جانى باسقا، ءتانى ءبىر ادامدار
سەبەبى بۇل ايماقتا تۋىلاتىن جاس سابيلەردىڭ 10 پايىزى دۇنيە ەسىگىن ەگىز بولىپ اشادى. كەيبىر قاڭقۋ سوزگە سەنبەيتىن ادامدار كوزدەرىمەن كورىپ جاعالارىن ۇستاپ قايتاتىن كورىنەدى.
شىنىمەن سەنبەيتىن ءجونى بار سەكىلدى، ويتكەنى ستاتيستيكاعا كوز جىبەرسەك قالا، اۋىل، اۋدان سياقتى مەكەندەرمەن سالىستىرعاندا ەگىزدىك ەسەبى 1000 پايىزعا جوعارى. مۇنداي ەرەكشە فەنومەندى وقىمىستىلار بىرنەشە جولمەن تۇسىندىرەدى.
كەي ادامدار جەرگىلىكتى جەردىڭ سۋ قۇرامىنان كورسە، كەلەسى بىرەۋلەر گيتلەردىڭ ەڭ قاتىگەز ەرمەلەرىنىڭ ءبىرى يوزەفا مەنگەلدىڭ موينىنا كىنا ارتىپ جاتادى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ۋاقىتىندا مەنگەل جان تۇرشىگەرلىك مەديتسينالىق ەكسپەريمەنت جاساۋ ارقىلى فيۋرەر ءۇشىن ءمىنسىز اريلىك ءناسىل ادامىن جاساپ شىعارماقشى بولعان. مەنگەلدى ەگىز بالا تۋىلۋدىڭ نە سەبەپتەن دۇنيەگە كەلەتىنى قاتتى قىزىقتىرعان ەكەن. وسىلايشا ول حالىق دەموگرافياسىن بىردەن بىرنەشە ەسەگە كوبەيتكىسى كەلدى.
يوزەف مەنگەلە
ۇزىن قۇلاقتاردىڭ ايتۋىنشا، مەنگەل سوعىس اياقتالعاننان كەيىن برازيليانىڭ كانديدۋ-گودوە اۋدانىنا بارىپ قونىستانعان. جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ويىنشا، مەنگەل دارىگەر اتىن جامىلا 1960 - جىلدارى بىرنەشە مارتە كەلىپ ءار ءتۇرلى سىرقاتتان ەمدەگەن. ول ناۋقاس ايەل اتاۋلىسىنىڭ بارلىعىنا كۇماندى ءدارى-دارمەك بەرىپ، قاراپايىم دەرتتەردەن ەمدەپ جازعانداي بولادى.
ۋاقىت وتە كەلە كەيىننەن حالىق امالداپ ىشكەن دارىلەرىن ەگىز بالا سانى مۇمكىندىگىن جوعارىلاتاتىن گارمون دەپ بولجايدى. مەنگەلدىڭ قاراپايىم ادامدارعا اسەر ەتكەنى سونشالىق، ءتىپتى بەس جاسار بالاڭىز سۋرەتىن كورە قالسا بىردەن مەنگەل دەپ تاني كەتەدى.
ءبىراق عالىمدار بۇل گيپوتيزانى باياعىدا جوققا شىعارىپ قويعان. 2009 - جىلى گەنەتيك ۋرسۋلا ماتتە مەن ونىڭ جاساقتاپ شىققان جيىرما زەرتتەۋشىسى 30 جۇكتى ايەلگە د ن ق ساراپتاماسىن جاسايدى. ساراپتاما سۋ قۇرامى نەمەسە مەنگەلدىڭ بۇل جاعدايعا ەشقانداي قيسىنعا كەلمەيتىنىن كورسەتكەن. ال اقيقاتى بەلگىلى ءبىر ايەلدەردە ەگىز بالا تۋۋىنا جاۋاپ بەرەتىن ورتاق گەن بار.
سان- پەدرو اۋىلىندا 1959-2008 - جىلدارى 436 نارەستەنىڭ 33 ى ەگىز بولىپ تۋىلعان. ال بۇل كورسەتكىش ەگىزدەردىڭ تۋىلۋ دەڭگەيىنىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى.
