ا ق ش- تاعى قاتپارلى گاز ءوندىرىسىنىڭ كۇرت ارتۋى كىمدەردى الاڭداتادى؟
قاتپارلى گاز ءوندىرىسى 2035 - جىلعا قاراي الەمدىك جالپى ىشكى ءونىمدى 2,7 تريلليون دوللارعا ارتتىرادى.
سونىمەن قاتار، IHS امەريكالىق گەولوگيالىق بارلاۋ فيرماسى ءداستۇرلى ەمەس گازدىڭ الەم بويىنشا اسا زور قورى تۋرالى ايتۋدا. ارگەنتيناداعى ۆاكا مۋەرتا كەنتىنىڭ اۋماعىنان باستاپ، سولتۇستىك افريكاداعى سيلۋريي جۇيەسىنىڭ شوگىندىلەرى مەن باتىس سىبىردەگى باجەن قاباتتارىنا دەيىن - بارلىعى 23 الەۋەتتى كەن ورىندارىنىڭ ەسەبى بار.
قاتپارلى گاز - نەگىزىنەن مەتاننان تۇراتىن، جانعىش قاتپارلى تاستان وندىرىلەتىن تابيعي گاز.
2014 - جىلدىڭ العاشقى التى ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ا ق ش قاتپارلى تاس كەن ورىندارىن يگەرۋ ەسەبىنەن ر ف جانە ساۋد ارابياسىن باسىپ وزىپ، الەمدە ەڭ وزىق مۇناي ءوندىرۋشى بولىپ تانىلدى، دەپ حابارلايدى Bank of America Corp. (BofA) ءوزىنىڭ گاز كوندەنساتى ەسەپتەۋلەرىن قامتيتىن ەسەبىندە.
«ا ق ش ەڭ ءىرى مۇناي جانە گاز ءوندىرۋشى بولىپ تابىلادى. قاتپارلى تاسقا وراي كوتەرىلگەن شۋ، داۋ- داماي سوڭعى جىلدارى امەريكالىق ەكونوميكاعا كۇرت وزگەرىستەر ەنگىزدى. ال ەنەرگيا تاسىمالداۋشىلارعا دەگەن قۇننىڭ تومەن بولۋى ا ق ش ەكونوميكاسىنىڭ ماڭىزدى ارتىقشىلىعىنا اينالدى»، - دەپ اتاپ وتەدى BofA شيكىزاتتىق زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ باسشىسى فرانسيسكو بلانش. بۇدان باسقا ول ا ق ش شەكاراسىنان تىس اۋماقتاعى ءوندىرۋ قارقىنىنىڭ بانك بولجامدارىنان تومەن بولعاندىعىن جانە سوندىقتان دا شيكىزاتقا دەگەن باعانىڭ جوعارى بولىپ قالىپ وتىرعاندىعىن مالىمدەدى.
ا ق ش مۇناي- گاز سەكتورىنا جالپى سالىم كولەمى رەكوردتىق 200 ميلليارد دوللارعا دەيىن ارتتى، بۇل العاش رەت ا ق ش- تاعى بارلىق ينۆەستيتسيالاردىڭ شامامەن 20% قۇرادى، دەپ اتاپ ءوتتى بلانش. بۇل - جاعىمدى جاعى. ال مۇنىڭ كولەڭكەلى، ياعني زيانى ءتيىپ جاتاتىن جاقتارى دا از بولماي وتىر. ەسكە سالا كەتسەك، بۇدان بۇرىن نيۋ- يوركتىڭ اپەللياتسيالىق سوتى شتات قالالارىنا ءوز شەكارالارى شەڭبەرىندە قاباتتى گيدروۇزۋ ادىسىمەن بۇرعىلاۋعا تىيىم سالۋ ەنگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن شەشىم شىعارعان ەدى. بۇل قاتپارلى تاس سالاسىنا ايتارلىقتاي سوققى بولدى. نيۋ- يوركتىڭ تاۋەلسىز مۇناي جانە گاز قاۋىمداستىعىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى برەد گيلل، اتالعان شەشىمنىڭ Empire State قاتپارلى تاس ءوندىرىسى ءۇشىن «تابىتقا قاعىلعان تاعى ءبىر شەگە» بولعاندىعىن اتاي وتىرىپ، وسىعان وراي ناقتى دالەلدەر كەلتىرگەن دە ەدى.
قاناتىن كەڭگە جايا باستاعان قاتپارلى گاز ءوندىرىسى رەسەيلىك گاز سالاسىنداعى مونوپوليستەردىڭ ءبىرى «گازپروم» ا ا ق- تى الاڭداتىپ وتىر. ويتكەنى سۇيىتىلعان تابيعي گازدىڭ امەريكالىق ەكسپورتەرلەرى تاراپىنان بايقالىپ وتىرعان باسەكەلەستىك سالدارىنان ولار وزدەرىنىڭ ايتارلىقتاي كىرىس بولىگىنەن ايىرىلۋى مۇمكىن.
مۇنىڭ شىندىققا جاناساتىندىعى دا راس. اتاپ ايتقاندا، ەد كرۋكستىڭ Financial Times بريتاندىق گازەتىندە جاريالانعان «امەريكالىق قاتپارلى گاز ەكسپورتى «گازپرومنىڭ» تابىسىنا سوققى كەلتىرۋى مۇمكىن» دەگەن ماقالاسىندا ول رەسەيلىك «گازپروم» سۇيىتىلعان تابيعي گازدىڭ امەريكالىق ەكسپورتى اكەلىپ وتىرعان باسەكەلەستىك سالدارىنان ءوز تابىسىنىڭ 18% ايرىلۋى مۇمكىن دەپ جازادى جانە نيۋ- يورك تالداۋ ورتالىعى دا وسىلاي ەسەپتەيدى.
ال كولۋمبيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جاھاندىق ەنەرگەتيكالىق ساياسات ورتالىعى جاريالاعان تالداۋدا «امەريكالىق س ت گ (سۇيىتىلعان تابيعي گاز) ەكسپورتى سەبەبىنەن تۋىنداعان الەمدەگى باعالارعا كورسەتىلەتىن قىسىمنىڭ ازايۋىنا بايلانىستى ەۋروپالىق تۇتىنۋشىلار گاز ءۇشىن 11% كەم تولەۋى ابدەن مۇمكىن، بۇل ءوز كەزەگىندە رەسەيلىك ۇكىمەتتىڭ باقىلاۋىنداعى «گازپروم» كومپانياسىنىڭ تابىسىنا سوققى كەلتىرۋى ىقتيمال» دەپ اتاپ كورسەتىلگەن. دەگەنمەن ەىzvestia.com. « گازپروم» ايتارلىقتاي شىعىنعا ۇشىرايتىندىعىنا قاراماستان، وسى جاعدايدىڭ جالپى العاندا رەسەيلىك ەكسپورتتىق كىرىسكە تيگىزەتىن جالپى اسەرى ونشا ماڭىزدى بولا قويمايدى» ، دەپ حابارلادى.
ەۋروپا گازدىڭ ەڭ ءىرى تۇتىنۋشىلارىنىڭ ءبىرى بولىپ قالاتىندىقتان، گاز جەتكىزۋدەگى ىركىلىستەردى بولدىرماۋ ءۇشىن رەسەي ءوز ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمىن نىعايتا ءتۇسۋى قاجەت دەپ ەسەپتەيدى ساپارشىلار. بولجانىپ وتىرعانداي، گازعا دەگەن الەمدىك باعانىڭ تومەندەۋى موزامبيك جاعالاۋىندا تابىلعان ءىرى گاز كەن ورىندارىن جوسپارلى يگەرۋ سياقتى باسقا سالالاردا ۇسىنىلعان ەكسپورتتىق جوبالارعا اسەرىن تيگىزەتىن بولادى. بۇدان بۇرىن كوممەرتسيالىق ماقساتتاردا جارامسىز بولىپ كەلگەن رەزەرۆتەردەن ىسكە اسىرىلعان ءوندىرىس تەحنولوگيالارىنداعى جەتىستىكتەردىڭ ارقاسىندا ورىن العان ا ق ش- تاعى قاتپارلى تاس ريەۆوليۋتسياسى وسى ەلدە گاز ءوندىرىسىنىڭ ارتۋىنا اكەلىپ سوقتىردى جانە امەريكانىڭ سۇيىتىلعان تابيعي گازدى الەمدىك نارىقتا باسەكەگە قابىلەتتى باعالار بويىنشا ساتا وتىرىپ، ونىڭ ءىرى جەتكىزۋشىسى بولۋى مۇمكىن دەگەن سەنىم تۋدىردى.
ەنەرگەتيكا سالاسىندا رەتتەۋ جونىندەگى فەدەرالدىق كوميسسيا سۇيىتىلعان گاز بويىنشا قۇنى ميللياردتاردى (ا ق ش دوللارى) قۇرايتىن جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا ءوز رۇقساتىن بەردى، بۇل ينفراقۇرىلىم قۇرىلىسىن باستاۋعا مۇمكىندىك تۋدىرادى، بۇعان قوسا تاعى 13تەن استام جوبا بەكىتىلۋى ءتيىس. قاتپارلى تاس توڭىرەگىندەگى اڭگىمە قازىردىڭ وزىندە الەمدىك گاز نارىعىنا ايتارلىقتاي اسەرىن تيگىزۋدە، سەبەبى ەندىگى جەردە ا ق ش س ت گ يمپورتتاۋعا مۇددەلى ەمەس، بۇل كاتارعا جانە باسقا ەلدەرگە ونى ەۋروپاعا جانە ازياعا جەتكىزۋگە يتەرمەلەيدى. ەندىگى جەردە ەۋروپالىق كوممۋنالدىق كاسىپورىنداردىڭ جانە باسقا دا گاز تۇتىنۋشىلارىنىڭ «گازپروممەن» گاز جەتكىزۋ تۋرالى كەلىسىمشارتتاردى قايتا قاراۋىنا جول اشادى.
ا ق ش- تان سۇيىتىلعان تابيعي گازدى ەكسپورتتاۋ 2016 - جىلى باستالادى دەپ كۇتىلۋدە جانە بۇل تۇبىندە «گازپرومنىڭ» ەۋروپاداعى نارىعىنا ورتاقتاس بولادى دەگەن بولجام دا جاسالىپ وتىر. سونداي- اق، امەريكالىق س ت گ ەداۋىر بولىگى ازياعا جەتكىزىلۋى ىقتيمال. مۇنداعى باعا جوعارى.
ەرلان قوجاكەلديەۆ
