وباما «تاليبانمەن» تۇتقىن الماسام دەپ داۋعا ۇرىندى
ۆاشينگتوننان شالعايدا، شەتەلدەردە جۇرسە دە ەل ىشىندەگى داۋلى ماسەلەلەر وبامانىڭ الدىنان شىعادى دا تۇرادى. پولشا، بەلگيا جانە فرانسياعا بارعان كەزىندە دە جۋرناليستەر ا ق ش پرەزيدەنتىنە سەرجانت بوۋي بەرگدال تۋرالى قولايسىز سۇراقتار قويىپ جاتتى.
بەس تۇتقىنعا باعالانعان بەرگدال
وباما مامىردىڭ 31- كۇنى، ەۋروپاعا جۇرەر الدىندا عانا اق ۇيدەگى راۋشانگۇل باعىندا بەرگدالدىڭ اتا- اناسىمەن بىرگە تۇرىپ، بۇل حاباردى ماقتانىشپەن جاريالاعان. ءبىراق «تاليبانمەن سىيبايلاس» دەگەن اتقا قالاتىنىن وبامانىڭ ءوزى دە بىلمەسە كەرەك. بريۋسسەلدە جۇرگەن وباما ماۋسىمنىڭ 5- كۇنى:
- مۇمكىندىكتى دەر كەزىندە پايدالانىپ قالدىق. وكىنەتىندەي دانەڭە جوق. ۆاشينگتونداعى داۋعا دا تاڭعالمايمىن، - دەدى.
سەرجانت بەرگدالدى «تاليبان» 2009 - جىلى تۇتقىنداعان ەدى. ونى شىعارىپ الۋ ءۇشىن ا ق ش «تاليباننىڭ» بەس تۇتقىنىن بوساتقان. گۋانتانامو تۇرمەسىندە 10 جىلدان استام ۋاقىت قاماۋدا وتىرعان «تاليبان بەستىگى» كاتارعا جىبەرىلگەن.
داۋدىڭ ساياسي استارى
بەرگدال بوساي سالىسىمەن ۆاشينگتوندا ايتىس- تارتىس باستالدى دا كەتتى. بۇعان اسىرەسە بيىلعى قاراشادا سايلاۋعا تۇسەتىن دەپۋتاتتار قاتتى كىرىستى. ا ق ش ۇكىمەتى مەن «تاليبان» اراسىنداعى «تۇتقىن ايىرباسىن» كوبىنە رەسپۋبليكالىق پارتيا مۇشەلەرى سىناپ جاتىر. ۋاجدەرىنىڭ جانى بار: وباما زاڭ بويىنشا تۇتقىن بوساتاردان 30 كۇن بۇرىن كونگرەسكە حابارلاۋى كەرەك. وباما بۇل شارتتى ورىنداماعان.
زاڭ بۇزىلعان سوڭ داۋ دا ۋشىقتى. ايتىلىپ جاتقان اڭگىمەنىڭ ۇزىن سورابى - وباما تەررورشىلارمەن كەلىسىمگە بارعان؛ بەرگدال بوساتۋعا لايىقتى ادام ەمەس، اسكەردەن قاشقان دەزەرتير؛ ا ق ش اكىمشىلىگى ونىڭ باسىنا تىم ارتىق «قۇن» تولەگەن؛ تۇتقىنداردىڭ بوساتىلۋى - گۋانتانامو تۇرمەسىن جابۋ توڭىرەگىندەگى قيتۇرقى ارەكەت.
اۋەلدە بۇل شۇرقاندى جۋرناليستەر كوتەرىپ جىبەرگەن. سەناتورلار ەندى جاۋاپكەرشىلىكتى وباما اكىمشىلىگىنىڭ موينىنا ءىلىپ الەك.
«تاليبان بەستىگى» تۋرالى ايتقان سەناتور دجون ماككەين «ولار - تەررورشىلار. كاتاردا ولار ەندى ەمىن- ەركىن جۇرەدى، ءبىر جىلدان سوڭ قالاعان جاعىنا كەتە بەرەدى. ولاردى بوساتۋ ارقىلى ءبىز ا ق ش ازاماتتارىنىڭ باسىن قاتەرگە تىگىپ وتىرمىز» دەدى.
ماككەين «تۇتقىن ايىرباستاۋدىڭ» دۇرىس ەكەنىن ايتا كەلىپ، «ءبىراق بۇل جەردە ا ق ش تىم ارتىق «قۇن» تولەدى» دەپ مالىمدەدى. ال كونگرەسكە رەسپۋبيكالىق پارتيادان سايلانعان سەناتور ليندسەي گرەحەم:
- بۇل - جامان پرەتسەدەنت بولدى. بۇدان بىلاي تەررورشىلار الەمنىڭ قاۋىپتى ايماقتارىندا جۇرگەن امەريكالىقتاردى كەپىلگە الۋعا ۇمتىلاتىن بولادى، - دەدى.
وبامانىڭ پارتيالاستارى دا بۇل شەشىمدى قۇپتامايتىندارىن اڭعارتتى. كاليفورنيادان سايلانعان سەناتور، بارلاۋ كوميتەتىنىڭ باسشىسى ديانا فەينشتەين «وبامانىڭ بۇل شارۋانى كونگرەسكە ايتپاعانى دۇرىس ەمەس. اقىلداسىپ ىستەۋى كەرەك ەدى» دەيدى.
وبامانىڭ بۇل ءىسىن تەك ميچيگاننان سايلانعان سەناتور كارل ليەۆين عانا قولدايدى.
- ارينە، ءارتۇرلى قاۋىپ ايتىلا بەرەدى. ءبىراق بۇل جەردە ءبىز وتان الدىنداعى قاسيەتتى بورىشىن وتەپ جۇرگەن ا ق ش جاۋىنگەرىنىڭ بوستاندىعى دا اسا ماڭىزدى ماسەلە ەكەنىن ۇمىتپايىق، - دەيدى ول.
بەرگدال قاشقىن با؟
«بەرگدال «تاليباننىڭ» قولىنا قالاي تۇسكەن؟ » دەگەن سۇراق ا ق ش باسپا سوزىندە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. ونىڭ تۇتقىنعا ءتۇسۋىنىڭ جاي- جاپسارىنا ۇڭىلگەن جۋرناليستەر «جاۋىنگەر اسكەري پوستتى تاستاپ، قاشىپ كەتكەن بولۋى مۇمكىن» دەگەن دە بولجامدار ايتتى.
The New York Times گازەتى ماۋسىمنىڭ 5- كۇنى جاريالاعان ماقالاسىندا قۇپيا اسكەري ماتەريالداردا بەرگدالدىڭ جوعالاردان بۇرىن اسكەري بورىشىن اتقارماي، ەل كەزىپ جۇرگەنى جايلى ايتىلادى. سول ەسەپتە ونىڭ اۋعانستانداعى پوستتان ءوز ەركىمەن جاياۋ كەتىپ قالعانى جازىلعان.
ا ق ش ارمياسىنىڭ سەرجانتى بەرگدال بوساتىلار الدىندا «تاليبان» وكىلىمەن سويلەسىپ وتىر.
بىرگە قىزمەت ەتكەن كەيبىر سولداتتار اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن سۇحباتتارىندا بەرگدالدى «دەزەرتير» (قاشقىن) دەپ اتاپ جاتىر. CNN تەلەارناسى «بەرگدالدى ىزدەۋ بارىسىندا كەم دەگەندە التى جاۋىنگەر مەرت بولعان» دەگەن بولجام ايتسا، The New York Times « ول فاكتىلەر دالەلدەنبەگەن» دەيدى.
بۇعان دەيىن بەرگدالدىڭ اسكەري قىزمەتىنە ءمىن تاعىلماعان ەدى. ماۋسىمنىڭ 4 - كۇنى مالىمدەمە جاساعان ا ق ش ارمياسى شتابىنىڭ باسشىسى رەيموند وديەرنو «ارميا جاقىن ارادا ونىڭ قالاي قولعا تۇسكەنىنە بايلانىستى جان- جاقتى، اشىق تەرگەۋ جۇرگىزەتىنىن» ايتتى.
داۋ- داماي ۋشىعىپ كەتكەندىكتەن، ءاۋ باستا بەرگدالدىڭ بوساتىلۋىن قولداپ الەۋمەتتىك جەلىدە پىكىر قالدىرعان كونگرەسس مۇشەلەرى ول جازبالارىن جالما- جان ءوشىرىپ تاستادى.
اق ءۇيدىڭ ءۋاجى
وباما اكىمشىلىگىنىڭ نارازى جۇرتقا ايتار ۋاجدەرى بار. ماسەلەن، «تاليبانمەن» اراداعى كەلىسسوزدى كوبىنە كاتار باسشىلىعى جۇرگىزگەن، ال تۇتقىن الماسۋ شارتىنىڭ جاي- جاپسارى ول بوساتىلاردان بۇرىن جاريالانسا، بەرگدالدىڭ ومىرىنە قاۋىپ تونەتىن ەدى.
ماۋسىمنىڭ 4 - كۇنى سەناتورلارعا ارناپ جابىق بريفينگ ءوتتى، وندا تۇتقىن الماسۋ كەلىسىمىنىڭ دۇرىس شەشىم بولعانىن دالەلدەگەن وباما اكىمشىلىگىنىڭ وكىلدەرى بىلتىر جەلتوقساندا تۇسىرىلگەن ۆيدەونى كورسەتتى. وندا بەرگدالدىڭ دەنساۋلىعى تىم ناشارلاپ كەتكەنى بايقالادى.
اتىن اتاماۋدى ءجون كورگەن ا ق ش اكىمشىلىگىنىڭ جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتكەرى «سەناتورلارعا سەرجانت بەرگدالدىڭ دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاعانىمەن قوسا، تۇتقىن الماسۋ پروتسەسى جاريا بولسا نەمەسە توقتاتىلسا، ونىڭ وڭالۋى قيىنداي تۇسەتىنىن، ءتىپتى ومىرىنە قاۋىپ تونەتىنىن دالەلدەيتىن ناقتى ءارى جالپىلاما ايعاقتار كورسەتىلگەنىن» ايتتى.
رەسپۋبليكاشىل سەناتورلار بۇل ماسەلە بويىنشا ارنايى تىڭداۋ وتكىزۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. قارۋلى كۇشتەر كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى، رەسپۋبليكالىق پارتيا وكىلى باك ماككەون ا ق ش قورعانىس ءمينيسترى چاك حەيگەلدى وسى ىسكە بايلانىستى ماۋسىمنىڭ 11- كۇنى ەسەپ بەرۋگە شاقىردى.
رەيگان تۇسىندا قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى بولعان، قازىر American Progress ورتالىعىنىڭ ساراپشىسى بولىپ قىزمەت اتقاراتىن لوۋرەنس كورب «شۋ- شۇرقان باسىلعان سوڭ بۇل وقيعا وبامانىڭ بەدەلىن كوتەرۋگە جاردەمدەسەدى» دەيدى .
- مەنىڭشە، بۇل وباماعا «تاليبانمەن» كەلىسىمگە كەلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وسى وقيعا ونىڭ تاباندى ساياساتكەر ەكەنىن دالەلدەدى. ول «مەن - باس قولباسشىمىن، ول ءۇشىن ەشكىمنەن كەشىرىم سۇرامايمىن» دەپ تۇرعان سياقتى، - دەيدى ساراپشى.
(ليۋك دجونسوننىڭ ماقالاسىن اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان - مۇحتار ەكەي)
«ازاتتىق»
