لاتىن ءالىپبيى كەرەك پە؟

استانا. قازاقپارات - تۇركى الەمىنە ورتاق «ءالىپبيدىڭ» قاجەتتىگىنە كەيبىر سەناتورلار كۇمان بىلدىرۋدە. قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن سەناتتىڭ كەشەگى جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتار ءماجىلىس ماقۇلداعان «تۇركى اكادەمياسىن قۇرۋ تۋرالى» كەلىسىمدى قارادى.

كەزىندە ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان جانە استانادا اشىلعان بۇل اكادەمياعا، باسقا مىندەتتەردىڭ سىرتىندا، «بارشا تۇركى تىلدەرىنىڭ جيناقتالعان ءالىپبيىن ازىرلەۋ» جۇكتەلمەك.

سەناتور قوجاحمەت بايماحانوۆ تۇركى ەلدەرىنە ورتاق ءالىپبيدىڭ قاجەتسىزدىگى تۋرالى ويىن اشىق ايتتى: «ءبىزدىڭ قالىپتاسقان ءوز كيريلليتسامىز بار ەمەس پە؟» دەدى ول. ەگەر لاتىنشاعا كوشسەك، كەڭەس تۇسىنداعى ادەبي-شىعارماشىلىق مۇرالاردان كەلەر ۇرپاق كوز جازىپ قالادى دەپ الاڭدايتىندار دەپۋتاتتار اراسىندا دا بار ەكەن.

دەگەنمەن، تۇركى اكادەمياسىنىڭ باسشىسى دارحان ءقىدىرالى باسۋ ايتىپ، ونىڭ عاسىر ورتاسىنا تاياۋ كەلەشەكتىڭ ۇلەسىندە ەكەندىگىن حابارلادى:

- وزبەكستان، تۇرىكمەنستان، ءازىربايجان لاتىن قارپىنە كوشكەن. سول سەبەپتى تۇركى اكادەمياسىن قۇرۋ كەزىندە ونىڭ مىندەتتەرى مەن ماقساتتارىنا «جيناقتالعان ءالىپبي ءتۇزۋ» ءازىربايجان مەن تۇركيانىڭ ۇسىنىسى رەتىندە كىرگىزىلگەن بولاتىن. سەبەبى حالىقارالىق قۇجات دايىندالعاندا، ۇيىم قۇرۋشى مەملەكەتتەردىڭ ىمىرا-كونسەنسۋستىق شەشىمى نەگىزگە الىنادى. وسى بويىنشا «ەگەر بولاشاقتا، ياعني 2020، نە 2050-جىلدارعا قاراي قازاقستان لاتىن قارپىنە كوشەتىن بولسا؟» دەپ الىنعان. جالپى، 1926-جىلعى باكۋ كونگرەسىنىڭ شەشىمى بار، سوندا الىپبيلەردى جاقىنداستىرۋ تۋرالى ۇسىنىس جازىلعان. سوندىقتان كەلىسىمگە دە ەنگىزىلىپ وتىر.

-  جيناقتالعان ءالىپبي -  ازىرشە تەك عىلىمي جوبا بولىپ تابىلادى، -  دەپ ناقتىلادى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ا. ءسارىنجىپوۆ. -  بۇل رەتتە اكادەميانىڭ ماقساتى -  تۇركولوگيانى دامىتۋ، وعان قاتىستى عىلىمي جوبالاردى ىلگەرىلەتۋ باعىتىنداعى تۇركى ەلدەرىنىڭ كۇش-جىگەرلەرىن ۇيلەستىرۋ بولىپ تابىلادى. سونىڭ ىشىندە تۇركى حالىقتارىنىڭ ءالىپبيىنىڭ دامۋ تاريحى دا تالدانادى. اكادەميا ارقىلى ءبىز وسى ماسەلەدە دە اقپارات الماساتىن، ورتاق پوزيتسيا تۇزەتىن بولامىز.

سەناتورلار كەلىسىمدە تۇركى اكادەمياسىن باسقاراتىن جانە قىزمەت اتقاراتىن قازاقستان ازاماتتارىنا يممۋنيتەت بەرىلمەيدى دەپ جازىلۋى تىكسىنتتى.

«اكادەميا استانادا، ءوز جەرىمىزدە ورنالاسقاندىقتان ونداعى قازاقستان ازاماتتارى يممۋنيتەتكە يە بولمايدى. بۇل حالىقارالىق تاجىريبە. مىسالى، امەريكادا ورنالاسقان حالىقارالىق ۇيىمداردا جۇمىس جاسايتىن ا ق ش ازاماتتارى يممۋنيتەتتى پايدالانبايدى. ال تۇركيادا تۇركى تىلدەس ەلدەر ۇيىمدارىندا قىزمەت اتقاراتىن قازاقستاندىقتار يممۋنيتەتكە يە، كەرىسىنشە، سونداعى تۇرىكتەردە ول جوق» دەپ ءتۇسىندىردى اسلان ءسارىنجىپوۆ.

تالقىلاي كەلە، سەناتورلار كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالادى. ول پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا جولدانادى.
«ايقىن»