تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە تابلەتكا تۇرىندەگى قىمىز بەن نانو- داقىل ويلاپ تابىلدى

تاراز. قازاقپارات - مۇحاممەد حايدار دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە وندىرىسكە ەركىن ەنگىزۋگە بولاتىن عىلىمي جوبالار كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلدى.

 ق ر پرەمەر- ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى گۇلشارا ءابدىحالىقوۆا مەن ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسلان ءسارىنجىپوۆتىڭ تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە جۇمىس ساپارى اياسىندا ەلدەگى ءىرى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى رەتىندەگى وسى ءبىلىم ورداسىنىڭ قابىرعاسىندا ازىرلەنگەن عىلىمي جوبالار كورمەسى ءوتتى.

ايتا كەتەيىك، تارازدا ق ر  ب ع م مەن جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمدىگى اراسىندا 2014-2016 -جىلدارعا ارنالعان مەموراندۋمعا قول قويىلدى.

اتالمىش وقۋ ورنىنىڭ رەكتورى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ماحمەتقالي سارىبەكوۆ بۇل ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك وڭىرىندەگى ءىرى پاتەنت ۇستاۋشى ەكەنىن جەتكىزدى.

«جىل سايىن ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ عالىمدارى شامامەن 40 قا جۋىق اۆتورلىق كۋالىكتەرىن الادى. نەگىزگى ماسەلە عىلىمي جوبالاردى كوممەرتسيالاندىرۋدا، ناقتى وندىرىستە ىسكە اسىرۋدا جاتىر، ولاردى قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى دە بار» ، - دەدى م. سارىبەكوۆ.

كورمەدە جۇرت نازارىنا قىتايلىق ارىپتەستەرمەن بىرىككەن قانت قىزىلشاسىن ءوسىرۋ جوباسى، قۋاتتىلىعى 0,5 ك ۆ ت اۆتونومدى جەل ەنەرگەتيكالىق قوندىرعىنىڭ جوباسى مەن سۋسامىرمەن ناۋقاستانعاندارعا ارنالعان ارنايى اياق كيىم ۇسىنىلدى.

سونداي- اق تار م ۋ عالىمدارى قاسيەتتەرى جاعىنان ەرەكشە «مويىنقۇم تامىرى» - تسيستانحەدەن جاسالعان ونىمدەرىن ۇسىندى. ەمدىك قاسيەتكە يە ءشوپ جامبىل وبلىسىنىڭ مويىنقۇم اۋدانىندا وسەدى. مۇندا ونىڭ تامىرىنان كوپ كەسەلگە ەم دارىلىك زاتتار مەن شاي، سابىن، سۋسابىن الۋ جولعا قويىلعان.

 قوناقتاردىڭ زور قىزىعۋشىلىعىن پروفەسسور ءاشىمجان احمەتوۆ اتىنداعى نانوتەحنولوگيالار زەرتحاناسىنىڭ زەرتتەۋلەرى وياتتى.

«كوپتەگەن ونىمدەردىڭ نەگىزى، ونىڭ ىشىندە قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارىنا نەگىز بولاتىن ءداندى داقىلداردان جاسالعان جاڭا ونىمدەر جاساۋ ءۇشىن ءبىز ارنايى تەحنولوگيالاردى ويلاستىردىق» ، - دەدى «ازىق- تۇلىك ونىمدەرىنىڭ، وڭدەۋشى ونىمدەردىڭ تەحنولوگياسى جانە بيوتەحنولوگياسى» كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى نينا گورباتوۆسكايا.

 ءتۇرلى جارما ونىمدەرىنەن نانو قۇرىلىمداستىرىلعان ۇن نەگىزىندە ازىق- تۇلىك ونىمدەرىن الۋ ءۇشىن كامپيتتەر، سۋسىندار، توقاشتار، بيولوگيالىق بەلسەندى زاتتار ءتارىزدى رەسۋرس ۇنەمدەۋشى تەحنولوگيالار جاسالدى.

 ن. گورباتوۆسكايانىڭ پىكىرىنشە، بۇل جاڭالىقتار بۇگىن دە، ەرتەڭ دە وزەكتى بولماق.

«نانو قۇرىلىمدى داقىلدى نان پىسىرۋدە، ۇن، كونديتەرلىك وندىرىستە قولدانۋعا بولادى. بۇل ونىمدەردى قازىرگى وندىرىسكە قوسۋعا بولادى. ءداندى داقىلداردىڭ كوپتەگەن پايدالى قاسيەتتەرى بار. الايدا ماسەلە اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىنىڭ مۇنداي داقىلداردى وسىرۋگە قىزىعۋشىلىق بىلدىرمەۋىندە» ، - دەدى ول.

 كورمەگە سونداي- اق تابلەتكا تۇرىندەگى ءونىم ۇلگىلەرى قويىلدى.

 «نانو قۇرىلىمدى ۇنتاقتىڭ نانو كولەمدى سيپاتتاعى بولشەكتەرى بار، ولار جىلدام توتىعادى، ءارى ءونىمنىڭ ساندىق جانە ساپالىق قاسيەتتەرىن ساقتاۋ ءۇشىن دە ولاردى تابلەتكا تۇرىندە جاساعان دۇرىس» ، - دەدى ن. گورباتوۆسكايا.

 «ياعني ۇندى تابلەتكا تۇرىندە دە ساتۋعا بولا ما سوندا؟ » - دەپ سۇرادى ا. ءسارىنجىپوۆ.

«ءيا، ۇندى دا، قىمىزدى دا سولاي ەتۋگە بولادى - دەپ ناقتىلادى ن. گورباتوۆسكايا. - تابلەتكا تۇرىندەگى ءونىمدى ەكسترەمالدى جاعدايلار ءۇشىن، مىسالى، سپورتشىلار، تاۋداعى تۋريستەر، اسكەردە جۇرگەندەر ءۇشىن ساقتاۋعا ىڭعايلى، سەبەبى، ءونىمنىڭ بارلىق قاسيەتتەرى سول قالپى قالادى. تابلەتكا تۇرىندەگى ءسۇتتىڭ دە بارلىق ميكرو بيولوگيالىق قاسيەتتەرى ساقتالادى. ەندى ءبىز ۇلتتىق سۋسىنداردى، ونىڭ ىشىندە قىمىزدى دا سول تۇردە ازىرلەۋگە كىرىستىك» .

تار م ۋ رەكتورى م. سارىبەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، عىلىمي زەرتتەۋلەرگە ۋنيۆەرسيتەتتە «نانو ينجەنەرلىك زەرتتەۋ ادىستەرى» عىلىمي- زەرتتەۋ زەرتحاناسىنىڭ اشىلۋى جاڭا سەرپىن بەردى. ول 2007 - جىلى ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن ەلىمىزدىڭ جەتەكشى وقۋ ورىندارىندا اشىلعان ينجەنەرلىك باعىتتاعى ون زەرتحانانىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. مەملەكەت تاراپىنان بولىنگەن قاراجاتقا قاتتى جانە ۇنتاق زاتتاردىڭ ۇلگىلەرىنىڭ قۇرىلىمىن ۇلعايتىپ كورسەتەتىن جاپوندىق ميكروسكوپ ساتىپ الىنعان، سول ارقىلى ماتالاردىڭ، ءداندى داقىلداردىڭ، بىلعارىنىڭ، كومپوزيتسيالىق جانە قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ ميكروسكوپتىق جانە ميكرو رەنتگەندىك زەرتتەۋلەرى جۇرگىزىلەدى.

  سونداي- اق وقۋ ورنىنىڭ عالىمدارى ۆيرۋسقا قارسى جانە ونكولوگياعا قارسى بەلسەندىلىگى جوعارى مەتالداردىڭ نانوقۇرىلىمدىق گەتەروتسيكلدىك كەشەندەرى سينتەزىنىڭ عىلىمي نەگىزدەرىن ازىرلەۋدە.

«عالىمدارىمىزدىڭ ەڭبەگىنىڭ ماڭىزدى ناتيجەلەرى دەپ بەتوننىڭ، قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ الۋان تۇرلەرىنىڭ وڭتايلى قۇرامىن الۋ مەن ونىڭ سىنامالىق ۇلگىلەرىن شىعارۋدى جانە پايدالانۋشىلىق قاسيەتتەرى جوعارى ءتۇرلى مەليوراتيۆتىك قۇرىلعىلاردىڭ جاڭا كونسترۋكتسيالارىنىڭ ازىرلەنۋىن اتاي الامىز. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ عىلىمي ونىمدەرىنىڭ الەۋەتتى تۇتىنۋشىلارى ءۇشىن جىل سايىن «تەحنيكا جانە تەحنولوگيا سالاسىنداعى يننوۆاتسيالىق ازىرلەنىمدەر» كاتالوگىن شىعارىپ، تاراتامىز. ءبىز تەحنولوگيانى ەنگىزۋ جونىندەگى كەز كەلگەن ۇسىنىسقا قىزىعۋشىلىق تانىتامىز» ، - دەدى ۋنيۆەرسيتەت باسشىسى.

 بۇل وقۋ ورنىندا جاڭا دامگە يە «تارازدىق» كامپيتتەرىن جاساۋ تەحنولوگياسى، نان، ۇن، كونديتەرلىك ونىمدەردىڭ، قىشقىل ءسۇت ونىمدەرىنىڭ تاعامدىق جانە بيولوگيالىق قۇندىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءداندى داقىلداردان نانوقۇرىلىمدى ۇن قولدانۋ رەتسەپتىسى ازىرلەنگەن. ءداندى داقىلداردى وڭدەيتىن جاڭا قوندىرعىلار قاراپايىمدىلىعىمەن ءارى جوعارى تەحنولوگيالىق تيىمدىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى.

«ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان جولى - 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق» اتتى جولداۋى قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر دەڭگەيىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتەدى. وقۋ ورنىمىزدىڭ عالىمدارى مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىنداعى عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ ءرولىن ارتتىرۋ جانە عىلىمي جاڭالىقتاردى وندىرىسكە ەنگىزۋ تۋرالى باستامالارىن قولدايدى. ەلباسىنىڭ بيىلعى جولداۋىندا ەنگىزگەن "جاڭا ءومىر ساپاسى" ۇعىمىنا ساي ءبىز بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ساپاسىن جاڭارتۋ ءۇشىن جۇمىس جاساۋىمىز كەرەك. ال ءبىلىمدى عىلىم ارقىلى دامىتۋ جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باستى ۇستانىمى بولۋى ءتيىس» ، - دەپ ناقتىلادى م. سارىبەكوۆ.

50 جىلعا جۋىق تاريحى بار بۇرىنعى بىرنەشە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ بىرىگۋى نەگىزىندە قۇرىلعان تار م ۋ رەسپۋبليكاداعى ەڭ ۇلكەن جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. وقۋ ورنى 60 ماماندىق بويىنشا باكالاۆريات، ماگيستراتۋرا بويىنشا-39, دوكتورانتۋرا بويىنشا ءۇش ماماندىق دايىندايدى. وقۋ پروتسەسىندە قازىرگى زامان تالابىنا ساي تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە جانە تالداۋعا ۇلكەن كوڭىل بولىنەدى.

عىلىمي زەرتتەۋلەرگە زور كوڭىل ءبولۋ ءۇشىن مۇندا عىلىم جانە جاعا تەحنولوگيالار دەپارتامەنتى جۇمىس جاسايدى، وعان ادەتتەگى بولىمشەلەرمەن قوسا، 3 ۋنيۆەرسيتەت ع ز ي، 5 عىلىمي- زەرتتەۋ جانە عىلىمي- وندىرىستىك ورتالىقتار، دۋلات تانۋ ورتالىعى، ۋنيۆەرسيتەت تەحنوپاركى ت. س. س. كىرەدى.