گيمالاي تاۋى تۋرالى قىزىقتى دەرەكتەر
گيمالاي تاۋى بويىمەن پاكىستان، ءۇندىستان، بۋتان، تيبەت سەكىلدى مەملەكەتتەر شەكتەسەدى. تاۋدا 30 ءىرى شىڭ بار. سونىڭ توعىزى الەمدەگى ەڭ بيىك شىڭدارعا جاتادى.
1. گيمالاي جوتاسى وسىدان 70 ميلليون جىل بۇرىن ءۇندى- اۆستريا جانە ەۋرازيا قۇرلىقتارىنىڭ سوقتىعىسۋى كەزىندە پايدا بولعان.
2. گيمالاي ءسوزى «قارلى مەكەن» دەگەن ماعىنا بەرەدى. ول «hima» (قار) جانە «الايا» (مەكەن) دەگەن ەكى سانسكريت ءسوزىنىڭ قوسارلانۋىنان تۋعان.
3. ءۇندى ميفولوگياسىنا سايكەس گيمالاي «شيۆا» قۇدايىنىڭ باسپاناسى سانالادى.
4. گيمالاي تاۋىنىڭ تاۋلى جۇيەسى ەڭ جاس تاۋلى جۇيە رەتىندە قابىلدانعان. ول پاكىستان، ءۇندىستان، بۋتان، تيبەت، نەپال، اۋعانستان مەملەكەتتەرىمەن شەكتەسەدى.
5. گيمالايدا ەڭ بيىك شىڭدار جيناقتالعان. ولاردىڭ ورتاشاسى شامامەن 7000 مەتر بيىكتىكتە، ۇزىندىعى - 2400 شاقىرىم، ال ەنى - 320-400 شاقىرىمدى قۇرايدى.
6. گيمالاي جەردىڭ% 0,4- ىن الىپ جاتىر. ونىڭ جالپى اۋماعى 153295000 شارشى شاقىرىم.
7. گيمالايداعى اۋا تەمپەراتۋراسى بيىكتەگەن سايىن سالقىندايدى.
8. گيمالاي شىڭدارىنىڭ كليماتى اركەلكى. ادەتتە الپينيستتەر جوعارىعا كوتەرىلگەن كەزدە جەر سىلكىنىسى، سۋ تاسقىنى، قار كوشكىنى سەكىلدى تابيعي كەدەرگىلەرگە تاپ بولادى.
9. ءۇندى- اۆستراليالىق پلاتفورما جىلىنا 67 مم جىلجيدى. ول 10 ميلليون جىلدان سوڭ 1500 شاقىرىمعا جەتەدى.
10. گيمالاي تاۋىندا قارلى شىڭداردان باسقا جاسىل دالالى القاپتار بار.
11. گيمالاي الەمدەگى ەڭ تىنىش جەر.
12. گيمالاي وزەندەرى: گانگ، يند، براحماپۋترا، مەكونگ، يانتسزى.
13. گيمالاي وزەندەرىنىڭ جاسى تاۋدىڭ جاسىنان الدەقايدا ۇلكەن.
14. تاۋدىڭ جوعارعى بولىگىندە وتتەگىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى مەن جەلدىڭ قاتتى سوعۋىنا بايلانىستى ەشقانداي وسىمدىك وسپەيدى.
15. گيمالاي انتاركتيدا مەن اركتيكا جەرىنەن كەيىنگى قار مەن مۇزدىڭ شوعىرلانۋى بويىنشا ءۇشىنشى ورىندى الادى.
16. گيمالاي بوكتەرىندە وسەتىن ەمدىك وسىمدىكتەر ەڭ تابيعي جانە تازا وسىمدىكتەر بولىپ سانالادى.
17. 1953 - جىلى 29 - مامىر كۇنى ەدمۋند حيللاري مەن تەنتسينگ نورگەي ەۆەرەست شىڭىن العاش رەت باعىندىردى.
18. ەۆەرەست شىڭىنا جىل سايىن كوتەرىلىۋ كەزىندە بىرنەشە ادام قۇربان بولادى ەكەن.
19. نەپال ەلىندە گيمالايدى «Samgarmatha» دەپ اتايدى. ول «جەر ءجۇزىنىڭ قۇدايى» دەگەن ماعىناعا يە.
20. گيمالايدا ءومىر سۇرەتىن جانۋارلار مەن وسىمدىكتەر ۇنەمى ءقاۋىپ قاتەر ۇستىندە بولادى. سەبەبى ورماندى جەرلەردىڭ ازايۋىنا بايلانىستى جانۋارلار مەكەنى قىسقارۋدا.
massaget.kz
