قايىن جۇرتىم ءوز جۇرتىمنان جاقىن
ماماندىعىم - ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى. ۇستازدىق قىزمەتتىمدى 8 جىلدان بەرى قالاداعى № 123- مەكتەپ- گيمنازياسىندا اتقارىپ كەلەمىن. ەسىمىم - جاسۇلان. قازاقتىڭ كوپ جىگىتىنەن باستى ايىرماشىلىعىم - مەن قايىن جۇرتىمدا تۇرامىن.
مەنىڭ تۇسىنىگىمدە ەگەر الدەبىر ادامعا وزگە بىرەۋلەردىڭ جاقسىلىعى ءوتىپ، شاراپاتى ءتيىپ جاتسا ونداي ادامدار تۋرالى ءۇنسىز قالۋ قىلمىسپەن تەڭ. راس، مەنىڭ شەشەم مەن باۋىرلارىمنىڭ (التى اعايىندىمىز) بار بولعانىنا قاراماستان وسىدان 6 جىل بۇرىن ۇيلەنگەندە ەنشىمدى ءبولىپ بەرىپ، بولەك شىعارماق تۇگىلى، اۋدان ورتالىعىندا تويىمدى دا جاساپ بەرە الماعان.
كەيىن ويلاپ قاراسام، تۋعاندارىم قايىن جۇرتىمنىڭ الدىندا مەنىڭ ابىرويىمدى ويلاعان بولسا، وندا ءبىر كىسىدەي جينالىپ، تويىمدى دۇركىرەتىپ وتكىزۋگە مۇمكىندىكتەرى دە بار بولعان ەكەن. ءبىراق ول كەزدە نيەت دۇرىس بولماپتى.. ال نيەت قايتىپ قالپىنا كەلمەيتىن قاسيەت. قازىر وعان وكىنگەننەن پايدا جوق. كەسىرىنشە مەنىڭ كوشىم سوڭعى جىلدارى كوكتەگى ءتاڭىردىڭ قالاۋىمەن جوعارىعا ورلەپ بارا جاتقانداي. سەبەبى، مەنىڭ بۇگىنگى جاعدايىم كوپ قازاقتان ارتىق بولماسا، كەم دەپ ايتۋعا اۋزىم بارمايدى.
قايىن اتامنىڭ قىزىما دەپ الىپ قويعان ۇيىندە وتباسىممەن مەن تۇرىپ جاتىرمىن. اتام ونىسىمەن قويماي جۋىردا ول ءۇيدى تۋعان قىزىنىڭ ەمەس، مەنىڭ اتىما اۋدارىپ بەردى. اي سايىن قاپ قاپ كارتوبىن، ءبۇتىن سوعىم بولماسا دا، جىل سايىن جىلقىنىڭ جارتى ەتىن جانە اكەپ بەرەدى. تاتۋ- ءتاتتى تۇرىپ جاتقان مەنىڭ وتباسىما سۇيسىنگەن اتام سالوننان سۋ جاڭا كولىك ساتىپ الۋعا جارتى اقشاسىن الدىن الا بەرىپ تە قويدى. بەس جانە ەكى جاسار ەكى قىزىم جانە بار.
مەنىڭ ماقساتىم - قايىن جۇرتىمدى ماقتاۋ ەمەس، كەرىسىنشە باردى بار، جوقتى جوق دەپ تۋراسىن ايتۋ عانا. نەگە مەن ايەلىمنىڭ جاقىندارىنان كورگەن جاقسىلىقتى ايتپاي، ۇندەمەي قالا بەرۋىم كەرەك. قانشا جەردەن قازاق، قانشا جەردەن جىگىت بولىپ تۋىلسام دا كورگەن جاقسىلىقتى ايتۋ مەنىڭ پارىزىم دەپ بىلەمىن.
بۇل قولجازبامدى جازۋىما وسىدان 2-3 اي بۇرىن «الاش ايناسى» گازەتىندە جاريالانعان «كۇشىك كۇيەۋ بولۋ ايىپ پا؟ » دەگەن ماعىناداعى ماقالا سەبەپ بولسا كەرەك. ول ماقالادا بىلاي دەيدى:
«كەزىندە وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ باسىم كوپشىلىگى قايىن جۇرتىندا تۇراتىنى تۋرالى ەستىپ، كورگەندە تاڭىرقاپ، تاڭقالىسىپ قالاتىن قازاقتىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى، بۇرىنعى، ءھام قازىرگى ورىستار سەكىلدى قايىن جۇرتىن جاعالايتىن بولىپ ءجۇر. ارالارىندا ءتىپتى ءوزىنىڭ جەكە باسپاناسى بولسا دا قايىن جۇرتىنا كىرىپ العاندار دا جوق ەمەس. پايدا ءۇشىن ءوز وزدەرىن «قۇرباندىققا» شالعان ونداي وتاعاسىلار نامىس دەگەندى شەتكە ىسىرىپ قويىپ، قايىن جۇرتىنىڭ دەگەنىمەن ءجۇرىپ، ايتقانىنا كونۋگە دە بار» ، - دەپتى.
ماسەلەن، مەن بۇل ماقالادا كەلتىرىلگەندەي ءوزىمدى بەيشارا حالدەمىن دەپ سەزىنبەيمىن. كەرىسىنشە، مەن ءوزىمدى جولى بولعان جىگىتتەر قاتارىنا جاتقىزامىن. قايىن جۇرتىندا تۇرىپ جاتقانداردىڭ بارلىعى جاتىپ- ىشەر، بارلىعى نامىسسىز دەگەن پىكىرمەن مۇلدە كەلىسپەيمىن.
الاش ايناسى بۇل جازعاندارىمدى جاريالاي ما، جوق پا مەن ول جاعىن بىلمەدىم.. ءبىراق مەنىڭ ءبىر بىلەرىم ايەلىم وتە تاربيەلى وتباسىنان شىققان. جانە ول مەنىڭ ايتقانىمنان شىقپايدى. مەنىڭ نۇسقاۋىممەن عانا جۇرەدى. مەنى قورلاۋ، نامىسىما تيۋ ونىڭ ويىندا دا جوق. قايىن جۇرت مەنىڭ ۇيىمە تەك جاقسى حابار ايتۋ ءۇشىن نەمەسە كومەك كورسەتۋ ءۇشىن عانا كەلەدى. پەندەگە ودان ارتىق نە كەرەك؟
نەگىزى جاعىمسىز پىكىرلەر ءوزىم جاقتان، بولماسا دوستارىمنىڭ اراسىندا عانا ايتىلاتىنىن سەزەمىن. مەن تۋرالى كىم نە دەسە و دەسىن ول ماعان ماڭىزدى ەمەس.
ال سول ماقالادا مەنىڭ كوڭىلىمنەن شىققانى، پىكىرىممەن ۇندەس شىققانى مىنا پىكىر ەدى.
گۇلزيرا شالابايەۆا، ەنە:
- مەنىم ويىمشا، بۇرىنعى قازاق، بۇگىنگى قازاق دەپ ءبولۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇرىنعى قازاقتاردىڭ پروبلەماسى قازىرگىدەي ەمەس ەدى عوي. مىسالى، مەنىڭ ەكى قىزىم بار. كىشى قىزىم 19 جاسىندا اتىراۋدىڭ جىگىتىنە كۇيەۋگە شىعىپ، ءوز الدىنا كەتتى. ءتىپتى جىلداپ كورمەيمىز قىزىمىزدى. ال ۇلكەن قىزىمنىڭ جاسى 30 عا تاياپ قالدى. سوسىن ءبىز كىشى قىزىممەن اقىلداسا كەلە، ۇلكەن قىزىما جەكە پاتەر الىپ بەردىك. قازىر ۇلكەن قىزىم بولەك تۇرادى. ال ەگەر ءوزى ۇناتقان جىگىتكە جولىعىپ، ال ول جىگىت قىزىمنىڭ ۇيىندە تۇراتىن بولسا قارسى بولماس ەدىم. ءتىپتى سول جاعداي مەنىڭ كوڭىلىمنەن شىعاتىنداي. مەن قىزىمنىڭ ۇيىنە قالاعان ۋاقىتىمدا بارىپ، جاستاردىڭ جاعدايىن كۇندەلىكتى قاداعالاپ، قولىمنان كەلگەن كومەكتى بەرىپ وتىرار ەدىم.
پەندە ساۋاپ جيناپ، وزگەلەرگە كومەك كورسەتەمىن دەپ تۇرعاندا ءبىز نەگە وندايلارعا كەدەرگى كەلتىرۋىمىز كەرەك.
قىسقاسىن ايتقاندا، بۇگىنگى قازاقتاردىڭ اراسىندا كوپ جىگىتتەردىڭ كوپكە دەيىن ۇيلەنبەي ءجۇرىپ قالۋىنا، قازاقتىڭ «جالعان نامىسى» كەرى اسەر تيگىزىپ جاتقانداي..
ءسىز نە دەيسىز؟
اۆتور: جاسۇلان جاتقانبايەۆ
ماقالاعا قاتىستى پىكىرلەر:
جاينا (09.06.2014 17:35)
تۇرمىسقاشىققاندا ءبىر بولمەل پاتەر جانە 8 سوتىق جەرىم بولدى. جولداسىمنىڭ اتا- اناسى قالاعا كوشكىسى كەلىپ جەر ىزدەپ جۇرگەنىن ەستىگەن اكەم «بىزدەن كەتتىڭ، سەنىڭ وتباسىڭ سولار» دەپ جەرىمدى ەنەمنىڭ اتىنا اۋدارتىپ بەرگىزدى. ولار قازىر باسپانا سالىپ، تۇرىپ جاتىر. ءبىر جىلدان كەيىن باسقا قالاعا كوشكەن اكەم ءوزى تۇرىپ جاتقان ۇلكەن ءۇيىن كۇيەۋ بالاسى مەن ماعان تاستاپ كەتتى. ارينە، ءبىر بولمەسىن وزدەرىن قايتاردىق جولداسىم ەكەۋمىز كەلىسىپ. اكە- شەشەم ونى ءسوز قىلىپ، كۇيەۋ بالاسىنىڭ كوزىنە شۇقۋدان امان. ومىردە جاقسى ادامدار كوپ
قايرات (09.06.2014 18:17)
نامىسى جوق ەركەك قوي مىناۋىڭ. جاسۇلان- اۋ، 1 قاتىن مەن 2-3 بالانىڭ جاعدايىن وزدىگىڭمەن جاساي الماساڭ نەسىنە ەركەكپىن دەپ شالبار كيىپ ءجۇرسىڭ؟ ! دۇرىس، قينالعان كەزدە كومەگىن كورسەتكەن شىعار قايىن جۇرتىڭ، الايدا وزىڭە ءوزىڭ كەلگەن سوڭ سەن بولەك ءۇي سالۋىڭ كەرەك قوي. ءاربىر ەركەكتىڭ پارىزى ول. بالا- شاعاسىنا ناعاشى اتاسىنان قالعان ءۇيدى قالدىرۋ دەگەن نە سۇمدىق. قۇدايدان ەكى نارسە سۇراۋعا بولسا، سونىڭ ءبىرى - ءۇي، باسپانا. قۇدايدان تىلەسەڭ، ءوزىڭ تالپىنساڭ ءبىر باسپاناعا يە بولۋعا بولادى عوي. ءوزىڭ كوزى اشىق ادام ەكەنسىڭ. ءسويت باۋىرىم، ەرتەڭ قازاقتىڭ كۇللى جىگىتى قايىن جۇرتىنىڭ قولىنا كىرىپ الىپ، ماسقارا بولمايىق. ەرتەڭ ەل قورعاۋ كەرەك بولسا ايەلدىڭ دە بۇتىنا كىرىپ كەتەرمىز وندا. انداعى ۇيدەن شىق تا، ءوزىڭ جەكە ءۇي سال. جىگىتتەردىڭ نامىسىنا تيمەي.
ءداۋىر (10.06.2014 09:39)
راسىندا دا مىنا ۇستازعا قاراپ وتىرىپ، قازاقتىڭ جىگىتتەرى نامىسسىز بولىپ كەتكەن بە دەپ قالارىڭ انىق. قايرات باۋىرىم دۇرىس ايتادى ازعانتاي عانا جايلى ومىرگە ماساتتانىپ، ءوز جۇرتىن بۇكىل ەلگە ماسقارالاعانى ادامنىڭ جىگىرسىزدىگىن كورسەتپەي مە.
جانەل (10.06.2014 09:47)
مەن بۇل جىگىتتىڭ جازعانىنا تولىقتاي قوسىلامىن.. ماسەلەن، مەنىڭ دە اكە- شەشەم الماتىدان بولماسا دا، تارازىدان ەكى بولمەلى پاتەر الىپ قويعان.. ول ۇيدە جالعىز تۇرىپ جاتىرمىن.. ەگەر جاعدايى جوق، ءبىراق جاقسى ادام جولىعىپ جاتسا مەندە ونداي ادامدى كىرگىزىپ الار ەدىم.. بۇل نامىسسىزدىڭ ەمەس، جولى بولعان جىگىتتىڭ ويى عوي.
جانات (10.06.2014 09:50)
جانەلدىڭ ايتقانىنا مەندە قوسىلامىن.. قازىر شاماسى كەلگەن قازاقتىڭ ءاربىر ەكىنشى وتباسى قىزدارىنا قالادان ءۇي الىپ قويىپ جاتىر.. ءبىر جاعىنان بۇل مىنا قاتال ومىرگە قىزدارىن ساقتاندىرۋ بولىپ تابىلادى.
ازا (10.06.2014 09:52)
ادام نە قاتىنجاندى بولادى نەمەسە وتانجاندى بولادى. وزدەرىڭ بىلىڭدەر سەندەر قاي جاندى قالايتىندارىڭدى.. نامىسسىزدار وڭشەڭ.
مارات (10.06.2014 09:56)
ازا! شاماڭ كەلسە سەن دە ۇلىڭا دا، قىزىڭا دا ءبىر ءبىر ءۇي الىپ قوي.. شاماڭنىڭ كەلمەيتىنىن بىلگەندىكتەن عوي وسىنداي دورەكى ءسوز ايتىپ وتىرسىڭ.. مۇمكىن ءالى بالالارىڭ جوق تا شىعار.. مۇمكىن كىشكەنتاي...
اينا (10.06.2014 09:58)
قازىر قىزدار بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ، كولىككە دە، ۇيگە دە يە بولىپ جاتىر.. ال بۇل ارەكەت ەركەكتەردى مەنسىنبەۋگە يتەرمەلەيدى.
مەن (10.06.2014 11:40)
«راس، مەنىڭ شەشەم مەن باۋىرلارىمنىڭ (التى اعايىندىمىز) بار بولعانىنا قاراماستان وسىدان 6 جىل بۇرىن ۇيلەنگەندە ەنشىمدى ءبولىپ بەرىپ، بولەك شىعارماق تۇگىلى، اۋدان ورتالىعىندا تويىمدى دا جاساپ بەرە الماعان» دەپ جازادى اۆتور. مەنىڭشە، بۇلاي جازۋ دۇرىس ەمەس نارسە. قازاق «جاقىنىڭدى جاتتاي سىيلا، جات جانىڭنان ءتۇڭىلسىن» دەمەي مە؟ تويىڭىزدى جاساپ بەرە الماسا، وعان بەلگىلى ءبىر سەبەپ بولعانى شىعار. وعان بولسا اتا- اناڭىزدى جەرگە قاراتۋعا بولمايدى.
ءسىز ۇيلەنۋدى بىلەسىز دە، ازامات بولىپ ءوز اۋىرتپالىعىڭىزدى ءوزىڭىز كوتەرە المايتىنىڭىز قىزىق ەكەن. قازىر ەر ازاماتتار تۇگىلى، بويجەتكەن قىزداردىڭ ءوزى تويىن جاساپ، جۇگىن الاتىن اقشاسىن دايىنداپ قويادى. سەبەبى، اتا- انانىڭ قالتاسى جۇقا. قارتايعاندا ونسىز دا قامقورلىققا ءزارۋ اتا- اناڭىزدىڭ ابىرويىن اسقاقتاتۋ ءۇشىن نەعىپ ءوزىڭىز ءوز تويىڭىزدى جاساي المادىڭىز؟ ازامات باسىڭىزبەن اتا- انام تويىمدى وتكىزىپ بەرە المادى دەيسىز. اتا- انا ءسىزدىڭ ەمەس، ءسىز اتا- اناڭىزدىڭ ابىرويىن ويلاۋىڭىز كەرەك ەدى. قايىن جۇرتىمنىڭ ۇيىندە تۇرىپ جاتىرمىن، قايىن اتام كولىككە اقشا بەردى دەپ ماقتانىپ قوياسىز. ەكى بالانىڭ اكەسى بولعانشا ءوز وتباسىڭىز ءۇشىن باسپانا سالىپ، ءوز وتباسىڭىز ءۇشىن ءبىر كولىك الا الماساڭىز ەركەك بولىپ قالاي جەر باسىپ ءجۇرسىز؟ ..
ك ك (10.06.2014 11:52)
قايىن جۇرتىڭدا بار بولعاندىقتان بەرىپ جاتىر ءوز قىزىنىڭ باقىتى ءۇشىن جانۇياسى بۇلىنبەسە ەكەن دەپ. جوق بولسا نەسىن بەرەدى قايتا سەنەن الادى. سوندادا قايىن جۇرتتى كوپ ماقتاماي ءوز جۇرتىڭدى جامانداماي ءوزىڭ ەركەكشە ءومىر ءسۇرۋ كەرەك.
«الاش ايناسى» گازەتى
