اياق كيىمدەردى ءوزىمىز وندىرە الماۋىمىز وكىنىشتى

استانا. قازاقپارات - اياق كيىم نارىعى تۋرالى اڭگىمە تۋا قالعاندا اۋىزدى قۋ شوپپەن سۇرتۋگە تۋرا كەلەتىنى راس. اسىرەسە وتاندىق ءونىم تۇرعىسىندا اۋىزدىڭ بۋىلاتىنى دا وسى تۇس.

وسى ورايدا ۇكىمەت بۇقارا حالىقتىڭ اياعىنا قانداي «شاركەي» كيىپ جۇرگەنىنە نازار اۋدارسا دەيسىڭ. بۇگىندە جۇرت جالاڭاياق جۇرگەن جوق. راسى وسى، ءتورىمىزدە سىرتتان اكەلىنەتىن «توپىليدىڭ» تايراڭداپ كەتكەنى اقيقات.

قانشاما قارجىنىڭ قازاقستاننىڭ قامباسىنا ەمەس، وزگە ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا جۇمىس ىستەيتىنىنە قىنجىلماسقا شارا جوق...
 90- جىلدارعا دەيىن ەلىمىزدەگى 11 اياق كيىم فابريكاسى جىلىنا 50 ميلليون دانا ءونىم شىعارىپ، ءسىز بەن ءبىزدىڭ جالاڭاياق قالماۋىمىزدى قامداستىرعان- تىن. حالىقتى ساپالى اياق كيىممەن قامتاماسىز ەتكەن فابريكانىڭ بۇگىندە بەسەۋى- اق قالعان. التاۋى ءوز ارباسىن ءوزى سۇيرەۋگە شاماسى جەتپەي، مەتاللولومعا اينالىپ تىندى. وعان نارىق دەگەن قىسپاقتىڭ دا از ۇلەس قوسپاعانى بەلگىلى.

كەزىندە كوپشىلىككە ارناپ ءتوزىمدى دە، تالاپقا ساي كەلەتىن اياق كيىم شىعارىپ كەلگەن فابريكالاردىڭ بۇگىندە مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا كۇنى ءتۇسىپ وتىر. ولاردىڭ ەركىن ساۋداعا ءونىم شىعارۋعا جۇرەكتەرى داۋالامايدى. سەبەبى تۇسىنىكتى دە...

العاشىندا بالالار اياق كيىمىن شىعارىپ باستاعان اقتاۋلىق «اقبوبەك» اكتسيونەرلىك قوعامى بۇگىندە تەك تاپسىرىسپەن عانا جۇمىس ىستەيدى. اياق كيىمگە ارنالعان تازا بىلعارىنى رەسەيدەن ساتىپ الادى ەكەن. شىعارعان ونىمدەرىن قۇرىلىسشىلارعا، مۇنايشىلارعا ساتادى. الماتىداعى «جەتىسۋ» فابريكاسى كەزىندە اتاعى الىسقا كەتكەن الىپتاردىڭ ءبىرى بولاتىن. باسقا ارىپتەستەرىنىڭ باسىنا تۇسكەن جاعداي ولاردى دا اينالىپ وتە الماپتى. تەندەرگە تەلمىرىپ وتىرعاندارى. بانكروتتىقتان قورقۋ دا جوق ەمەس. بۇگىندە الماتىدا ءۇش اياقكيىم فابريكاسى بار. ولار جىلىنا 67 مىڭ جۇپ اياقكيىم شىعارۋمەن عانا شەكتەلەدى...

 نارىقتىڭ جىلىگىن شاعىپ، مايىن ىشكەن پىسىقتار وتاندىق ونەركاسىپتى ورگە باستىرۋ ءۇشىن كونتراباندالىق جولمەن كەلەتىن تاۋاردىڭ جولىن كەسۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. ەلىمىزگە اعىلىپ كەلىپ جاتاتىن اياق كيىمدەردىڭ كوبىسى زاڭسىز جولمەن اكەلىنەتىن كورىنەدى. بۇگىندە ەلىمىزگە الەمنىڭ 36 ەلىنەن اياق كيىم تاسقىنى اعىلادى ەكەن. وتاندىق ءونىم وندىرۋشىلەر الىپساتارلارعا قارسى تۇرارلىق قاۋقارى جوق. وتاندىق ونەركاسىپشىلەرگە توسقاۋىل بولاتىن تاعى ءبىر جاعداي ءوز قولىمىزداعىنى ۇقساتا الماي شيكىزاتتى شەتەلدەن ساتىپ الاتىندىعىمىز. جىل سايىن ەلىمىزدەن تەرى- تەرسەك، ءجۇن جۇرقا شەتەل اسىپ كەتەدى دە، وڭدەلىپ، قايتادان كەدەننەن ءوتۋ اقىسى، سالىق سالىنىپ، كولىك اقىسى قوسىلىپ بىرنەشە باعاعا ەسەلەنىپ وزىمىزگە قايتىپ كەلەدى. ارينە، ارزانعا ەمەس.

تەرى وڭدەيتىن زاۋىتتار رەسەيدە، قىتايدا، تۇركيادا بار. ەلىمىزدەگى «ەتىكشىلەردى» اسىراپ وتىرعان وسى مەملەكەتتىڭ شيكىزاتتارى. ال، ءۇندىستاندا وڭدەلمەگەن تەرى شيكىزاتتارىن سىرتقا ساتۋعا تيىم سالىنعان(!) . ەلىمىز جىلىنا 3 ميلليون توننادان استام تەرىنى شەتەلگە اسىرىپ سالادى ەكەن. قالاي ايتساق تا، وتاندىق ونەركاسىپشىلەردىڭ ءوشىپ قالماي، ولمەلى كۇي كەشىپ كەلە جاتقانىدىعى جىل سايىن وتكىزىلەتىن تەندەرلەردىڭ ارقاسى. وسى قۇتقارۋشى كۇش بۇل سالانى جايقالتىپ جىبەرمەسە دە، تامىرىنا تيگەن تامشىداي بولىپ سۇيرەپ كەلەدى، ايتەۋىر. قازىر اياقكيىم نارىعىندا باسەكەلەستىك تۋرالى ايتۋعا دا ۇيات. سەبەبى، قىتايلىق باعا بەت قاراتپايدى... 

  شەتەلدەن اكەلىنىپ جاتقان اياق كيىمدەردىڭ ساپاسىنا كەلسەك. سىرتتان اكەلىنەتىن تاۋارلاردىڭ ءبارى دە اۋەلى مەملەكەتتىك ستاندارتتىق تەكسەرۋدەن وتكىزىلىپ، تالاپقا ساي كەلۋى ءتيىس. ءبىراق كوپتەگەن ساۋداگەرلەر تاۋارلارىنىڭ ساپاسى ناشار بولعاندىقتان سەرتيفيكات الا المايدى. ءبىراق زاڭدى اينالىپ ءوتۋدىڭ جولىن تاپقاندار مەم ستاندارتىڭدى مەنسىنبەيدى. يمپورت تاۋارلاردىڭ كوبىسى تازا بىلعارىدان ەمەس، جاساندى تەرىدەن تىگىلگەن. ءارى ءتوزىمسىز. از عانا ۋاقىت وتپەي- اق قاقىراپ ءتۇسىپ قالادى.

اتا- بابالارىمىز ارشا اعاشىنان شەگە قاعىپ، قولدان تەرى يلەپ تىككەن ءتوزىمدى اياق كيىمدەردى بۇگىندە تەحنولوگيا مىقتى دامىعان زاماندا ءوزىمىز وندىرە الماۋىمىز وكىنىشتى، ارينە. شىدامسىز شاركەيلەردەن جۇرت جالىقتى. وتاندىق اياق كيىم ءوندىرىسىن وركەندەتۋدىڭ كىلتى تابىلماي تۇر. ءوزىمىز وركەندەتەمىز دەپ شەتەلدىك تاۋاردى تەجەپ تاستاساق اياق كيىمسىز قالارمىز. نە ىستەمەك كەرەك؟

وسى رەتتە جامبىل بىلعارى اياق كيىم كومبيناتىن ءتيىمدى پايدالاناتىن كەز كەلگەن سىقىلدى. ۋاقىتىسىندا وسى كاسىپورىندا 6 مىڭنان اسا ادام جۇمىس ىستەيتىن. ەلىمىزدىڭ بيۋدجەتىنىڭ ءبۇيىرىن تولتىرۋعا قوماقتى ۇلەس قوسقان وسى كومبيناتقا كەزىندە شەتەلدىكتەردىڭ سۇرانىسىن دا قاناعاتتاندىراتىن- دى. ونىڭ تەرى يلەيتىن، اياق كيىم تىگەتىن ماشينالارى دايىن تۇر. وعان ينۆەستورلار تارتۋعا ابدەن بولادى- اق.. تەك كوزىن تابا بىلەتىن بىلىكتى مامان بولسا بولعانى. بۇكىل ەلىمىزدى ەتىكپەن قامتاماسىز ەتەر ەدى دەمەي- اق قويايىق. دەگەنمەن از دا بولسا ءونىم ءوندىرىپ، وتاندىق تاۋارلار لەگىنىڭ قاتارىن تولتىرار ەدى دەگەن دامە عوي بىزدىكى. «تۇزاق جەردە بولعانمەن، تىرنا كوكتەگىنىڭ» كەرىن كەلتىرمەي، ەرتەرەك ىسكە كىرىسەتىن كەز كەلگەن سىڭايلى.

الاقانداي اقپارات
  اياقكيىم نارىعىن جاۋلاپ العان ەڭ مىقتى ەلدەر - پورتۋگاليا مەن يتاليا. تازا بىلعارىدان جانە كروكوديل تەرىسىنەن تىگىلگەن اياقكيىمدەرى سۇرانىسقا يە. ءارى توزىمدىلىگىمەن دە تانىمال. وسى ەلدەر جىلىنا 12 ميلليون اياقكيىمدى دامۋشى ەلدەرگە ەكسپورتتايدى.

كەرەك دەرەك
  بۇگىندە دەنساۋلىققا اسا زيان قىتاي اياقكيىمدەرى بۇكىل الەمدى جاۋلاپ العانى بەلگىلى. قىتاي اياقكيىمدەرى ءتۇرلى اللەرگيالىق اۋرۋلاردى قوزدىراتىنى انىقتالعان. سوندىقتان ەۋروپا مەن باتىستىڭ دامىعان مەملەكەتتەرى ساپاسىز ونىمدەردەن مۇلدە باس تارتىپ وتىر. ال، ءبىزدىڭ ەلدىڭ مۇنداي شەشىم قابىلداۋىنا جاعدايى جوق. سەبەبى، ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.. .

اۆتور: گۇلجان كوشەروۆا، جامبىل وبلىسى.

«الاش ايناسى» گازەتى