۋشىلار وداعى، سونان سوڭ ءار ولكەدە ءبىر-بىردەن، 31 ولكەدە، 31 جازۋشىلار وداعى جۇمىس ىستەيدى. مەملەكەتتىك جازۋشىلار وداعىندا 9600 مۇشە بار. ولكەلىك جازۋشىلار وداعىنىڭ ءارقايسىسىندا 3000 قالامگەردەن تىركەلگەن. سوندا بارلىق ولكەلىك وداقتاردا 100 مىڭداي اقىن-جازۋشى بار.

- قالاماقى ماسەلەسى قالاي؟ جازۋشى جازعان-سىزعانىنا الاتىن قالاماقىمەن ءومىر سۇرە الا ما؟

- قىتايدا قالاماقى ساياساتى جولعا قويىلعان. زاڭ بويىنشا 1000 ارىپكە قىتاي اقشاسىمەن 300 يۋان بەرىلەدى. پوەزيا ءۇشىن 10 جول (10 تارماق) ولەڭگە 300 يۋان. سوندا ەسەپتەپ كورىڭىزشى، ءبىر رومانعا نەمەسە ولەڭدەر جيناعىندا قانشا ءارىپ بار؟

شىنىمدى ايتسام، كەيبىر جازۋشىلار ەش جەردە جۇمىس ىستەمەي، تەك قالاماقىمەن عانا جان باعىپ وتىر. ءتىپتى كىتاپ جازىپ ميلليونەر بولىپ وتىرعان قالامگەرلەر دە بار. مىسالى، مو يان سياقتى نوبەل سىيلىعىن الماسا دا، قالاماقىمەن ميلليونەر بولىپ وتىرعان جازۋشى بەيجىڭنەن عانا ەمەس، باسقا قالالاردان دا كوپتەپ كەزىگەدى.

- مو يان دەمەكشى، جازۋشىنىڭ شىعارمالارىمەن تولىق تانىس شىعارسىز. مو يان نوبەل سىيلىعىن تالانتتى جازۋشى بولعانى ءۇشىن الدى دەپ ويلايسىز با، الدە باسقالاي «ساياسات» بولۋى مۇمكىن بە؟

- مو ياننىڭ جازعان-سىزعانىنىڭ بارىمەن تانىسپىن. ونىڭ نوبەلدى الۋىنىڭ ساياساتىن ايتايىن. بىرىنشىدەن، ول شىنىمەن تالانتتى جازۋشى. ەكىنشىدەن، ونىڭ شىعارمالارىنىڭ ءبارى اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلعان. سوندىقتان ونىڭ رومانىن كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ ءبارى وقىپ، تۇسىنگەن. نوبەل ءۇشىن اۋدارما وتە ماڭىزدى. ۇشىنشىدەن، مو ياننىڭ بۇل سىيلىققا قولى جەتۋىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى - قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى. الەم قىتايدىڭ وزىمەن دە، ونىڭ ەكونوميكاسىمەن، ساناسىپ وتىر. ويتكەنى، اقشا قاي زاماندا دا ەلدى، ەلدىڭ ساياساتىن دا بيلەيدى.

مو ياننىڭ تىرناقالدى اڭگىمەسى مەن رەداكتورلىق ەتەتىن جۋرنالدا جارىق كورگەن. سول ءۇشىن دە مو يانمەن جاقسى تانىسپىز.

- ول قانداي جۋرنال؟

- «قىتاي جازۋشىسى» دەگەن جۋرنال. بۇل قىتايداعى اقىن-جازۋشى قاۋىمنىڭ باستى جۋرنالى. مەن وسى باسىلىمنىڭ باس رەداكتورىمىن. ءبىزدىڭ جۋرنالدان بيىل 10 شىعارما مەملەكەتتىك سىيلىق الىپ وتىر. ءبىر مەرزىمدى باسىلىمنان 10 شىعارمانىڭ مەمىلەكەتتىك سىيلىق الۋى - رەكورد.

سىزدەردە قالاي ەكەنىن بىلمەيمىن، قىتايدا باسپا ءسوز دەگەن - ءبىر مەملەكەت. «قىتاي جازۋشىسى» دا ۇلكەن وردا. جۋرنالدىڭ قالامگەر قاۋىمعا ارناعان 8 ءتۇرلى ادەبي سىيلىعى بار.

- قىتايداعى جاڭا ادەبيەتتىڭ جايى قالاي؟ اقىن-پروزاشى قاۋىم بۇگىنگى قوعامعا، ادەبي پروتسەسكە ىلەسىپ جاتىر ما؟

- جوق. قىتاي ۇشقان قۇستاي دامىپ جاتىر عوي. بۇگىنگى تەحنيكا، تەحنولوگيا مەن عىلىم ەرتەڭ ءبىر بەلەسكە كوتەرىلىپ جاتىر. بۇعان قىتاي جازۋشىلارىنىڭ قالامى ىلەسە الماۋدا. بۇل جاقتاعى قالامگەرلەر دە بۇگىنگى تاقىرىپتى كوپ قاۋزاي بەرمەيدى ەكەن عوي. قىتايدا دا سونداي، ەرتەدەگى ەرتەكتى ايتۋدان جالىقپايدى. ءبىراق مۇنداي سارقىنشاقتان وقىرمان شارشايدى، ادەبيەت توقىرايدى.

- قىتاي جازۋشىلارى قازاق ادەبيەتىمەن تانىس پا؟ جالپى قازاق قالامگەرلەرى تۋرالى تۇسىنىكتەرى قالاي؟

- قىتايدىڭ كوپتەگەن جازۋشىلارى قازاق ادەبيەتىن مەنىڭ جازعان-سىزعان دۇنيەلەرىممەن ولشەيدى. ال قازاقستانداعى جالپى جازۋشىلارمەن تانىس ەمەس، ءبىراق بۇل جاقتاعى ادەبي الەمدى بىلەدى. سول ءۇشىن دە ابايدان باستالعان قازاق ادەبيەتىنىڭ تاقىرىبى مەن باي تىلىنە ءتانتى. قازىر قازاقستان پرەزيدەنتى مەن قىتاي باسشىسى جاڭا جىبەك جولىن دامىتۋدى قولعا الىپ جاتىر عوي. بۇل جاڭا جىبەك جولى - ادەبيەتتىڭ جولى بولۋى كەرەك. ءبىز بۇدان بىلاي قازاق جازۋشىلارىن قىتاي تىلىنە اۋدارۋدى جاپپاي قولعا الامىز.

قىتايلار ارعى-بەرگى قازاق ادەبيەتىنەن ابايمەن عانا جاقسى تانىس. دانىشپان اقىندى قىتاي تىلىنە مەن اۋداردىم. مەنەن بۇرىن شۋ جۋ شيڭ دەگەن جازۋشى ورىسشادان اۋدارعان ەكەن، ابايدى جۇتاتىپ جىبەرىپتى. سودان كەيىن ءوزىم قولعا الدىم. ابايدىڭ 45 قارا ءسوزىن تۇگەلدەي حانزۋشا سويلەتتىم. ءالى كۇنگە دەيىن جاقسى وقىلادى. كوپ تارالىممەن بىرنەشە رەت باسىلدى. مەنىڭ ابايدى اۋدارعانىما قازىرشە ەشكىم سىن ايتقان جوق.

- ابايدان باسقا كىمدەردى وقىدىڭىز، ماسەلەن، ءوز زامانداستارىڭىزدان كىمدەردىڭ شىعارماسىمەن تانىسسىز؟

- مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولىن»، شاعىن اڭگىمەلەرىن، مۇحتار شاحانوۆتىڭ ولەڭدەرىن، مۇحتار ماعاۋيننىڭ روماندارىن، ولجاس سۇلەيمەنوۆتى دا تۇگەل وقىدىم. ءبارى تاماشا قالامگەر. ءبىراق وسى جازۋشىلاردىڭ سوڭعى جىلدارى جازعان دۇنيەلەرىمەن تانىس ەمەسپىن. جاڭا شىعارمالارى جوق پا، الدە قولىما تۇسىرە المادىم با؟ باسپادان بىلتىر، بيىل شىققان كىتاپتارىن قارايمىن، ءىشى باياعى جاس كەزىندە جازعان شىعارمالارى.

قىتايدا دا وسى جازۋشىلاردىڭ جاسىنا جەتكەن اقىن-پروزاشىلار بار. ءبىراق ولار جازۋدان قالعان جوق. 80 جاسىندا رومان جازىپ جاتقان اقساقال بار.

- ال قىتايداعى قازاق جازۋشىلارىنىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى نە ايتاسىز؟

- سىزدەر التايدىڭ ارعى بەتى دەيسىزدەر عوي، ول جاقتا 500 گە جۋىق قالامگەر بار. ونىڭ 60 قا جۋىعى مەملەكەتتىك جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى. ولاردىڭ ءبارى قازاق تىلىندە جازادى. قىتايشا جازاتىن قالامگەرلەردەن ەكى-ءۇش جازۋشى عانا بارمىز. مىسالى، جازۋشىلاردان مەن جانە ەركەش دەگەن قارىنداسىمىز ەكەۋمىز عانا قىتاي تىلىندە جازىپ ءجۇرمىز. سونان سوڭ ءشارىپحان ءابدالى دەگەن تاريحي-تانىمدىق دۇنيە جازاتىن ءبىر باۋىرىمىز بار. قايشا تابارىك قىزى دەگەن قارىنداسىمىز اۋدارمامەن اينالىسادى. وسى سياقتى قىتايشا جازاتىن جازۋشىلار ساۋساقپەن سانارلىق قانا. باسقالاردىڭ ءبارى انا تىلىمىزدە جازادى.

- اكبار اعا، ءبىزدى ءسىزدىڭ وتباسىڭىز تۋرالى سۇراق مازالاپ تۇر...

- ايەلىم دە جازۋشى. يۋننان ولكەسىندە تۋعان، بايزۋ ۇلتىنىڭ قىزى. ءومىر بويى قىتايدىڭ ىشىندە جۇرگەن سوڭ، ايەلىمنىڭ باسقا ۇلت وكىلىنەن بولۋى زاڭدىلىق سياقتى. جەڭگەڭنىڭ جازعان اڭگىمە-ساتيرالارى وتە كوپ. تەلەفيلمدەردىڭ سەناريىن دە جازادى. 20, 30 ءبولىمدى تەلەحيكايالاردىڭ سەناريىن جازدى. ول سەناريىن جازعان فيلمدەردىڭ ۇشەۋى - مەملەكەتتىك سىيلىق الدى.

ەكى ۇلىم بار. ۇلكەنى وزىڭمەن اتتاس - جاراس. قىتاي-جاپونيا اۋرۋحاناسىندا دارىگەر بولىپ جۇمىس ىستەيدى. كىشى بالام - ەرشات. ەرشات قىتاي ورتالىق تەلەارناسىندا جۋرناليست بولىپ جۇمىس ىستەيدى. بىرنەشە تىلدە ەركىن سويلەيدى. ق ح ر ءتوراعاسى مەن مينيسترلەر شەتەلگە شىققاندا ءتىلشى رەتىندە بىرگە بارادى.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

جاراس كەمەلجان

«جاس قازاق گازەتى»